.png)
Gatsby đã chết rồi. Ông đã chết vì nhát súng của George Wilson - một người đàn ông khốn khổ và căm hờn, một con rối bị giật dây bởi xã hội vô luân và xa hoa. Ông đã chết vì “đống đổ nát bừa bãi” của những kẻ thờ ơ để lại. Gatsby đã chết vì vỡ mộng. Những gì còn lại từ giấc mộng huy hoàng thuở trước là sự quên lãng - “một cõi mới, vật chất mà không thật, nơi những bóng ma tội nghiệp, sống bằng những giấc mơ chứ không phải khí trời, chập chờn bất chợt khắp xung quanh”. Nhưng câu chuyện thảm thương về Gatsby không thể chết đi được, bởi Fitzgerald đã ghì bút viết giữ nó, đau đớn và kiên quyết, để khẳng định rằng giấc mơ Mỹ đã chết, để gào lên với con người mộng tưởng trong ta về một thực tại khắc nghiệt bủa vây biết bao tâm hồn lãng mạn ngây thơ. Bởi khi viết “Đại gia Gatsby”, F. Scott Fitzgerald biết ông đang kể chuyện về tâm hồn vĩnh cửu của loài người. Mà tôi tin rằng, sự thấu rõ lòng người nhất chỉ có nghệ thuật, có văn chương mang lại.
Được xuất bản đầu tiên vào tháng 4 năm 1925, tác phẩm là tiếng kêu đau nhói trước sự biến thiên của thời đại, khi dòng nhạc Jazz hân hoan len lẫn vào những cuộc tiệc tùng hoang phí và những phép so vàng bạc danh vọng. Đó là “những năm hai mươi ồn ào”, kinh tế Mỹ phất lên nhanh chóng từ cuộc chiến thứ nhất đẫm máu, song sự suy thoái đạo đức xã hội đương thời chỉ khiến các thành viên từ “thế hệ mất mát” càng thêm kiệt sức trong nỗ lực hòa nhập. Fitzgerald cũng là một thành viên từ “thế hệ mất mát”, bước ra từ chiến tranh đau thương, ông tin tưởng vào xã hội thịnh vượng đón chờ, nhưng tình yêu vô vọng với nàng Zelda mỹ miều xa hoa đã giáng vào giấc mơ trong ông một sự thật phũ phàng: giấc mơ Mỹ là một ảo ảnh. Những định kiến về ranh giới không thể nào xóa bỏ. Từ nỗi đau thời đại, ông xót xa cho bi kịch loài người - bi kịch của những kẻ giàu mộng tưởng, bi kịch của sự lãng quên. Đó là lời ca tụng xót xa quý ông Gatsby thanh lịch, là lời ngụ ý châm biếm tầng lớp quý tộc thượng lưu – khi nàng thơ Daisy là hiện thân sự yếm thế và trống rỗng, lấy nguyên mẫu từ Zelda xinh đẹp. Song kể bao nhiêu cho hết những tư tưởng Fitzgerald muốn bày tỏ, viết về “Đại gia Gatsby”, tôi chỉ mong mình chạm được bút vào tâm tư sâu kín để tìm chút đồng điệu với nhà văn.
Nhà văn Mỹ Fitzgerald đã viết về sự giả dối của giấc mơ Mỹ - thuật ngữ được định hình đầu tiên trong bản tuyên ngôn độc lập của Hoa Kì vào ngày 4 tháng 7 năm 1776: “Chúng tôi khẳng định những chân lý này là hiển nhiên, mọi người sinh ra đều bình đẳng, họ được Tạo hoá ban cho một số quyền tất yếu bất khả xâm phạm, trong đó có quyền sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc.” Ý tưởng về miền đất của tự do và bình đẳng dần méo mó đi theo thời gian, những ước mơ cá nhân và khát vọng được sống là chính mình dần bị thay thế bởi cuộc sống giàu có, hưởng lạc, sung túc như trên màn ảnh. Sự méo mó này đạt đến đỉnh cao vào những năm 1920, được chính nhà văn gọi tên là “Thời đại nhạc Jazz”. Giai điệu ngẫu hứng, tự do và thong thả của thứ âm nhạc tuyệt vời này chạy lẫn vào trong những cuộc truy tìm vật chất và hoan lạc của tầng lớp quý tộc thượng lưu. Những mặt nạ giả tạo và phớt lờ mọi trách nhiệm:
“Họ là những kẻ vô tâm (…) họ đập nát mọi thứ, cả vô tri lẫn hữu tri, rồi rút lui vào tiền bạc hoặc niềm vô tâm mênh mông của họ, hoặc bất kỳ những gì vẫn ràng buộc họ lại với nhau để mặc người khác phải dọn dẹp đống đổ nát bừa bãi mà họ đã gây ra”.
