Những Đêm Trắng - Fyodor Dostoyevsky Reviews

Những đêm trắng - sau những đêm dài đắm trong tình yêu sẽ là lúc ta phải thức dậy để đón bình minh. Màn đêm kết thúc, tình yêu của tôi cũng chết theo. Ngoài kia mưa rất to, những hạt mưa va vào cửa sổ rơi xuống lộp bộp, như trái tim tôi đang vỡ ra thành từng mảnh.

Một quyển sách nhẹ nhàng, lãng mạn, lại mang chút bi thương phần nào giúp chúng ta lắng lại, suy ngẫm lại sau những tháng ngày vội vã theo đuổi những bóng hình dường như không thuộc về chính chúng ta.

Những đêm trắng. Sau màn đêm sẽ còn lại những gì chúng ta phải đối mặt.

Fyodor Mikhailovich Dostoevsky sinh ngày 11 tháng 11 năm 1821 là một trong những nhà văn vĩ đại nhất của nước Nga. Là con thứ hai trong một gia đình có bảy người con, Dostoevsky lớn lên trong một môi trường đặc biệt. Cha ông, Mikhail Dostoyevsky, một quý tộc sa sút, làm việc tại bệnh viện Maryinski - nơi điều trị cho những người nghèo khổ nhất thành phố. Chính tại đây, Dostoevsky đã tiếp xúc sớm với nỗi đau khổ của con người, một trải nghiệm đã để lại dấu ấn sâu đậm trong tâm hồn ông và trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho các tác phẩm sau này. Mặc dù gia đình có nhiều khó khăn, nhưng tuổi thơ của Dostoevsky cũng gắn liền với những kỷ niệm ấm áp bên mẹ. Tuy nhiên, bi kịch ập đến khi ông mới 16 tuổi khi người mẹ qua đời vì bệnh lao. Hai năm sau, cha ông cũng ra đi, để lại trong lòng Dostoevsky những vết thương lòng sâu sắc. Từ năm chín tuổi, Fyodor Dostoevsky đã phải vật lộn với căn bệnh động kinh, một căn bệnh thỉnh thoảng tái phát suốt cuộc đời. Căn bệnh này không chỉ gây ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn để lại dấu ấn sâu đậm trong tâm hồn và cả những tác phẩm văn học của ông. Trái ngược với sự nghiệp kỹ sư quân sự mà cha mong muốn, Dostoevsky lại tỏ ra có năng khiếu và niềm đam mê đặc biệt với văn chương. Thời trẻ, ông bị cuốn hút bởi tư tưởng của Friedrich Schiller, nhưng sau này, quan điểm của ông đã có những thay đổi đáng kể, thậm chí đôi khi ông còn mỉa mai nhà thơ người Đức này. Bước chân vào con đường văn chương từ năm 1844, Fyodor Dostoevsky nhanh chóng khẳng định tài năng của mình với tiểu thuyết "Những kẻ bần hàn" ra mắt năm 1845 và nhận được sự tán thưởng của giới phê bình. Tuy nhiên, một số tác phẩm sau đó của ông lại không đạt được thành công tương tự. Song song với sự nghiệp văn học, Dostoevsky còn là một người có tư tưởng tiến bộ. Năm 1847, ông gia nhập nhóm Petrashevsky, nơi các thành viên thường xuyên thảo luận về triết học phương Tây và bày tỏ sự bất mãn với chế độ Nga hoàng. Chính vì tham gia vào nhóm này, năm 1849, Dostoevsky bị bắt giữ và đối mặt với án tử hình. May mắn thay, ông đã được ân xá vào phút chót và phải chịu án lao động khổ sai bốn năm tại Siberia. Những năm tháng trong quân ngũ ở Trung đoàn Siberia đã để lại dấu ấn sâu đậm trong cuộc đời và sự nghiệp của Fyodor Dostoevsky. Chính trong giai đoạn này, ông không chỉ trải nghiệm cuộc sống khắc nghiệt của người lính mà còn gặp gỡ và kết hôn với Maria Isayeva, người phụ nữ đầu tiên của đời mình. Quãng thời gian đầy biến động ấy đã là chất xúc tác mạnh mẽ, làm thay đổi hoàn toàn tư tưởng và quan điểm của nhà văn. ừ một người từng say mê các trào lưu triết học Phương Tây, Dostoevsky dần quay lưng lại với những lý tưởng đó để tìm về những giá trị truyền thống của người nông dân Nga. Những trải nghiệm đau khổ trong tù đày và cuộc sống quân đội đã khiến ông thấu hiểu sâu sắc nỗi đau của những con người nhỏ bé trong xã hội. Chính vì vậy, các tác phẩm sau này của ông đều mang đậm màu sắc hiện thực, khắc họa chân thực cuộc sống cơ cực, bị áp bức của người dân Nga. Đồng hành cùng sự thay đổi trong tư tưởng là sự gia tăng niềm tin vào đạo Cơ Đốc. Tôn giáo trở thành chỗ dựa tinh thần vững chắc, giúp Dostoevsky vượt qua những khó khăn trong cuộc sống và tìm thấy ý nghĩa của sự tồn tại. Niềm tin này cũng ảnh hưởng sâu sắc đến quan điểm của ông về xã hội và con người, khiến ông trở nên hoài nghi hơn với các cuộc cách mạng và cải cách xã hội. Sau khi quay về Saint Petersburg, Dostoevsky đã dấn thân vào con đường sáng tác chuyên nghiệp. Tuy nhiên, những năm đầu sự nghiệp đầy khó khăn với những thất bại liên tiếp trong việc xuất bản và quản lý tạp chí. Áp lực kinh tế và sự nghiện cờ bạc đã khiến cuộc sống của ông rơi vào hỗn loạn. Một bước ngoặt đến khi ông gặp và kết hôn với Anna Grigorievna Snitkina. Cuộc hôn nhân này đã mang đến cho Dostoevsky sự ổn định và động lực mới. Cặp đôi đã cùng nhau du lịch châu Âu và trở về Nga với những trải nghiệm phong phú. Trong giai đoạn này, Dostoevsky đã có những bước tiến đáng kể trong sự nghiệp sáng tác, đặc biệt là với tác phẩm "Anh em nhà Karamazov" - một kiệt tác được công nhận rộng rãi. Những năm cuối đời, căn bệnh lao phổi quái ác ngày càng trở nặng, biến chứng thành ung thư phổi, dần cướp đi sức khỏe của ông. Cuối cùng, vào ngày 9 tháng Hai năm 1881, tại Saint Petersburg, trái tim tài hoa ấy đã ngừng đập, để lại một di sản văn học đồ sộ và vô cùng quý giá. Bên cạnh sự nghiệp sáng tác, Dostoevsky còn có một cuộc đời tình cảm phức tạp. Ông trải qua ba mối tình sâu đậm. Cuộc hôn nhân đầu tiên với Maria, vốn là một mối tình vụng trộm, nhanh chóng tan vỡ. Sau đó là mối tình lãng mạn nhưng đầy trắc trở với Apollonia Suslova. Tuy nhiên, người phụ nữ đã đồng hành cùng ông đến những giây phút cuối đời chính là Anna Grigorievna Snitkina, một cô thư ký trẻ trung và tài năng. Chính Anna đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận, nuôi dưỡng tâm hồn ông và là nàng thơ của nhiều tác phẩm nổi tiếng.

