Đôi mắt Reviews

Tác phẩm "Đôi Mắt" của Nam Cao không chỉ phản ánh hiện thực xã hội Việt Nam giai đoạn kháng chiến, mà còn đặt ra một vấn đề lớn: vai trò của trí thức trong cuộc cách mạng.

Truyện kể về hai nhân vật Hoàng và Độ, đại diện cho hai cách nhìn nhận khác nhau về nhân dân và kháng chiến. Hoàng, một nhà văn thị thành, mang tư tưởng tiểu tư sản, coi thường người nông dân. Anh ta nhìn cuộc sống nông thôn bằng cặp mắt hời hợt, đầy sự khinh miệt và xa lạ. Ngược lại, Độ là một trí thức có nhận thức tiến bộ, gắn bó với nhân dân và hiểu được sức mạnh vĩ đại của quần chúng trong cuộc chiến đấu giành độc lập.

Qua hình tượng đối lập này, Nam Cao phê phán những kẻ trí thức ích kỷ, sống xa rời thực tế và không thấy được giá trị thực sự của nhân dân. "Đôi Mắt" là lời thức tỉnh đối với giới trí thức Việt Nam, khuyến khích họ hướng về nhân dân, đồng hành cùng cuộc cách mạng thay vì chỉ đứng ngoài phán xét.

Tôi biết nhiều người không thích các tác phẩm của Nam Cao sau năm 1945 vì chúng quá 'cách mạng' và 'cộng sản'."

Tôi thậm chí còn nghĩ rằng Đôi Mắt mang nhiều giá trị lịch sử hơn là giá trị nghệ thuật – nó giống như một tác phẩm mang tính tư liệu, đánh dấu thời điểm Nam Cao bắt đầu làm việc trong quân đội. Bản thân Nam Cao đã thừa nhận rằng trong giai đoạn này, ông viết không phải cho "mình" mà cho người khác, cho "đại cục", cho tuyên truyền giải phóng... Ông gạt cái tôi của mình sang một bên.

Tuy nhiên, tôi không coi Đôi Mắt là một tác phẩm tệ. Nếu trước năm 1945, văn Nam Cao toát lên sự chua chát, cay đắng, thì ở đây: mặc dù được viết với một niềm hy vọng quá mức đến mức "ảo tưởng", tôi vẫn chỉ cảm thấy... buồn trước niềm hy vọng đó – hơn là khó chịu.

Như một người đói khát ngửi thấy mùi cơm sôi, Nam Cao đến với cách mạng với một niềm tin lớn lao. Là một tiểu tư sản, một trí thức yếu mềm với tình yêu sâu đậm dành cho quê hương mình, ông còn có sự lựa chọn nào khác?

Nam Cao bắt đầu viết các tác phẩm trong Đôi Mắt sau năm 1945 cho đến khi mất vào năm 1951. Ông đã nhìn thấy và nghe thấy những điều tốt đẹp nhất của cách mạng. Chúng ta không có quyền trách cứ những trang viết của một con người như thế.

Hơi quá thiên về chủ nghĩa dân tộc so với gu của tôi.
Nhưng dù sao, tôi cho rằng vẫn có điều gì đó đẹp đến tuyệt vọng ở những con người này, những người cố gắng hết sức để thống nhất đất nước với hy vọng về một thiên đường rực rỡ như mơ...

Có một đoạn trong tác phẩm mà tác giả phân tích tại sao người bạn của ông không thể hiểu rằng người nông dân kia chính là một "con vẹt" cách mạng, mặc dù hành động của người nông dân đã thể hiện tất cả. Điều đó không chỉ đúng với người bạn của tác giả mà còn đúng với tất cả các đế quốc đã từng xâm chiếm đất nước này, nơi có 2/3 dân số là nông dân vào thời điểm đó. Họ không thể hiểu và cũng sẽ không bao giờ hiểu được tại sao một đất nước làm nông, đi xe đạp, với vũ khí thô sơ lại có thể lần lượt đánh bại Mỹ, Nhật, Pháp. Tác giả hiểu rất rõ những mặt tốt và mặt xấu của tình hình thời đó, điều này thể hiện qua những câu đùa nhẹ nhàng của người bạn. Nhưng sau tất cả, lòng yêu nước và tinh thần dân tộc chính là thứ khiến tác giả và nhân dân ta vượt lên trên những điều vụn vặt, những điều đáng cười hơn là đáng trách mà hoàn cảnh lúc đó đã tạo ra.