Điều họ để lại là cái chết của Gatsby, dưới cái nhìn của người kể xưng “tôi”, là cái chết của một người vĩ dại, một người đi lên từ tay không, nhưng không sao xóa mờ đi nguồn gốc nghèo hèn của mình, cũng không sao xóa mờ đi giấc mơ mãnh liệt về nàng Daisy, thật ra chỉ là một nàng thơ rỗng tuếch bao bọc trong những vật chất óng ánh giả tạo: “cái tươi mát của quần là áo lụa, và của cả Daisy đang ánh lên như bạc ròng, yên trí và kiêu hãnh chót vót trên những đấu tranh sinh tồn nóng bỏng của người nghèo”.
Nhưng điều mãnh liệt nhất không thể quên được, ấy là hình ảnh một cậu thanh niên đang dong buồm lái thuyền băng trên đầu những con sóng, ưỡn ngực và mắt nhìn xa xăm chìm đắm trong một viễn cảnh rực rỡ, không ai lay thức và chạm vào được cái tương lai càng ngày càng thấy rõ trong tâm trí của cậu. Đó là James Gatz, một đứa trẻ nghèo sớm “nảy nòi từ những xác tín lý tưởng về chính bản thân mình”: cậu “là con trai của Đức Chúa Cha” và vì thế đã tạo ra hình tượng Gatsby vĩ đại để về sau mang danh Jay Gatsby vào đời. Con người hào hoa giàu có với quá khứ u tối mịt mờ thực chất lái thuyền chạy ngược dòng tìm về tình yêu trong quá khứ, về mộng tưởng, không thể nào hòa hợp với thực tại, chỉ có cô đơn, nhung nhớ và khao khát. Gatsby quả quyết: “Tôi sẽ làm mọi thứ trở lại như xưa.” Nhưng ông đã không hiểu, không ai có thể lặp lại quá khứ. Con người kiên quyết kia đã đặt niềm tin vào sai chỗ: không thể là một Daisy với chất giọng ngân nga “đầy những tiền”, không thể là ảo tưởng tình yêu đã mất. Liệu ta có phải là Gatsby, cả sự sống đứng tựa lên gờ tường mỏng của sự mù quáng? Liệu ta có theo đuổi những điều phù phiếm nhưng quá đau đớn để từ bỏ, ta có bị buộc chặt với quá khứ và không đủ sức quên đi, để rồi đón lấy cái chết vì sực tỉnh trước thực tại? Không, Gatsby không là hình tượng anh hùng, Gatsby chỉ là người đàn ông si tình đáng thương, chỉ là kẻ sống cậy vào quá khứ, chỉ là nạn nhân ngây ngô của một xã hội thờ ơ thẳng thừng đạp tung các giá trị.
Giấc mơ thật đẹp, thật vàng, chảy sóng sánh như những lọn tóc ánh kim, dễ níu chân loài người trốn tránh và lãng quên thực tại đen xám. Giấc mộng của Gatsby và âm hưởng say mê giai điệu jazz kể cho tôi nghe về tâm hồn phức tạp của loài người, mặc dù “suy cho cùng, đời sẽ sướng mắt hơn nhiều nếu ta chỉ nhìn nó qua một ô cửa sổ duy nhất”. Nhưng thực chất, con người phức tạp của Gatsby cũng nhìn đời bằng ô cửa sổ duy nhất, có khác nào Daisy và Tom lấy lẽ sống là cuộc chơi rong cùng vật chất, Gatsby lấy lí tưởng là tình yêu phù phiếm và mê hoặc, chỉ khác chỗ to nhỏ của ô cửa, nhưng sau cùng cũng chỉ phiến diện một cách bi thương mà thôi. Ngay cả người kể chuyện xưng “tôi”, Nick, hiện thân cho lý trí tỉnh táo của Fitzgerald, đứng bên ngoài nhìn nhận khách quan nhưng cũng bối rối và lạc lõng. Trong bối cảnh tác phẩm đặt ra, Nick chính là một thành viên của thế hệ mất mát, anh trở về từ chiến tranh và gia nhập vào xã hội phồn hoa New York. Vòng xoáy vật chất của thời đại mới chỉ để lại cảm giác hoang mang trong Nick và những kẻ mãi kiếm tìm lẽ sống: “Tôi đã ba mươi. Trước mặt tôi là cả một thập kỉ mới trải dài như con đường bất trắc đầy đe dọa.” Không ai muốn lạc lối như Nick, không ai muốn vỡ mộng như Gatsby hay dấn thân vào vũng lầy đạo đức trong những cuộc ăn chơi vô tận, lẽ sống vẫn luôn là mối trăn trở không những của thế hệ mất mát mà còn của con người muôn đời.