Ra đời vào tháng Mười năm 1848 trên tạp chí Otechestvennye zapiski, "Đêm Trắng" là một trong những tác phẩm đầu tay đã đưa tên tuổi của Fyodor Dostoevsky đến gần hơn với công chúng. Cho đến nay, tiểu thuyết vẫn được xem là một trong những viên ngọc quý của văn học Nga, tỏa sáng rực rỡ qua bao thế hệ. Lấy bối cảnh là thành phố Saint Petersburg, một nơi chứa đựng biết bao kỷ niệm sâu sắc của nhà văn, "Đêm Trắng" như một bản tình ca mùa hạ, nhẹ nhàng và sâu lắng. Thành phố trắng lung linh trong những đêm không ngủ trở thành phông nền hoàn hảo cho một câu chuyện tình yêu đầy mơ mộng và trắc ẩn. Dưới bầu trời đêm huyền ảo, những con người cô đơn và lạc lõng tìm thấy nhau, cùng nhau chia sẻ những tâm sự thầm kín nhất. Dostoevsky đã khéo léo khắc họa những tâm hồn nhạy cảm, luôn khao khát yêu thương và được yêu. Qua hình ảnh của nhân vật, nhà văn đã chạm đến những góc khuất sâu thẳm trong tâm hồn mỗi người đọc. "Đêm Trắng" không chỉ là một câu chuyện tình yêu đơn thuần, mà còn là một bức tranh chân thực về cuộc sống, về những khát vọng và nỗi niềm riêng tư của con người.

