Kẻ Xa Lạ - Albert Camus Reviews

Nhiều độc giả có thể không đồng tình, thậm chí phẫn nộ trước triết lý về cuộc đời vô nghĩa của Camus hay cái cách ông gần như báng bổ niềm tin tôn giáo của các nhân vật trong truyện (một phong cách giễu nhại và trào phúng rất Pháp!).

Thế nhưng, đồng tình hay phản đối cũng chẳng quá quan trọng. Không phải bất kỳ một tuyên bố triết học nào của Camus, mà chính cái cách ông đặt ra những câu hỏi mới mẻ và khiêu khích để độc giả suy nghĩ, chiêm nghiệm, và tự tìm lấy câu trả lời cho riêng mình, đã làm nên giá trị của Người xa lạ. Tính đột phá ấy đủ để làm nên một trong những kiệt tác văn học đáng đọc nhất thế kỷ 20!

Đây là một trong những cuốn sách "thức tỉnh" của tôi - một người không bao giờ nói dối nhưng vẫn bị xã hội ghét bỏ - một bài học mà tôi đã mang theo suốt những năm qua. Camus có khả năng cho chúng ta thấy sự "sa ngã" trong tất cả chúng ta: điểm mà chúng ta trở nên xa lạ đến nỗi trở thành người lạ với chính mình sau khi đã trở thành người lạ với mọi người xung quanh. Văn phong của ông thật đẹp đến đau lòng; một loại thơ ca của quan sát bị phủ nhận khiến bạn cảm thấy trống rỗng. Những người bạn của tôi nói tiếng Pháp cho biết rằng bản dịch tiếng Anh chỉ là một cái bóng của vẻ đẹp này - rằng có những câu không thể dịch được. Đây là một trong những cuốn sách có ảnh hưởng nhất trong cuộc đời tôi.

Cuốn sách là một tác phẩm kinh điển của thời kỳ hiện đại sớm về sự xa lạ, cảm giác lạc lõng và sự thờ ơ chung đối với cuộc sống. Nó cũng có thể coi là một phiên bản phụ của "Crime and Punishment". Ngày nay, một tiểu thuyết như thế này sẽ đưa chúng ta trở lại thời thơ ấu của Meursault để giải thích lý do anh trở thành như vậy. Tuy nhiên, Camus không làm điều đó, vì vậy chúng ta chỉ có thể suy đoán - hoặc có lẽ, quy cho di truyền.

Meursault, nhân vật chính, là một người đàn ông không có cảm xúc và không thể cảm thấy hối tiếc. Những khiếm khuyết này thể hiện rõ ràng khi anh không khóc và dường như không mấy bận tâm trước cái chết của mẹ mình. Chúng lại lộ diện khi anh đồng ý viết một bức thư cho một người bạn, để người bạn có thể mời lại bạn gái cũ nhằm đánh đập cô. Điều này chủ yếu được thể hiện khi anh bắn một người lạ - một người Ả Rập - sau một cuộc xung đột trên bãi biển. Năm phát súng: phát đầu tiên, một khoảng dừng, rồi bốn phát tiếp theo. Chính việc "bốn phát tiếp theo" đã khiến anh bị kết án.

Điều tôi thích nhất về Chủ nghĩa Tồn tại, mặc dù nó không rõ ràng như trong triết lý thực sự - mặc dù đây là điều mà Meursault được cho là đã hiểu (xin lỗi, chỉ thêm một điều nữa) - là khái niệm về trách nhiệm. Cuối cùng, tôi không nghĩ rằng Meursault chịu trách nhiệm nhiều hơn cho hành động của mình so với lúc bắt đầu. Tuy nhiên, tôi tin rằng "trách nhiệm" là một khái niệm then chốt trong đạo đức và dường như ngày càng bị phớt lờ.

Tôi không nghĩ rằng thế giới hoàn toàn vô nghĩa; nó mang tính quy ước hơn là vô nghĩa. Những quy ước đó có thể tùy tiện (do văn hóa mà chúng ta lớn lên quyết định), nhưng điều đó không làm chúng trở nên vô nghĩa, mà chỉ làm cho chúng trở thành quy ước. Tôi không muốn sống trong một thế giới nơi mọi người có thể giết người Ả Rập một cách ngẫu nhiên và không bị trừng phạt, nhưng ngược lại, chúng ta đã xác định rằng đây chính là thế giới mà tôi đang sống. Điểm của tôi là sẽ tốt hơn nếu chúng ta tuân thủ một số nguyên tắc đạo đức, và những nguyên tắc này nên tốt hơn so với việc "anh ta nên bị giết vì không khóc tại đám tang của mẹ."

Tôi chắc chắn không phải là kiểu Vô Thần giống như Camus. Đối với Camus, không có sự thật tuyệt đối, thế giới về cơ bản là vô nghĩa và tất cả những gì tồn tại chỉ là sự thật tương đối mà mỗi cá nhân đặt lên các sự kiện và ý tưởng. Điều này làm cho cuộc trò chuyện với vị linh mục trở nên hấp dẫn. Đối với vị linh mục, người tù đang đối mặt với cái chết - theo lẽ tất yếu - là người quan tâm đến Chúa. Bạn có thể đùa giỡn với những ý tưởng như sự không tồn tại của Chúa khi điều đó không quan trọng (cuộc sống dài và việc phạm thượng có thể có vẻ thú vị) - nhưng chắc chắn khi đối diện với sự thật tàn khốc của tình trạng con người, bất kỳ ai cũng sẽ quay lưng lại với sự hoài nghi của mình và nhìn thấy ánh sáng rực rỡ.