Nếu thật sự “vũ trụ nằm trong vỏ hạt dẻ” (Stephen Hawking), loài người thật nhỏ bé, bất lực và tội nghiệp. Jay Gatsby chính là hình tượng điển hình cho nhân loại, mơ mộng để rồi vỡ mộng, không tránh khỏi sự chới với bơi chìm trong lãng quên. Cũng như Sisyphus mải miết đẩy đá đến đỉnh đồi rồi bất lực cay đắng nhìn đá lăn xuống, loài người trông nhìn ước mơ và thành quả tan biến đi thành phù du. Nhưng điều đó có ngăn cản nàng Pandora truy tìm bí ẩn trong chiếc hộp cấm, có níu giữ được Icarus khỏi nỗ lực chắp cánh bay cao đến gần mặt trời, có phủ nhận hết đi vẻ đẹp huy hoàng của Gatsby mộng tưởng luôn khao khát kiếm tìm và chinh phục? Không bao giờ, bởi đó là cội rễ của linh hồn người. Sau tất cả, Fitzgerald đặt niềm tin vào sự tồn tại của Gatsby, mâu thuẫn nhưng thuyết phục, và cũng như Gatsby, nhà văn đặt niềm tin vào lý tưởng, vào “ánh sáng xanh bên kia vịnh”:
“Gatsby đã tin vào đốm sáng xanh ấy, vào cái tương lai mê đắm đến cực điểm đang rời xa trước mắt chúng ta năm này qua năm khác. Ừ thì nó đã tuột khỏi tay chúng ta, nhưng có làm sao đâu – ngày mai chúng ta sẽ lại chạy nhanh hơn, vươn tay ra xa hơn… Rồi một sáng đẹp trời…
Chúng ta cứ thế dấn bước, những con thuyền rẽ sóng ngược dòng, không ngừng trôi về quá khứ.”
Tác giả: Minh Uyên - Bookademy
-----------------------------
Theo dõi fanpage của Bookademy để cập nhật các thông tin thú vị về sách tại link: Bookademy
Bạn đam mê viết lách, yêu thích đọc sách và muốn lan tỏa văn hóa đọc tới cộng đồng của YBOX.VN? Đăng ký để trở thành CTV Bookademy tại link: http://bit.ly/bookademy_ctv
(*) Bản quyền bài viết thuộc về Bookademy - Ybox. Khi chia sẻ hoặc đăng tải lại, vui lòng trích dẫn nguồn đầy đủ "Tên tác giả - Bookademy." Các bài viết trích nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.
Francis Scott Key Fitzgerald (1896 - 1940), thường được gọi là F. Scott Fitzgerald, là một nhà văn Mỹ nổi tiếng, người đã ghi dấu ấn sâu đậm trong nền văn học thế giới với những tác phẩm miêu tả "Thời đại Jazz" sôi động và những mảng tối ẩn sau vẻ hào nhoáng của xã hội thượng lưu. Fitzgerald sinh ra tại Saint Paul, Minnesota, trong một gia đình trung lưu. Ông sớm bộc lộ niềm đam mê với văn chương và theo học ngành viết sáng tạo tại Đại học Princeton. Sau khi tốt nghiệp, ông tham gia quân đội và gặp gỡ Zelda Sayre, người phụ nữ sau này trở thành vợ ông và là nguồn cảm hứng cho nhiều nhân vật trong các tác phẩm của ông. Năm 1925, Fitzgerald xuất bản tiểu thuyết "Gatsby Vĩ Đại", tác phẩm đã đưa ông lên đỉnh cao danh vọng. Cuốn sách là một bức tranh sinh động về "Thời đại Jazz" với những bữa tiệc xa hoa, những cuộc tình lãng mạn và những ảo mộng về sự giàu sang. Tuy nhiên, ẩn sau vẻ ngoài hào nhoáng ấy là những bi kịch về tình yêu, sự mất mát và ảo tưởng về giấc mơ Mỹ. "Gatsby Vĩ Đại" được đánh giá là một trong những tiểu thuyết Mỹ xuất sắc nhất mọi thời đại. Nó đã được dịch ra nhiều thứ tiếng và được chuyển thể thành phim nhiều lần. Ngoài "Gatsby Vĩ Đại", Fitzgerald còn có nhiều tác phẩm nổi tiếng khác như "Bên kia bờ xanh", "Người đẹp và kẻ si tình", "Tender is the Night", v.v. Fitzgerald qua đời vào năm 1940, ở tuổi 44, sau một thời gian dài chìm đắm trong rượu và bệnh tật. Tuy nhiên, những tác phẩm của ông vẫn tiếp tục được yêu thích và đánh giá cao cho đến ngày nay. Ông được xem là một trong những nhà văn Mỹ vĩ đại nhất thế kỷ 20 và là người đã góp phần định hình nên "Thời đại Jazz" trong văn học.