Cuộc đời tôi trôi qua lặng lẽ trong một căn phòng thuê cũ kỹ tại thành phố Peterburg. Không tên, không gia đình, không một mối liên kết nào với xã hội, tôi như một bóng ma lạc lõng giữa dòng đời. Người bạn đồng hành duy nhất là bà Mat’rena, người giúp việc già nua, hiền lành. Thế giới bên ngoài, với tôi, là một bức tranh sống động và đầy màu sắc. Mỗi ngôi nhà, mỗi con đường, mỗi góc phố đều trở nên thân thuộc như những người bạn tri kỷ. Tôi đã từng góc ngách, từng ngọn đèn, từng tia nắng của thành phố này. Peterburg không chỉ là nơi tôi sinh sống, mà còn là nơi tôi trút bỏ mọi ưu phiền, là nơi tâm hồn tôi tìm thấy sự an yên. Có những góc phố vắng vẻ, những con hẻm nhỏ hẹp, ít ai biết đến, lại mang đến cho tôi cảm giác như lạc vào một thế giới khác. Ở đó, thời gian như ngừng trôi, và tôi có thể thả hồn mình vào những suy nghĩ miên man. Những nơi như vậy, với tôi, là những khoảnh khắc thiêng liêng, là những bí mật riêng giữa tôi và thành phố. Tâm hồn nhạy cảm của chàng như một tấm gương phản chiếu đầy màu sắc cuộc sống, kể cả những điều giản dị nhất. Trong căn gác tồi tàn, chàng tìm thấy một thế giới riêng, nơi những cung bậc cảm xúc trỗi dậy mãnh liệt, từ nỗi buồn cô đơn đến niềm hạnh phúc bất chợt. Rồi một đêm, bóng hình một cô gái lạ đã len lỏi vào trái tim chàng, đánh thức một tình yêu mãnh liệt. Tình yêu đến bất ngờ, như một cơn gió mùa hạ thổi bạt đi những ưu phiền. Có người cho rằng đó chỉ là sự say đắm nhất thời, một cái nhìn thoáng qua đã khiến chàng xiêu lòng. Nhưng đằng sau vẻ ngoài vụt sáng ấy là một trái tim chân thành, đang khao khát được yêu và được yêu thương. Tình cảm dành cho Naxtenca được chàng thể hiện bằng những lời lẽ chân thành, mộc mạc, không chút hoa mỹ. Mỗi khi nhắc đến nàng, chàng như một cậu thiếu niên vụng về, vừa e ấp, vừa háo hức. Dù thời gian bên nhau ngắn ngủi, nhưng họ đã tìm thấy ở nhau một sự đồng điệu kỳ lạ, một tình yêu sâu sắc và bền chặt. Chàng trở thành người bạn tâm giao, lắng nghe từng câu chuyện, từng nỗi niềm thầm kín của nàng. Những giọt nước mắt đau khổ của nàng, chàng nhẹ nhàng lau đi, những lời an ủi dịu dàng được cất lên từ trái tim chân thành. Dù biết rằng hành động của mình giống như việc tự tay xây cầu cho người khác bước vào trái tim nàng, chàng vẫn làm tất cả với một tấm lòng rộng lượng. Cuối cùng, chàng đã dũng cảm bày tỏ tình cảm sâu kín mà mình đã âm thầm nuôi dưỡng bấy lâu. Khoảnh khắc ấy, trái tim chàng như được giải thoát, nhưng hạnh phúc ấy quá mong manh, tan biến nhanh chóng khi người nàng yêu vẫn lựa chọn quay về với thế giới cô đơn của mình. Dẫu biết tình yêu không phải lúc nào cũng được đáp lại, nhưng những khoảnh khắc ấm áp bên nàng đã đủ để chàng cảm nhận được ý nghĩa của cuộc sống. Chàng hiểu rằng, tình yêu không chỉ là sự chiếm hữu mà còn là sự cho đi, là sự hy sinh. Và chính những trải nghiệm ấy đã giúp chàng trưởng thành hơn, mạnh mẽ hơn.

Naxtenca, cái tên nghe thật lạ tai, liệu có phải là danh xưng thật của cô gái ấy hay chỉ là một biệt danh mà người bà đặt cho? Suốt những năm tháng tuổi trẻ, cô sống trong một thế giới chỉ có mình và bà. Tình yêu thương của người bà dành cho cô sâu đậm đến mức trở thành sự chiếm hữu. Lo sợ mất đi người cháu gái duy nhất, bà đã tìm mọi cách để trói buộc cô lại, thậm chí là bằng những hành động kỳ quái như khâu áo hai người lại với nhau. Dù xuất phát từ tình yêu thương, nhưng hành động này đã giam cầm cô gái trẻ trong một chiếc lồng, tước đoạt đi quyền tự do khám phá thế giới. Cuộc đời Naxtenca bắt đầu thay đổi khi một chàng trai xuất hiện. Anh như một làn gió mới, thổi bùng lên trong cô những khát khao và ước mơ mà cô tưởng chừng đã quên lãng. Qua những cuốn sách, những buổi hẹn hò, cô dần nhận ra rằng tình yêu đích thực không phải là sự chiếm hữu mà là sự đồng hành. Cô đã từng mơ về một cuộc sống xa hoa, nhưng giờ đây, tất cả những gì cô mong muốn chỉ là một mái nhà nhỏ bên người mình yêu. Tuy nhiên, thực tế khắc nghiệt đã khiến cô phải đối mặt với những khó khăn. Chàng trai cô yêu quá nghèo để có thể mang đến cho cô một cuộc sống đủ đầy. Một năm trôi qua thật dài, lòng nàng lúc nào cũng ngập tràn hy vọng và nỗi lo âu. Dù từng giây từng phút đều mong ngóng tin tức của chàng, nàng khẳng định với lòng mình rằng tình yêu dành cho chàng là chân thành và sâu sắc. Thế nhưng, số phận trớ trêu thay, chàng trai ấy đã không giữ lời hứa. Dù đã quay trở lại quê hương, chàng lại chọn cách im lặng, như thể chưa từng có một lời hẹn ước nào. Đau khổ và tuyệt vọng bao trùm lấy nàng. Trong những giây phút yếu lòng nhất, nàng từng nghĩ đến việc tìm kiếm hạnh phúc mới bên người khác. Nhưng rồi, định mệnh lại một lần nữa đưa nàng đến một ngã rẽ bất ngờ. Chính lúc nàng tưởng chừng như đã buông bỏ tất cả, chàng xuất hiện. Hóa ra, chàng cũng luôn nhớ về nàng và cũng đã quay trở lại quê hương. Cuộc hội ngộ đầy bất ngờ ấy đã khiến trái tim nàng rung động trở lại. Dù lòng còn vương vấn chút nuối tiếc cho tình cảm đã dành cho “tôi”, nàng vẫn quyết định quay về bên người mình yêu. Tình yêu đích thực, sau bao sóng gió, cuối cùng cũng đã tìm thấy nhau.

