Mọi chuyện ở một trại tâm thần đầy quy tắc dường như đảo lộn khi McMurphy xuất hiện. Bất trị như một chú ngựa hoang, hắn vào viện để trốn án lao động khổ sai và không hề có ý định cứu thế. Nhưng trong những ngày ở đó, cái phần tốt đẹp yêu tự do, thích tung hoành của hắn đã làm nên một cuộc cách mạng, tạo ra mối liên kết giữa những thân xác yếu ớt, những trí não bị tổn thương, nhắc họ nhớ về cá tính, về chính mình hoặc về những kẻ đã-từng-là-mình. Sự nổi loạn đó thách thức trật tự đạo đức giả mà Liên hợp áp đặ Cuộc chiến bất cân sức bắt đầu. Và rồi đúng như cuộc đời, kẻ yếu đã không thể thắng. McMurphy đã chết dữ dội như cách hắn sống, nhưng Liên hợp không giết được hắn, cũng không thể bắt hắn sống theo cách nó đặt Được tạo nên từ những trang văn vừa sảng khoái vừa bi thương, Bay trên tổ chim cúc cu đã chạm tới những câu hỏi phức tạp nhất về tự do và khuôn khổ, cá nhân và hệ thống, bình thường và bất thường, sự tỉnh táo và điên loạ Một best seller, một kiệt tác văn chương có mặt trong danh sách những cuốn sách vĩ đại nhất thế kỷ hai mươi, làm chỗ dựa cho một trong ba bộ phim duy nhất trong lịch sử giải Oscar từng chiến thắng ở toàn bộ các đề cử quan trọng nhất, Bay trên tổ chim cúc cu có sức mạnh của một tác phẩm không thể bị lãng quên.
Xem thêm

Một nhà lãnh đạo là một người, kể cả khi đang tức tối hay tốt bụng, đều sẵn sàng bảo vệ những người của họ. Có rất nhiều người đàn ông quá ngu xuẩn dẫn đến nhiều nhà lãnh đạo không xứng đáng trên khắp thế giới. John Updike từng nói rằng: "Nó ư, không phải tôi." Tôi nghĩ anh ấy đã đúng, mặc dù câu nói này có thể áp dụng trong mọi hoàn cảnh khi người ta đang cố tham gia vào chính trị và muốn trở thành một nhà lãnh đạo (hoặc được đề cử). Tôi không thể giả vờ việc bóc tách từng lớp của cuốn sách đề tiết lộ điều ẩn chứa bên trong, nhưng tôi có thể chỉ ra những đoạn mà mình thích. Cái ly bị vỡ ở phòng y tá, bị ném vỡ đến mức không thể thấy những mảnh còn sót lại để thể hiện sự mỏng manh và dễ vỡ trong sự kháng cự của y tá Ratched. Sự nổi dậy mà phần lớn bệnh nhân trong trại đều tình nguyện tham gia và có thể rời bất kì lúc nào trong khi McMurphy là một trong số ít bị buộc ở trong đó. Việc thể hiện vai trò này càng làm nổi bật sự khác biệt giữa McMurphy và phần lớn bọn họ. Anh ấy giống như bọn họ nhưng lại có một nguồn sức mạnh khác để phá huỷ bức tường ngăn cản. Phần lớn số còn lại có thể rời đi bất kì lúc nào nhưng chính sự kìm nén đã giữ họ ở lại. Cả phần câu cá nữa. Tất cả những gì tôi nhớ đến là Ernest Hemingway chắc sẽ sẵn sàng hi sinh ngón tay đánh máy của anh ấy để đổi lấy một buổi chiều câu cá, uống rượu và chơi gái như những người trong băng đảng của McMurphy hôm đó. Tôi thấy mình thật ngốc khi không đọc cuốn sách này sớm hơn nhưng tôi luôn không thể vượt qua sự do dự khi lựa chọn sách và bằng một cách nào đó, luôn bỏ quên cuốn sách này cho tới khi tôi tìm thấy nó trên kệ.