Phần thú vị nhất của cuốn sách đối với tôi là phần kết, cuộc trò chuyện với vị linh mục. Những người có đức tin thường mắc sai lầm khi nghĩ rằng những người vô thần chỉ là một kiểu - tôi không rõ họ đã làm sao để mắc phải sai lầm này, nhưng họ vẫn tiếp tục nghĩ như vậy. Với hàng nghìn sắc thái khác nhau của Kitô giáo - từ các linh mục Duy Thực đến những người theo phong cách chống Disney - rõ ràng rằng một khái niệm như Vô Thần (không có "nhà thờ" hay hệ thống niềm tin nào) không thể nào "đồng nhất."

Điểm chính của cuốn sách đối với tôi là khi nhân vật nhận ra rằng anh ta không còn "tự do." Anh cần được giải thích điều này - vì cuộc sống cho đến lúc đó luôn là "quen với mọi thứ," và người ta có thể "quen với gần như bất cứ điều gì." Nhưng người gác tù đã thông báo rằng anh đang bị "trừng phạt," và hình thức trừng phạt đó là sự tước đoạt "tự do" của anh. Thú vị thay, anh không nhận thấy sự khác biệt giữa cuộc sống "tự do" trong quá khứ và cuộc sống "không tự do" hiện tại của mình.

Tôi không biết phải làm gì với những ngôi sao này nữa. Tôi cho sách điểm và rồi lại nghĩ, "trời ạ, nếu bạn cho mọi cuốn sách năm sao, người khác sẽ nghĩ bạn không biết phân biệt." Vì vậy, tôi lại cho một số cuốn bốn sao hoặc thậm chí ba sao. Sau đó, khi nhìn lại, tôi nhận ra mình đã cho bốn sao cho "Of Human Bondage", và thật sự, làm sao tôi có thể nghĩ rằng việc cho cuốn sách đó ít hơn năm sao là một ý tưởng hay? Đó là sự vô lý của các quy ước của con người khiến chúng ta phải làm những điều như vậy.

Cuốn sách được viết đơn giản và đọc khá nhanh, nhưng chiều sâu mà Camus truyền tải qua sự đơn giản này thật đáng kinh ngạc. Tôi nghĩ rằng một vấn đề mà nhiều người gặp phải với cuốn sách này là họ không nhìn xa hơn toàn bộ thông điệp "ý nghĩa của cuộc sống là gì". Mặc dù là một câu hỏi thú vị, cuốn sách đặt ra rất nhiều câu hỏi triết học khác ngoài câu hỏi này. Điều tôi thấy thú vị nhất trong số này là "điều gì thực sự định nghĩa nhân tính hoặc làm cho một người trở thành con người?" Trong phiên tòa xét xử Meursault, anh ta liên tục bị buộc tội là không hối hận và do đó là lạnh lùng và vô nhân đạo. Tuy nhiên, anh ta chắc chắn là con người, chỉ là khá xa cách. Điều này đặt ra câu hỏi liệu một người có nên được mong đợi thể hiện một số đặc điểm nhất định trong một số tình huống nhất định để "giữ được tính nhân văn" của họ hay không.

Ngoài ra, nó đặt ra câu hỏi liệu phần lớn cảm xúc của chúng ta có phải do chính chúng ta tạo ra hay do kỳ vọng của người khác thể hiện một số cảm xúc nhất định trong một tình huống nhất định. Cuốn sách cũng là một bản cáo trạng về những nỗ lực của mọi người nhằm ra lệnh cho cuộc sống của người khác. Chúng ta liên tục được bảo điều gì là đúng và như một phương tiện để biện minh cho cảm nhận của riêng mình về "ý nghĩa của việc trở thành con người". Chúng ta thường áp đặt những đặc điểm này lên người khác, mong đợi họ thực hiện những đặc điểm và tính cách tương tự, vì chúng đã được áp đặt lên chúng ta. Theo một cách nào đó, đây là sự tự biện minh cho hành động của chúng ta là đúng hoặc "mang tính người". Meursault liên tục được bảo rằng anh ta phải sống và/hoặc hành động theo một cách nhất định, cho dù đó là bởi thẩm phán, luật sư của anh ta hay linh mục. Một khi anh ta không tuân theo những biện pháp này, anh ta sẽ bị gạt ra ngoài lề và bị gọi là "vô nhân đạo"; đây là một nỗ lực của những người khác nhằm hợp lý hóa cách sống và sự hiểu biết của riêng họ. Nếu họ cố gắng tuyên bố anh ta là "vô nhân đạo", điều đó cho phép họ tự gọi mình là con người và biện minh cho cách sống của riêng họ.

Cuối cùng, cuốn sách này là một cuốn sách nêu ra nhiều câu hỏi hơn là trả lời, nhưng theo cách triết học thực sự, chúng thực sự là những câu hỏi không có câu trả lời.