Tiểu thuyết ngắn này có phụ đề là: Một câu chuyện tình cảm từ nhật ký của một kẻ mộng mơ. Tôi thích nhìn nhận nó như một bức chân dung của nghệ sĩ thời trẻ: một trong những tác phẩm đầu tay của ông hơi bị quá đà về kịch tính và thường bị lu mờ bởi những tác phẩm nặng ký sau này như "Tội ác và hình phạt", "Anh em nhà Karamazov" và "Tên ngốc". Sự say mê của tôi đối với "Đêm Trắng" đến từ nước Ý và qua tầm nhìn của Luchino Visconti, người đã chuyển thể câu chuyện lên màn bạc. Vì St. Petersburg đôi khi được gọi là Venice của phương Bắc (cùng với các thành phố khác như Oslo, Amsterdam hoặc Bruges), nên có lẽ rất phù hợp khi nhà làm phim người Ý chọn Venice làm bối cảnh cho chuyện tình lãng mạn.

Tôi chắc chắn đã xem bộ phim này ít nhất mười lần, trước khi đến với tài liệu gốc và lại một lần nữa bị cuốn hút bởi nó. Tôi nghĩ đây có lẽ là một trong những câu chuyện lãng mạn nhất được viết về việc lần đầu tiên rơi vào lưới tình và lần đầu tiên bị tan vỡ trái tim, chạm đến sự thấu hiểu sâu sắc đặc trưng của tác giả về một điều gì đó cơ bản trong nỗ lực thoát khỏi vỏ bọc và kết nối với một người khác. Tra cứu trên Wikipedia, tôi mới biết Visconti không phải là người duy nhất được truyền cảm hứng từ câu chuyện này, ra đời cách đây hơn 150 năm nhưng vẫn mang phong cách đương đại/vượt thời gian trong mô típ “chàng trai gặp gỡ cô gái”: tiểu thuyết ngắn đã được dựng phim mười lần trên toàn thế giới, và có lẽ sẽ được chuyển thể lại một lần nữa, với bối cảnh và trang phục mới, nhưng với cùng một đam mê.

Có rất ít hình ảnh chân dung của Dostoevsky thời trẻ, phần lớn đều là hình ảnh một quý ông già, râu quai hàm và cau có, đang suy tư về những vấn đề phức tạp và tra tấn. Trong một trong số ít tài liệu tham khảo về thời đi học của ông, một số người mô tả ông là một người mơ mộng nhợt nhạt, hướng nội và là một kẻ lãng mạn quá khích (nguồn Wikipedia). Đây chính xác là cách tôi miêu tả người kể chuyện giấu tên ở ngôi thứ nhất của "Đêm Trắng", gợi mở về cảm hứng tự truyện cho câu chuyện.

Đêm đó thật tuyệt vời, một đêm tuyệt vời như chỉ có thể có được khi chúng ta còn trẻ, bạn đọc thân mến. Bầu trời đầy sao, sáng đến nỗi khi nhìn lên, người ta không khỏi tự hỏi liệu những kẻ cau có và thất thường có thể sống dưới bầu trời như vậy không. Đây cũng là một câu hỏi trẻ con, bạn đọc thân mến, rất trẻ con, nhưng mong sao Chúa sẽ đặt nó vào trái tim bạn thường xuyên hơn!

Mùa xuân đang về trên Petersburg, và người anh hùng của chúng ta đang đi lại không ngừng nghỉ và vô định trên các con phố của thành phố (giống như những kẻ săn cô đơn của Carson McCullers), hấp thụ những cảnh quan, âm thanh và mùi hương mà anh ta chỉ có thể giữ kín bên trong vì không có ai để chia sẻ cảm xúc. Bước chân của anh ta dẫn anh ta ra khỏi thành phố, giữa những cánh đồng, kênh rạch và những khu rừng:

Cứ như thể tôi đột nhiên thấy mình đang ở Italia, thiên nhiên tác động mạnh mẽ đến một cư dân thị trấn nửa ốm yếu như tôi, gần như ngột ngạt giữa những bức tường thành phố. [...] Tôi vừa đi vừa hát, vì khi hạnh phúc, tôi luôn ngân nga một mình như mọi người đàn ông hạnh phúc không có bạn bè hay người quen để chia sẻ niềm vui. Bỗng nhiên, tôi có một cuộc phiêu lưu bất ngờ nhất.

Tại sao những đêm trắng thâu đêm lại trôi qua như một tia chớp trong niềm vui và hạnh phúc vô tận, và khi bình minh le lói hồng hào ngoài cửa sổ, ánh sáng ban ngày tràn ngập căn phòng u ám với thứ ánh sáng mờ ảo, huyền ảo, như ở Petersburg, người mộng mơ của chúng ta, mệt mỏi và kiệt sức, quăng mình xuống giường và thiếp đi với những cơn run rẩy thích thú trong tâm hồn căng thẳng đến bệnh hoạn của mình, và với một nỗi đau ngọt ngào mệt mỏi trong tim?