Ok, tôi nhận ra giờ là lúc thích hợp để viết một bài đánh gia tổng quan về cuốn sách này vì tôi đáng ra nên chỉnh sửa lại và nó giúp tôi có cái cớ để trì hoãn việc này. Bài đánh giá này sẽ tiết lộ trước một vài chi tiết nên hãy cẩn thận trong lúc đọc nó. Bài này cũng sẽ rất khó hiểu nên tôi một lần nữa xin lỗi với những ai đang đọc. Thứ nhất, tôi không thực sự ghét cuốn sách lắm. Tôi biết là việc đánh giá 3 sao vì một lí do nào đó thể hiện cuốn sách như một thất bại vậy, kiểu như điểm C không còn là mức điểm trung bình ở trường nữa. Nhưng trên thực tế thì để nhận được 3 sao từ tôi thì cuốn sách phải có nhiều điểm tôi thích hơn là ghét. Tôi sẽ đề cập đến tính triết học của cuốn sách trước. Ý tưởng về một bộ máy khổng lồ hạnh phúc trong việc cướp đi tâm hồn của từng người. Y tá Ratched, còn được biết đến là Giáo sư Umbridge nếu cô ấy có phép thuật phù thuỷ, là y tá trưởng và thủ lĩnh điều hành toàn trại tâm thần,  cảnh của cuốn sách này. Cô ấy quản lí trại theo cách nguy hiểm hơn là độc tài. Cô ấy thao túng hệ thống tưởng như công bằng và cân bằng theo sự quan sát của những người ngoài. Cô ấy luôn làm cả những người điều hành lẫn những bệnh nhân phải khiếp sợ. Ở đây, giọng văn cũng như khả năng xây dựng bối cảnh của Kesey được thể hiện một cách siêu việt. Nó tạo ra những phản ứng đời thực từ người đọc. Bạn sẽ ghét Y tá Ratched. Bạn sẽ muốn cô ta nếm mùi thất bại. Bạn sẽ muốn cô ta thua cuộc. Bạn sẽ muốn thấy bệnh viện lật đổ cô ta.

"Bay Trên Tổ Chim Cúc Cu" là một tác phẩm kinh điển của nền văn học Hoa Kì và là một thành quả đột phát của một người tự nhận mình lái một chuyến xe buýt diệu kì. Ok, có lẽ không phải kì diệu theo nghĩa thông thường mà là chứa đầy những người đã muốn trở thành tác phẩm nghệ thuật nên ít nhất cũng có một thứ gì đó huyền bí. Bằng việc nghiên cứu chuyên sâu (thông qua Wikipedia), tôi biết được rằng trại tâm thần cũng như nguồn gốc của câu chuyện xuất phát từ chính trải nghiệm của Kesey khi làm việc ở Menlo Park, California. Nhìn qua những bức tranh của Kesey lúc đó thì trông anh ta có vẻ khá hòa hợp. Và rồi ta có câu chuyện của Randle Patrick McMurphy đấu lại bộ máy nghiêm ngặt đến nỗi không thể thay đổi của Y tá Ratched. Anh ta có một tính cách kiên định đến nỗi khó thể làm đối ý hay lung lay được giống như một kẻ chơi bài với mũ và hình xăm. McMurphy là một trong những ứng cử viên trong việc lấy được cảm tình của các bệnh nhân khác và đấu lại kẻ thù với sự kiểm soát và độc đoán. Từ ngày đầu chuyển tới đó, McMurphy đã khát khao muốn để lại dấu ấn, động viên các bệnh nhân khác và nổi dậy cùng họ. Suy cho cùng thì bạn ở trong trại tâm thần để làm gì nếu không có một vài vụ nổi loạn hay ẩu đả. Không rõ việc Murphy trở thành nhà lãnh đạo là do anh ta kì vọng địa vị và kinh tế tốt hơn hay anh ấy thực sự muốn giải phóng Cảnh sát trưởng Bromden,  Bibbits, Harding, Sorensen, Frederikson và Scanlon cả về mặt tinh thần lẫn thể chất..

Đây chắc là cuốn sách mà rất nhiều bạn có thể đã đọc rồi, nên tôi sẽ tóm tắt chúng ngắn gọn thôi. Cảnh sát trưởng Bromden, một bệnh nhân lâu năm ở trại tâm thần chính là người dẫn dắt sự xuất hiện và nổi dậy của Patrick McMurphy. McMurphy chuyển vào trại với mong muốn không phải làm việc khổ sai trong tù. Anh ta có thể nói là nhân vật chính của câu chuyện này vậy. McMurphy đối đầu với Y tá Lớn (Ratched) để giành lại cuộc sống cho những bệnh nhân khác mà anh ta thấy ở hành lang của trại.