Mở đầu tác phẩm "Gatsby Vĩ Đại", F. Scott Fitzgerald dẫn dắt người đọc vào thế giới của Nick Carraway, một cựu chiến binh trở về từ Thế chiến thứ nhất và đang tìm kiếm cơ hội mới tại New York. Nick thuê một ngôi nhà nhỏ trên Long Island, nơi anh trở thành người hàng xóm của Jay Gatsby, một đại gia bí ẩn thường xuyên tổ chức những bữa tiệc xa hoa. Câu chuyện xoay quanh mối quan hệ giữa Nick, Gatsby và Daisy Buchanan, em họ của Nick. Gatsby, xuất thân từ một gia đình nghèo khó, đã yêu Daisy say đắm từ thuở thiếu thời. Tuy nhiên, do hoàn cảnh lúc bấy giờ không cho phép, anh không thể đến được với cô. Sau nhiều năm nỗ lực và tích lũy tài sản, Gatsby quyết tâm giành lại Daisy. Nick, với vai trò là người kể chuyện, đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối các nhân vật và hé lộ những bí mật ẩn giấu trong câu chuyện. "Gatsby Vĩ Đại" được viết bằng giọng văn đầy mỉa mai nhưng cũng không kém phần tinh tế. Fitzgerald sử dụng những hình ảnh ẩn dụ và biểu tượng để thể hiện những góc nhìn độc đáo về "Giấc mơ Mỹ", về sự phù phiếm của giới thượng lưu, và về những bi kịch trong cuộc sống.
Mùa hè năm 1922, vùng Long Island sôi động trong "Thời đại Jazz" rực rỡ. Nước Mỹ hân hoan sau chiến tranh, chìm đắm trong sự thịnh vượng kinh tế. Nền kinh tế bùng nổ, cổ phiếu tăng phi mã, sản xuất tăng cao, đưa nước Mỹ lên đỉnh cao. Chiến tranh, mỉa mai thay, lại là cỗ máy thúc đẩy sự giàu có này, khi Mỹ bán vũ khí và trở thành chủ nợ của các nước châu Âu. Tuy nhiên, bên cạnh ánh hào quang, những hệ lụy về đạo đức cũng dần xuất hiện. Xã hội say mê vật chất, con người bị đánh giá bởi tiền bạc và địa vị. Những cuộc ăn chơi trác táng, những vũ trường náo nhiệt, nơi khói thuốc, rượu bia và tiếng nhạc jazz hòa quyện, biến New York thành một thành phố tuy giàu sang nhưng ngột ngạt.
"Gatsby Vĩ Đại" lọt top 100 tiểu thuyết tiếng Anh hay nhất từ 1923 đến 2005 do tạp chí Time bình chọn bởi những giá trị vượt thời gian. Giống như Nick Carraway, nhân vật chính, độc giả ở bất kỳ thời đại nào cũng đặt ra những câu hỏi về đạo đức và tinh thần của thời đại mình. Liệu chúng ta có bị cuốn vào vòng xoáy vật chất và đánh mất chính mình? Liệu tình yêu có còn giữ được giá trị cao đẹp? Những câu hỏi ấy, như chính Gatsby Vĩ Đại, sẽ luôn ám ảnh và day dứt mỗi người.
Nước Mỹ, mảnh đất hứa hẹn với "giấc mơ Mỹ" về tự do và thành công, ẩn sau vẻ ngoài hào nhoáng là một thực tế phũ phàng được phơi bày qua tác phẩm "Gatsby Vĩ Đại" của F. Scott Fitzgerald.