Cô gái, Nastenka, cũng sẵn sàng cho tình yêu, phơi bày cả trái tim mình ra ngoài. Nhưng câu chuyện của cô ấy, dù quyến rũ, tinh tế và đầy khao khát, thì mạch lạc và tập trung vào thực tế hơn nhiều. Than ôi, một người khác đã đánh thức những cảm xúc dịu dàng này trong cuộc đời cô, và người kể chuyện của chúng ta nhanh chóng khám phá ra cảm giác bị đẩy vào ‘friendzone’ một cách dứt khoát. Vâng, tôi biết! Phụ nữ có một bản năng tuyệt đối để lơ lửng bạn trên ngón tay út của họ như một con rối, không hoàn toàn tham gia, cũng không cho phép bạn thoát ra. Nhưng trong giây phút này, một khoảnh khắc ngắn ngủi, có vẻ như hai người trẻ này có thể đi từ những cuộc gặp gỡ bất hợp pháp ban đêm đến niềm hạnh phúc trọn vẹn dưới ánh sáng ban ngày:

Nhưng niềm vui và hạnh phúc làm cho bất kỳ ai cũng trở nên tuyệt vời! Trái tim tràn ngập tình yêu biết bao! Người ta dường như đang khao khát trút hết tâm can, người ta muốn mọi thứ đều vui vẻ, mọi thứ đều cười. Và niềm vui đó thật dễ lan tỏa!

Giống như một cái bập bênh hay một chuyến tàu lượn siêu tốc, tâm hồn lãng mạn không biết đến những hành trình yên bình, êm dịu vào hạnh phúc gia đình. Nó dao động giữa những cực điểm của hạnh phúc và trầm cảm khiến chủ nhân kiệt sức, mệt mỏi, trôi dạt trở lại pháo đài cô đơn của mình.

Những đoạn hay nhất trong truyện ngắn được dành cho phần cuối, và được nhắn nhủ trực tiếp đến độc giả, thúc giục chúng ta nắm bắt thời gian và tận hưởng tuổi trẻ:

"Những ngày tháng đẹp nhất của bạn đã được chôn vùi ở đâu? Bạn đã sống hay chưa? Hãy nhìn xem, thế giới xung quanh đang lạnh lẽo dần. Vài năm nữa sẽ trôi qua, và sau đó sẽ đến sự cô đơn u ám; rồi đến tuổi già run rẩy trên đôi nạng, rồi đến khổ sở và hoang tàn. Thế giới kỳ diệu của bạn sẽ nhợt nhạt, những giấc mơ của bạn sẽ phai nhạt và chết đi, sẽ rơi xuống như những chiếc lá vàng từ trên cây..."

Một trong những câu trích dẫn yêu thích mọi thời đại trên Goodreads là của Tiến sĩ Seuss ("Đừng khóc vì nó đã kết thúc, hãy mỉm cười vì nó đã xảy ra."). Dostoevsky kết thúc truyện ngắn bằng một biến thể ban đầu của cùng một cảm giác, được tôi luyện bởi một chút u ám kiểu Slav của ông:

"Nguyện bầu trời của bạn luôn trong xanh, nụ cười dịu dàng của bạn luôn tươi sáng và không phiền muộn, và nguyện bạn được ban phước cho khoảnh khắc hạnh phúc tột cùng mà bạn đã dành cho một trái tim cô đơn và biết ơn khác!

Lạy Chúa, cả một khoảnh khắc hạnh phúc! Điều đó có quá ít cho toàn bộ cuộc sống của một người đàn ông không?

Câu trả lời, các bạn của tôi, ‘đang bay trong gió’ (xin lỗi, có lẽ hơi không phù hợp, nhưng tôi không thể cưỡng lại được)."

Tôi muốn giới thiệu câu chuyện này cho bất kỳ độc giả nào ngại ngần bắt đầu vào một trong những tiểu thuyết lớn của Dostoevsky, vì nó dễ tiếp cận hơn, nhưng được viết rất đẹp, với một số cường độ cảm xúc gần như dữ dội và những quan sát tâm lý tinh tế - thương hiệu của ông.

"Đêm trắng" là cuốn truyện tình cảm lãng mạn của nhà văn Phedor Dostoievsky – một cây đại thụ trong văn học Nga thế kỷ thứ 19 – viết về mối tình lãng mạn, cao thượng và trong sáng trong những đêm trắng thơ mộng bên bờ sông Neva, thành phố Sankt Peterburg.

Đêm trắng là khoảng thời gian mặt trời có mặt trên bầu trời lâu nhất trong năm, và đêm chỉ là một ranh giới rất mỏng, rất mơ hồ giữa hai khoảnh khắc hoàng hôn và bình minh đan xen kẽ vào nhau. Những đêm trắng ở Saint Petersburg, luôn luôn được kỷ niệm với những cuộc dạo đêm đầy chất thơ và tràn đầy tiếng hát”. Dostoievsky đã chuyển sự kỳ diệu, lãng mạn của khoảng thời gian này vào Đêm trắng – tác phẩm có sức lôi cuốn nhiều thế hệ bạn đọc trên thế giới.