Tuyến nhân vật của câu chuyện này phải nói là tuyệt hảo. Mỗi nhân vật đều có một dấu ấn riêng và được thổi vào hơi thở của cuộc sống bằng sự phát triển đầy hợp tình hợp lí đến mức tôi phải bá phục. Kesey đã diễn tả một cách tuyệt vời phản ứng của các bệnh nhân khi McMurphy nổi dậy và sự tàn ác của Y tá. Tôi chắc chắn cuốn sách được dạy một cách rộng rãi ở trường học, nhưng nếu ai muốn học thêm về việc xây dựng và phát triển tuyến nhân vật thì chắc chắn nên đọc cuốn này.

Tôi thực sự quan tâm đến từng nhân vật. Tôi không thể vui hơn khi chứng kiến sự thành công và tự do của họ cũng như sự cố gắng để dập cuộc nổi dậy của Y tá. Nhắc đến y tá thì cô ta là một trong những kẻ phản diện đáng thương nhất mà tôi từng đọc. Những hành động của cô ấy có thể hiểu được nếu ta cần nhắc về những sự việc trước đó cũng như bản chất con người của cô ấy. Từng nhân vật đều làm tôi hứng thú theo một cách nào đó, và tôi thấy buồn khi phải chia tay họ khi cuốn sách kết thúc.

Tôi thấy khá bất ngờ về độ hài hước của cuốn sách này. Có nhiều phần làm tôi cười bật thành tiếng (ý tôi là tạo ra tiếng giống như đang cảm thấy vui vậy chứ không phải kiểu cười khép nép đâu). Kesey đã làm rất tốt việc giữa cho cuốn sách tràn ngập sự dí dỏm thay vì trở nên quá nghiêm trọng. Ngay cả vậy, tôi thường nhớ đến cuốn sách này với một năng lượng tích cực kể cả khi đó không phải quan điểm của đa số mọi người. Một lí do mà cuốn sách này thường xuyên được dạy ở trung học là bởi vì nó chứa đẩy những biểu tượng và sự ẩn dụ. Tôi không mất nhiều thời gian để nhận ra rằng trại tâm thần như một phép ẩn dụ nhỏ cho xã hội, và McMurphy đang đối đầu lại sự cứng nhắc của xã hội. Việc đề cập đến sự chống trả, quyết tâm và làm những gì bạn cho là đúng mặc cho sự nghịch lí trong suốt cuốn tiểu thuyết dãn đến cái kết đầy đau đớn. Ừ, cuốn sách không hề quá khó hiểu hay cần nhiều trí tưởng tượng như Kesey vẫn làm tôi cuốn theo câu chuyện và những sự ẩn dụ càng làm tôi hứng thú cuốn tiểu thuyết kì diệu này hơn.

Một lời phê bình nhỏ: tôi luôn cảm thấy bức xúc khi giới truyển thông luôn có quan điểm sai lệch về ECT. Đừng lo, đoạn này không phải một cuộc tranh luận về y tế đâu. ECT thực chất là một liều pháp khá hiệu quả với những người bị các bệnh trầm cảm nặng, và tôi lo rằng những quan điểm như trong "Bay Trên Tổ Chim Cúc Cu" có thể làm ta lo việc phải sử dụng liệu pháp chữa trị này khi cần.

Mặc dù đã biết trước cái kết nhưng "Bay Trên Tổ Chim Cúc Cu" vẫn làm tôi thấy giải trí trong suốt quá trình đọc. Bạn gái tôi luôn thúc tôi suốt rằng hãy đọc cuốn sách này đi, nhưng tôi luôn từ chối vì nghĩ rằng việc biết trước cái kết sẽ phá hỏng việc thực sự thưởng thức chúng. Nhưng mà đừng lo, cuốn tiểu thuyết này cuối cùng vẫn chứa đầy những tri thức. Thay vì có một sự bất ngờ ở cuối, cuốn tiểu thuyết này được xây dựng để dẫn tới một cái kết không thể tránh khỏi và hơi tệ. Tôi từng nói nhiều về những cuốn sách quá dài. Một cuốn trông có vẻ được nhồi nhét quá nhiều thông tin và thông điệp như muốn làm những người đọc kĩ cảm thấy cần lên tiếng. Nên khi có một cuốn sách sử dụng tối đa hiệu ứng của từng trang văn, tôi phải tán dương điều đó thôi. Không có đoạn nào làm tôi cảm thấy Kesey câu giờ cả. Lúc nào cuốn sách cũng có một chuyển động làm tôi không bao giờ cảm thấy Kesey chỉ nhảy từ điều này sang điều khác. Nếu bạn cũng giống như tôi và luôn muốn đọc thử chúng như chưa có động lực, tôi khuyên bạn hãy đọc chúng đi. Có rất nhiều thứ để thích về cuốn sách này hối hận duy nhất là tôi không đọc chúng sớm hơn. Vậy để quay lại câu hỏi ở phần đầu, tại sao phải dành thời gian để đọc một cuốn sách mà bạn đã biết đoạn cuối? Vì cuốn sách này làm tôi cuốn theo những nhân vật đáng nhớ, ý nghĩa sâu sắc, câu chuyện cuốn hút và đầy dí dỏm.