Nam Cao không phải là nhà văn yêu thích của tôi, và tôi nghĩ sẽ rất khó để tôi thích văn phong của ông, nhưng Nam Cao đã để lại ấn tượng tốt trong tôi. Khi đọc văn học Việt Nam, tôi vừa cảm thấy sự gần gũi mộc mạc, vừa bất ngờ vì nền văn học nước ta khai thác rất nhiều khía cạnh của cuộc sống. Việt Nam thực sự đã sản sinh ra những nhà văn vừa tài năng vừa tâm huyết, và Nam Cao là một trong số đó.

Tôi đã đọc rất ít tác phẩm của các nhà văn miền Nam trong thế kỷ trước (mặc dù tôi là người miền Nam, thực sự rất chân chất =_=), nên thật khó để so sánh và đưa ra những nhận xét khách quan, chính xác. Nhưng tôi nghĩ rằng sự chia cắt đất nước trong giai đoạn kháng chiến chống Pháp và Mỹ đã tạo ra sự khác biệt (ít nhiều) về tư tưởng và quan điểm chính trị giữa các nhà văn miền Bắc và miền Nam. Đôi Mắt mang dấu ấn của văn học tuyên truyền, tất nhiên khi tôi đủ lớn để có thể nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ hơn, tôi cảm thấy một số điều trong sự tuyên truyền này hơi bị "cường điệu". Nhưng văn phong của Nam Cao không (hoặc chưa) khiến tôi khó chịu hay cảm thấy không thoải mái khi đọc. Tôi vẫn có thể nhận ra tình cảm thiêng liêng trong những gia đình có người thân tham gia kháng chiến, vẫn có thể nhận ra tình cảm giản dị, chân thành mà đồng bào dân tộc dành cho cán bộ, vẫn có thể nhận ra niềm vui trào dâng của những người dân tản cư khi vùng đất họ từng sinh sống được giải phóng, cũng như nhận thấy sự trăn trở của tác giả về việc làm sao để đưa văn học đến gần hơn với nhiều tầng lớp người Việt Nam qua đoạn cuối của truyện ngắn Ở Rừng.

Ba sao không phải là một điểm số tệ, và tôi nghĩ Đôi Mắt xứng đáng với nó. Hy vọng tôi sẽ có thể cho điểm cao hơn sau khi đọc tác phẩm được đánh giá cao nhất của Nam Cao, tập truyện ngắn Chí Phèo.

Đánh giá: 3/5

Thông điệp lớn nhất của "Đôi Mắt" chính là lời cảnh tỉnh đối với giới trí thức.

Nam Cao không chỉ phê phán những người như Hoàng, mà còn khuyến khích họ thay đổi tư duy, nhìn nhận vai trò của nhân dân một cách công bằng hơn. Văn học không thể chỉ là công cụ để giải trí, mà phải có trách nhiệm với xã hội, phải phản ánh sự thật và hướng đến sự tiến bộ.

"Đôi Mắt" không chỉ là câu chuyện về hai con người, mà còn là câu chuyện về cả một tầng lớp trí thức trong thời đại mới, nơi mà họ phải quyết định liệu mình sẽ đứng bên lề lịch sử hay hòa mình vào dòng chảy của dân tộc.

Nam Cao không chỉ phản ánh hiện thực, mà còn gửi gắm những giá trị nhân văn sâu sắc.

Tác phẩm thể hiện niềm tin mãnh liệt vào sự chuyển biến của con người. Dù Hoàng còn nhiều định kiến, nhưng câu chuyện kết thúc mở, cho thấy cơ hội để anh ta thay đổi vẫn còn.

Bên cạnh đó, Nam Cao đề cao sự gắn bó giữa trí thức và nhân dân, cho rằng chỉ khi trí thức hòa mình vào cuộc sống thực tế, họ mới thực sự có ích cho đất nước. Đây cũng chính là bài học cho mọi thời đại, rằng trí thức phải luôn đồng hành cùng dân tộc.