Cuốn tiểu thuyết chỉ có hai nhân vật, một người đàn ông 26 tuổi, tự gọi mình là một người mơ mộng. Nhân vật thứ 2 là cô gái Nachenka, mồ côi từ nhỏ, sống với một người bà mù lòa, thế giới của cô là một thế giới những ước mơ xen lẫn với những câu chuyện cổ tích bà kể. Hai người vô tình gặp nhau trong 5 đêm mùa hè đặc biệt. Cả hai được thoát ra khỏi thế giới cô độc của mỗi người, được chia sẻ, thương yêu và hiểu rằng cuộc đời thật là thú vị và hạnh phúc.

Nachenka gặp lại vị hôn phu của mình vào đêm trắng thứ 5. Cô không còn ra bờ sông ngóng chờ và trò chuyện với người mơ mộng nữa. Cô ra đi, chỉ còn người đàn ông và tình yêu ở lại.

Một câu chuyện tình đẹp và buồn được viết theo phong cách lãng mạn tình cảm.

Tiểu thuyết cô đọng, hàm xúc. Trong khi đọc có thể cảm nhận được rất rõ “tình cảm cao thượng” như trong bài thơ Tôi yêu em, nam chính yêu cô gái một cách bao dung, yêu cả nụ cười và nỗi đau. Cái kết tuy đau đớn cho nam chính nhưng cũng xứng đáng với Naxtenca, cô ấy đã chân thành và kiên nhẫn đợi chờ đến thế…

Nội dung sách phù hợp cho những tâm hồn trẻ cô đơn ở khoảng chơi vơi 22-23 tuổi, có quá nhiều tình cảm cần được chia sẻ, và cảm nhận vị đắng của tình yêu đơn phương.

Những Đêm Trắng gồm hai câu chuyện, mở đầu là tác phẩm cùng tên được viết năm 1848. Câu chuyện bắt đầu một cách mơ hồ qua cái nhìn của một kẻ mộng mơ sống một cuộc đời buồn tẻ, cô đơn và lạc lõng kéo dài lê thê giữa đô thành Saint Petersburg. Nếu không phải hoặc chưa từng là một người trẻ tuổi, nhiệt thành và nhiều xúc cảm, có lẽ người ta sẽ khó đồng cảm với anh chàng công chức quèn 26 tuổi này. Nhưng rõ là anh ấy không phải một người bình thường, dường như anh ta đã sống một cuộc đời cô đơn quá mức tới nỗi anh trò chuyện cùng những ngôi nhà như thể chúng rất thân thiết với anh. Giữa Saint Petersburg tấp nập người qua lại nhưng anh chỉ “gần như kết bạn” với một ông già, nếu một buổi chiều bất chợt một trong hai người vắng mặt thì người kia có thể thấy buồn, nhưng khi gặp lại họ chỉ “suýt chào nhau”…

Cuộc sống của chàng trai có lẽ cứ buồn tẻ như thế cho đến một đêm, khi Nastenka xuất hiện như một cơn gió lạ. Chàng trai cứ ngỡ sắp tìm được một điều gì quan trọng của cuộc đời mình khi mỗi đêm trắng hò hẹn trôi qua anh thấy mình như say đắm cô gái này nhiều hơn nữa. Mỗi lần trò chuyện, anh dần thấu hiểu cuộc đời và tính cách của cô gái trẻ tuổi, ngây thơ, trong sáng và luôn yêu hết mình này. 

Cuộc sống của cô cũng giống như anh, quanh quẩn ở một nơi với những điều quen thuộc, cũng cho tới một ngày cô gặp một chàng trai. Tình yêu và lòng dũng cảm đã khiến cô quyết định theo đuổi tình yêu của mình dù phải chờ đợi suốt một năm. Nhưng tiếc rằng một năm sau lời hứa hẹn của chàng trai đó, anh ta đã quay về nhưng không đến gặp cô…

Những đêm trắng, hai kẻ cô đơn, họ như hai tâm hồn đồng điệu, lắng nghe và chia sẻ, thời gian ngừng trôi, không gian tĩnh lặng, tất cả nhường chỗ cho những xúc cảm và lòng nhiệt thành đầy lãng mạn. 

Trải qua năm đêm trò chuyện cùng nhau trên con phố vắng, ngày mai anh sẽ chuyển đến nhà cô gái kia và bắt đầu một cuộc sống mới. Tưởng như một chương mới sẽ mở ra trong cuộc đời anh thì cũng là lúc người xưa cũ trở về. Cũng trong đêm trắng cuối cùng anh nhận ra cô gái ấy chỉ là một nguồn sáng tươi mới chớp nhoáng xuất hiện trong cuộc đời tăm tối của anh, rồi vụt mất và trở lại nơi nó vốn thuộc về. Cô gái mà anh ngỡ sẽ là người quan trọng của cuộc đời mình đã phút chốc không còn thuộc về anh nữa.

Kết thúc những đêm trắng, anh lại trở về với căn phòng nhỏ, lại ngắm nhìn Saint Petersburg và những hạt mưa rơi cùng một nỗi lòng nặng trĩu và một trái tim cao thượng chúc phúc cho cô gái mình thương..