"Giấc mơ Mỹ" vẽ ra một xã hội lý tưởng, nơi bất kỳ ai cũng có thể thành công bằng chính nỗ lực của bản thân, bất chấp xuất thân. Tuy nhiên, Gatsby, nhân vật chính của tác phẩm, lại là minh chứng cho sự tan vỡ của ảo mộng này. Sinh ra trong một gia đình nghèo khó, Gatsby nung nấu ý chí đổi đời và vươn lên. Anh gặp Daisy, tiểu thư nhà giàu, và tình yêu với cô trở thành động lực cho Gatsby theo đuổi "giấc mơ Mỹ". Sau nhiều năm nỗ lực, Gatsby trở nên giàu có, nhưng Daisy giờ đây đã là vợ người khác. Gatsby cố gắng níu giữ tình yêu đã mất bằng sự giàu sang, nhưng anh không thể mua được hạnh phúc. "Giấc mơ Mỹ" của Gatsby sụp đổ hoàn toàn khi anh nhận ra rằng Daisy không hề yêu anh, và bản thân anh cũng không thể hòa nhập với giới thượng lưu giả tạo và hám vật chất. Tác phẩm "Gatsby Vĩ Đại" vẽ nên bức tranh xã hội Mỹ đầy bất công và mâu thuẫn. Giới thượng lưu sống phung phí, xa hoa, trong khi tầng lớp nghèo khổ phải chật vật kiếm sống. Họ coi thường những người như Gatsby, người đã nỗ lực để đạt được thành công bằng chính sức lực của bản thân. Thông qua câu chuyện của Gatsby, Fitzgerald cho thấy "giấc mơ Mỹ" chỉ là ảo mộng đối với nhiều người. Nỗ lực và tài năng không thể giúp họ vượt qua rào cản của giai cấp và sự phân biệt đối xử. "Gatsby Vĩ Đại" là lời cảnh tỉnh về mặt trái của "giấc mơ Mỹ", đồng thời là lời ca ngợi cho những con người dám theo đuổi ước mơ và không ngừng nỗ lực.
Nhân vật Gatsby trong tác phẩm "Gatsby Vĩ Đại" được miêu tả qua lời kể của Nick Carraway, là một người đàn ông đầy bí ẩn với quá khứ không rõ ràng. Gatsby sở hữu khối tài sản khổng lồ, thường xuyên tổ chức những bữa tiệc xa hoa và luôn khao khát được gặp gỡ Daisy Buchanan, người phụ nữ anh yêu say đắm từ thuở thiếu thời. Tuy nhiên, đằng sau vẻ ngoài hào nhoáng ấy là một Gatsby với những góc khuất. Anh ta kiếm tiền bằng những phi vụ buôn lậu, cấu kết với xã hội đen và luôn che giấu xuất thân bần hàn của mình. Gatsby luôn tự xưng là "dân Oxford", "thừa kế gia sản lớn" để tạo dựng hình ảnh một quý ông thượng lưu. Tác giả F. Scott Fitzgerald đặt tên cho tác phẩm là "Gatsby Vĩ Đại" bởi ẩn sau người đàn ông đầy tham vọng và những hành động phi pháp là một Gatsby với tài năng, hy vọng và khát khao phi thường. Khát khao ấy giúp anh vượt qua mọi gian khổ để đi lên từ hai bàn tay trắng, trở thành triệu phú giàu có. Với Gatsby, Daisy không chỉ là một cô tiểu thư xinh đẹp, mà còn là biểu tượng cho tình yêu, cho ước mơ và hoài niệm của anh. Tình yêu Gatsby dành cho Daisy mù quáng và ảo mộng đến mức anh đánh đổi tất cả để có được cô. Tuy nhiên, Daisy không hề xứng đáng với tình cảm ấy. Cô là một người phụ nữ ích kỷ, sống vật chất và dễ dàng phản bội Gatsby. "Gatsby Vĩ Đại" là một tác phẩm có tính thời đại sâu sắc. Mỗi lứa tuổi khi đọc tác phẩm này sẽ có những cảm nhận khác nhau về giá trị mà nó mang lại. Ở mỗi giai đoạn của cuộc đời, con người sẽ có những góc nhìn và cách lý giải khác nhau về những khía cạnh như tình yêu, tham vọng, ảo tưởng và giá trị đích thực của cuộc sống. Tác phẩm không chỉ là câu chuyện về một Gatsby với tình yêu mù quáng, mà còn là lời cảnh tỉnh cho con người về những nguy cơ của tham vọng và ảo tưởng. Nó khiến chúng ta suy ngẫm về những giá trị đích thực của cuộc sống và trân trọng những gì mình đang có.