Một trong những điểm đặc biệt của "Đôi Mắt" là cách Nam Cao khám phá nội tâm nhân vật một cách tinh tế.

Hoàng:

Một con người tự mãn, kiêu ngạo, không chấp nhận sự thay đổi. Anh nhìn mọi thứ qua lăng kính thiên kiến, luôn cho rằng chỉ có mình là đúng.

Độ: Là nhân vật đại diện cho tư duy mới, dám bước ra khỏi vùng an toàn để tìm hiểu thực tế.

Sự khác biệt trong suy nghĩ của hai nhân vật cho thấy con người không chỉ bị chi phối bởi hoàn cảnh, mà còn bởi chính nhận thức của họ về cuộc sống. Cùng là trí thức, nhưng chỉ những ai biết mở lòng, biết lắng nghe và thay đổi, mới có thể hòa mình vào dòng chảy của lịch sử.

Bối cảnh của "Đôi Mắt" là thời kỳ đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp, một thời điểm đầy biến động của lịch sử Việt Nam. Qua tác phẩm, Nam Cao đã vẽ nên một bức tranh chân thực về hai tầng lớp trong xã hội lúc bấy giờ:

Người nông dân:

Họ là lực lượng chính tham gia kháng chiến, dù xuất thân nghèo khó nhưng lòng yêu nước mãnh liệt.

Tầng lớp trí thức tiểu tư sản: Một bộ phận còn bị ràng buộc bởi tư tưởng cũ, sợ hãi và nghi ngờ cách mạng.

Tác phẩm không chỉ kể một câu chuyện cá nhân, mà còn phản ánh một sự thay đổi lớn trong tư tưởng của cả một tầng lớp trí thức. Những người như Độ đã nhận ra rằng cách mạng là con đường duy nhất để giải phóng dân tộc, còn những người như Hoàng vẫn loay hoay trong thế giới nhỏ bé của riêng họ.

Tác phẩm "Đôi Mắt" đặt ra một vấn đề sâu sắc: Người trí thức nên đứng ở đâu trong cuộc cách mạng?

Trong truyện, Hoàng và Độ đều là những nhà văn, nhưng họ có hai cách nhìn nhận hoàn toàn trái ngược. Hoàng chỉ quan sát cuộc sống từ một góc nhìn hạn hẹp, đầy định kiến, coi người nông dân là ngu dốt, thô kệch. Anh ta không hiểu rằng chính những con người bị coi thường ấy đang làm nên lịch sử, đang cầm súng chiến đấu vì đất nước.

Ngược lại, Độ là một trí thức biết lắng nghe, biết hòa mình với cuộc sống và chiến đấu bên cạnh nhân dân. Anh hiểu rằng trí thức không thể đứng ngoài cuộc kháng chiến, mà phải dùng ngòi bút để phục vụ đất nước.

Câu chuyện của Hoàng và Độ là bài học sâu sắc về trách nhiệm của tầng lớp trí thức, rằng họ phải hướng về nhân dân, hiểu nhân dân và phục vụ nhân dân, thay vì chỉ đứng ngoài quan sát.

Nam Cao không chỉ là một nhà văn hiện thực xuất sắc, mà còn là một người tiên phong trong việc thay đổi tư duy nghệ thuật. "Đôi Mắt" thể hiện rất rõ quan điểm của ông về vai trò của văn chương trong xã hội mới.

Tác phẩm phản ánh sự chuyển biến từ văn học lãng mạn, tiểu tư sản sang văn học hiện thực cách mạng. Nhân vật Hoàng đại diện cho lối viết cũ kỹ, xa rời thực tế, chỉ biết than vãn và trốn tránh trách nhiệm với đất nước. Trong khi đó, Độ là hình mẫu của một nhà văn cách mạng, sẵn sàng rời bỏ cuộc sống an toàn để đi theo nhân dân, chiến đấu vì lý tưởng lớn.

Qua đối thoại giữa Hoàng và Độ, Nam Cao gửi gắm thông điệp: Nhà văn không thể đứng ngoài cuộc cách mạng. Văn học không chỉ để phản ánh hiện thực mà còn phải góp phần thay đổi hiện thực, hướng con người đến những giá trị chân chính.