Cô Gái Nhu Mì, được Dostoyevsky viết năm 1876, những câu chuyện kể cách đây hai thế kỉ, nhưng những giá trị và xúc cảm nó mang lại vẫn chưa bao giờ cũ.

Sau câu chuyện của một anh chàng công chức cô đơn là câu chuyện của một chủ tiệm cầm đồ, và cuộc đời anh cũng rẽ sang một trang mới tươi vui hơn với người vợ đồng hành. Cô gái ấy cũng là một cơn gió thầm lặng, đến nhẹ nhàng, ở lại đôi chút rồi ra đi bất chợt.

Cuộc sống vợ chồng, những xung đột hay kẻ thứ ba đều khó tránh khỏi, những điều đó vốn có thể dễ dàng hóa giải khi vốn tình yêu của người chủ tiệm dành cho vợ mình thừa sức bao dung. Nhưng lòng kiêu hãnh và sự cô đơn giữa hai con người là quá lớn, để suốt một thời gian dài họ hạn chế giao tiếp với nhau hết mức có thể dù đang sống chung dưới một mái nhà. Những xung đột trong tâm hồn của họ không thể hiện ra ngoài bằng những cuộc cãi vã, họ yên lặng và dần cách xa nhau…

Mãi đến rất lâu sau, họ mới hóa giải được tất cả chỉ trong một khoảnh khắc. Nhưng không lâu sau người vợ nhu mì đã tự tử, cho đến cuối cùng vẫn không ai biết lí do vì sao cho dù trước đó hai vợ chồng đã rất hạnh phúc vì tìm lại được nhau. Giây phút ngồi trước vợ mình bất động, người chủ tiệm chỉ còn khắc khoải cùng nỗi u buồn tuyệt vọng và câu hỏi mênh mang: Ngày mai người ta mang nàng đi thì tôi sẽ ra sao?

Cái hay trong câu chuyện của Dostoyevsky không phải là tình tiết hay kết quả của câu chuyện, mà là cách ông dẫn dắt câu chuyện đó cùng nội tâm nhân vật ra sao. Khả năng khắc họa và miêu tả tâm lý nhân vật của đại văn hào nước Nga thế kỉ XIX quả là xuất sắc. Câu chuyện của ông khiến người đọc dù ở cách xa đến nửa vòng trái đất hay 2 thế kỉ hoặc lâu hơn nữa, vẫn cảm thấy có hình bóng của mình trong đó, những kẻ mộng mơ, cô độc và yêu hết mình. 

Hai nhân vật chính, chàng viên chức mơ mộng và người chủ tiệm cầm đồ tự kỉ, hai cô gái, Nastenka và người vợ nhu mì đều trẻ tuổi, tâm hồn trong trắng, xuất hiện như ánh sáng trong lành cho cuộc đời hai kẻ nọ. Nhưng cũng như những đêm trắng huyền diệu của đô thành Saint Petersburg chẳng thể nào kéo dài vĩnh viễn, những ngày tươi đẹp vụt qua, tuyết băng ập đến, hạnh phúc mà người mơ mộng hay người chủ tiệm chờ mong đều sớm lụi tắt, để lại hoài niệm u buồn, bế tắc và nỗi cô đơn sẽ không bao giờ chấm dứt.

Huyền ảo giữa ngày và đêm, mơ mộng và thực tế, sự ích kỉ và lòng vị tha, tình yêu và thù ghét, đầy chất thơ nhưng cũng đầy kịch tính, lãng mạn nhưng cũng rất phũ phàng.. Đó là những gì mà Dostoyevsky đã khéo léo thể hiện trong tiểu thuyết Những Đêm Trắng.

Trong 4 đêm và một buổi sáng Dos đã cho ta thấy một mối tình bi kịch. Nhân vật nam không tên là một con người "mơ mộng", không có gì thực tế cái tip người phổ biến ở xã hội Nga và cũng không khác gì ở xã hội bây giờ. 

Tình cờ nhân vật gặp được Nastenka đứng khóc bên cầu. Và rồi người chưa từng yêu cô gái nào đã yêu cô ấy. Đó là đêm đầu tiên. Trong những đêm sau từ từ bi kịch đã hiện ra…. 

Ở đây người đọc cũng có thể thấy được cách tán gái tài tình của nhân vật, cách tán gái mà bất kỳ cô gái nào (không quá xem trọng vật chất) thì đều siêu lòng. Cái lối tán gái của hầu hết các chàng trai nhút nhát mà hoạt ngôn. "Tôi không thể im lặng khi trái tim tôi lên tiếng."

Chúng ta cũng không nên bỏ qua tâm lý của Nastenka - được Dos soi chiếu rõ mồn một. Cái tâm trạng của người con gái yêu hai người đàn ông một lúc. Gần kết truyện, Dos cho tôi thấy tính người của Nastenka là rất người. Một cái kinh nghiệm quý báu. 

Thử hỏi các chàng trai nếu không đọc cuốn này làm sao biết được kinh nghiệm đó. À cũng có, chỉ cần "đổ vỏ" là biết, là hiểu. Cái đặc biệt là chính Nastenka cũng không hiểu nổi mình, lừa dối chính mình và nhân vật. Một tâm lý quá người, bởi vì tôi chứng kiến trên dưới 3 lần lúc còn đi học cái tâm trạng của Nastenka rồi. 