Một cuốn sách kinh điển của nước Mĩ. Thực chất đây là lần thứ hai tôi đọc nó vì tôi chỉ nhớ mang máng về nó khi được yêu cầu đọc hồi còn học trung học, nhưng tôi cảm thấy hào hứng đủ để tìm đọc lại khi đã lớn lên sau khi thấy được những lời tán dương. Lần này, tôi nghe chúng và ngay lập tức bị cuốn theo câu chuyện của một bệnh viện tâm thần và sự nổi loạn diễn ra khi Randle P. McMurphy chuyển tới đó và làm thay đổi quy tắc thường nhật của Y tá Ratched và các bệnh nhân khác. Cốt truyện được viết khá hay. Tôi khá bất người khi mình vẫn còn nhớ rất nhiều đoạn và thấy sốc khi được biết cách mà các bệnh nhân tâm thần được chữa trị vào những năm 50 và 60. Bản audio khá là ổn. Tôi chỉ có mỗi vấn đề khi người dẫn chuyện lên cơn và nếu tôi không tập trung thì sẽ rất dễ để đánh mất mạch truyện. Vậy nên tôi thường phải tua lại để hiểu xem anh ta nói gì. Đây là một cuốn tiểu thuyết đáng để đọc lại. Rất đáng đọc.

Những câu nói mà tôi tâm đắc:

 "Nó là sự thật kể cả khi không có thực." 

"Anh bạn, khi không còn thấy vui nữa thì anh còn mang ý nghĩa gì." 

"Anh ta biết cậu cười vào những nỗi đau chỉ để giữ cho mình bình tĩnh, chỉ để giữ cho thế giới không làm cậu nổi điên." 

"Cậu nghĩ mình là ai, lạy chúa, người điên hay gì? Không đâu! Cậu không điên hơn mấy thằng tệ bạc trên đường phố và đó là sự thật."

"Tất cả những thứ tôi biết là: chẳng có ai vĩ đại khi sinh ra cả. Và có vẻ như chúng ta dành cả cuộc đời chỉ để hạ nhục nhau thôi."

Điều làm cuốn sách này rất hay là việc có 2 nhân vật chính, nhân vật dẫn chuyện và nhân vật anh hùng và mặc dù điều đó không hề mới, điều làm cuốn sách đặc biệt là người dẫn chuyện chính là nhân vật ở thế chủ động. Nhân vật bắt đầu cuốn sách bằng việc quét sảnh và dần trở nên chủ động hơn. Anh ta nói chuyện với các bệnh nhân khác để chứng minh rằng anh ta không những có thể nghe và nói mà còn biết nghĩ. Việc này giúp người dẫn chuyện có thể dành phần thắng kể cả khi nhân vật anh hùng bị đánh bại. Người dẫn chuyện giết anh hùng và rồi cướp vai của anh ta và thoát khỏi bệnh viện. Bằng viết giết McMurphy, anh ta đã có thể trở thành nhân vật đánh bại Y tá Ratched, người đã dùng anh ta như một tấm gương của việc sẽ thế nào nếu có sự chia rẽ. Bệnh viện không thể sử dụng anh ta như một lời cảnh báo và đã để mất một bệnh nhân có kinh niên. Vậy cuốn sách đánh mất tôi ở đoạn nào? Mặc dù tất cả nhân vật đều trở nên "thú hoá", điều này không làm tôi bỏ qua được cách xây dựng các nhân vật da màu. Tôi sẽ không ngăn ai đọc cuốn sách này, cũng không tẩy chay hay kiểm duyệt nó nhưng cách đề cập những nhân viên da màu như những con thú cùng sự thiếu sâu sắc trong việc miêu tả tính cách các nhân vật khi chỉ gói gọn trong nỗi sợ với y tá. Thật khó để ngấm nổi sự trừng phạt các bệnh nhân dưới danh nghĩa trả thù chống lại một hệ thống phân biệt chủng tộc đã kìm hãm họ.