Thử đi sâu vào tâm lý của Nastenka xem thế nào nhé. Cái tâm lý yêu người cũ và bỗng dưng có người mới tới. Cái sự cứu cánh tạm thời làm cho Nas yên tâm và chấp nhận phần nào. Nhưng bi kịch mới là cuộc đời, tình anh em vẫn không thể nào sâu đậm bằng tình yêu đôi lứa, tôi chưa trải đời nhiều nên không biết được. Nhưng nếu ai đọc cái bi kịch này mà không quy chụp đạo đức cho cô Nastenka kia thì là một điều tuyệt vời và cao thâm. Dĩ nhiên trong đó không có tôi, tôi vẫn dùng cái lập luận quy chuẩn xã hội để lên cái sự tàn nhẫn của Nastenka, nhưng thử trong cuộc đi. Con người luôn muốn đẩy đến tận cùng bi kịch. 

Kết truyện cũng y như cái kết của Con Bạc, tâm lý con người được Dos thấu hiểu rõ ràng về những cái hết sức đời thường mà không sao hiểu nổi. Với câu kết của nam chính, mà không khỏi đau lòng cho anh cũng như bao chàng trai si tình khác: "Cầu trời ban phước cho em vì một phút hoan lạc và hạnh phúc mà em đã ban cho một trái tim khác, trái tim cô đơn và biết ơn."

Tôi đã phân vân nhiều khi chọn quyển sách này vì đọc được đâu đó đôi dòng giới thiệu bạn chỉ nên đọc cuốn này khi chưa quá 27 tuổi. Bởi lẽ đó là khoảng thời gian đẹp nhất và dễ thấu hiểu nhất cho cuộc đời. Tôi đã đi qua cái tuổi ấy, có lẽ vì thế tâm hồn trở nên già cỗi và hay xét nét về vạn vật hơn cả.

Như câu chuyện của cô gái nhu mì và ông chồng chủ hiệu cầm đồ. Tôi hiểu việc cô ấy chết vì không thể chấp nhận cuộc sống quá khác biệt so với mộng tưởng. Nhưng tôi cũng hiểu cả sự ích kỷ và thù ghét xã hội của ông chồng, bởi chính tôi cũng là kẻ ích kỷ. Những kẻ như thế luôn mong muốn được thấu hiểu nhiều hơn những gì họ thể hiện hay nói ra. Không. Thậm chí họ không bao giờ than vãn mình cô đơn quá bởi họ kiêu hãnh, cực kỳ kiêu hãnh, một loại kiêu hãnh đến mức cực đoan.

Trong khi đó cô vợ quá trẻ, đặt quá nhiều hy vọng vào cuộc hôn nhân tưởng chừng sẽ kéo cô ra khỏi bóng tối bất hạnh.

Bên phía ngược lại, ông chồng cựu quân nhân lại quá mức ích kỷ. Ông thực lòng yêu vợ. Nhưng ông ta còn yêu bản thân mình hơn. Trước cái chết đột ngột của vợ thậm chí là không có chỗ cho sự xót thương bởi ông ta còn đang bận nghĩ lại toàn bộ câu chuyện, liên kết nó với nhau hòng tìm ra câu trả lời cho cái chết của cô vợ trẻ.

Một truyện ngắn khác, truyện chủ đề của cuốn sách cũng lại có một nam chính không tên. Anh tự nhận mình là kẻ mộng mơ. Giống loài luôn ẩn sâu trong những góc tăm tối ít ai ngờ tới nhất.

Kẻ mộng mơ thân thuộc và yêu thành phố của mình đến mức có thiện cảm với cả ông lão hay đi ngang qua anh, thế nên việc anh chàng nhanh chóng thân và thương cô bạn đồng hành anh bất ngờ gặp trong một đêm trắng cũng không có gì kỳ lạ.

Anh chàng mộng mơ sống một cuộc đời bình thường đến mức cô độc, có lẽ việc dành tình cảm cho một cô gái chịu nghe anh tâm sự và tâm sự với anh cũng rất hợp lẽ thường. Nhẽ ra hai kẻ đều mơ mộng ấy đã có một câu chuyện dài và đẹp nếu cô gái kia không kết thúc những đêm trắng đẹp tuyệt của anh bạn đồng hành bằng cách lao đi theo tiếng gọi của trái tim.

Tình yêu không xấu, nó cũng không bao giờ có lỗi. Chỉ là ai không có nó sẽ phải chịu tổn thương, vậy thôi!

Dostoyevsky thật sự đã vẽ nên một áng văn đẹp tuyệt trần. Tôi gọi cách ông miêu tả và khắc họa từ cảnh vật đến tâm trạng con người là "Vẽ" bởi nó quá đẹp, quá huyền ảo. Cảm xúc tôi nhận được khi lần theo câu chữ mềm mại của ông là một sự xúc động mãnh liệt. Bởi tôi đã tìm thấy mình trong đó. Vừa ích kỷ lại vừa mơ mộng đến đơn độc...