.png)
Khi
Người-khôn ngoan (Homo sapiens) trở thành Người-god (Homo-deus), những vận mệnh
mới chúng ta sẽ đặt định cho chính chúng ta sẽ là gì? Như những god-tự-làm-nên
của hành tinh trái đất, những dựán nào chúng ta nên thực hiện, và chúng ta sẽ bảo
vệ hành tinh mỏng manh này và chính loài người như thế nào từ sức mạnh có khả
năng hủy diệt của chúng ta? Tập sách Homo Deus cho chúng ta một cái nhìn vội
vàng và chỉ được phần nào về những giấc mơ và những ác mộng vốn sẽ định hình thế
kỷ 21.
Người ta tìm thấy là điều khó khăn để hiểu ý tưởng về
“những trật tự tưởng tượng” vì họ giả định rằng chỉ có hai loại thực tại: những
thực tại
khách quan và những thực tại chủ
quan. Trong thực tại
khách quan, mọi sự vật việc tồn tại độc lập với những tin tưởng và những tình cảm
của chúng ta. Lực hấp dẫn, lấy thí dụ, là một thực tại khách quan.
Nó đã tồn tại rất
lâu trước Newton,
và nó tác động
những người không tin nó cũng giống như nó tác động những người tin nó.Thực tại
chủ quan, ngược lại, tùy thuộc vào những tin tưởng và những tình cảm cá nhân của
tôi. Thế nên, giả sử tôi cảm thấy đau buốt
trong đầu, và
đi đến một
y sĩ. Người
y sĩ sẽ
xem xét tôi kỹ lưỡng,
nhưng không tìm thấy gì sai. Vì vậy, bà gửi tôi đi thử máu,thử nước tiểu, thử
nghiệm DNA, rọi quang tuyến X, lấy bảng biểu diễn vẽ nhịp tim đập theo mạch điện,
scan fMRI, và một loạt rất
nhiều thủ tục khác. Khi có những kết quả gửi lại, bà bảo rằng tôi hoàn toàn khỏe
mạnh, và tôi có thể về nhà. Tuy nhiên, tôi vẫn cảm thấy đau buốt
trong đầu tôi. Mặc dù mỗi thử
nghiệm khách quan
đã không tìm thấy có gì sai trong tôi, và mặc dù không ai trừ tôi cảm thấy
đau, đau trong đầu là có thực 100 phần trăm với tôi.Hầu hết mọi người giả định
rằng thực tại là một trong hai, khách quan hoặc chủ quan, và rằng không có lựa
chọn thứ ba. Thế nên, một khi họ hài lòng với chính họ rằng một gì đó thì không
chỉ là cảm giác chủ quan của riêng họ, họ nhảy đến kết luận nó phải là khách
quan. Nếu rất nhiều
người tin vào
God; nếu tiền bạc làm
‘thế giới quay vòng’ ; và nếu chủ nghĩa dân tộc bắt đầu
những chiến tranh và xây dựng những đế quốc – khi đó, những điều này thì không
chỉ là một tin tưởng chủ quan của tôi. God, tiền bạc và những quốc gia do đó phải
là những thực tại khách quan.Tuy nhiên, có một mức độ thứ ba của thực tại: mức
độ liên chủ quan. Những thực thể liên chủ quan tùy thuộc trên thông tin liên lạc
giữa nhiều người hơn là trên những tin tưởng và những cảm xúc của con người cá
nhân. Nhiều trong số những tác nhân quan trọng nhất trong lịch sử là liên chủ
quan. Tiền, lấy thí dụ, không có giá trị khách quan. Bạn không thể ăn, uống hoặc
‘mặc’ một đồng đô la. Tuy nhiên,miễn là hàng tỉ người tin vào giá trị của nó, bạn
có thể dùng nó để mua thức ăn, uống và quần áo. Nếu người bán bánh mì đột nhiên mất tin tưởng vào tờ đô la giấy,
và từ chối đổi cho tôi một ổ bánh mì lấy mảnh giấy màu xanh này, điều đó không
quan trọng gì nhiều. Tôi có thể chỉ
đi thêm
một vài khu phố, đến một
siêu thị gần đó. Tuy nhiên, nếu những nhân viên bán hàng
trong siêu thị cũng từ chối nốt,không nhận mảnh giấy này, cùng với những người
bán hàng rong trên đường phố, và những nhân viên bán hàng trong trung tâm mua sắm,
sau đó đồng đô la sẽ mất giá trị của nó. Những mảnh giấy màu xanh lá cây của
đồng đô la sẽ vẫn
tiếp tục có đó, dĩ
nhiên, nhưng chúng sẽ là không có giá trị. Những sự việc như vậy thực sự đôi
khi đã xảy
ra. Vào ngày 3
tháng 11 năm 1985, chính phủ Myanmar bất ngờ thông báo rằng tiền giấy hai mươi
lăm, năm mươi và một trăm kyats
không còn giá trị
mua bán nữa. Dân chúng đã không được cho cơ hội để đổi những đồng tiền này, và
tiết kiệm của một đời đã ngay lập tức biến thành đống giấy vô giá trị. Để thay
thế những tiền giấy đã bị xóa sổ, chính phủ đưa ra đồng tiền bảy mươi lăm-kyat
mới, cho là để vinh danh của sinh nhật thứ 75 của nhà độc tài Myanmar, tướng Ne
Win. Vào tháng 8 năm 1986, tiền giấy mười lăm kyats và ba mươi lăm kyats đã được
ban hành. Đã có tin đồn rằng nhà độc tài, người có một đức tin mạnh mẽ về ý
nghĩa của những con số, đã tin rằng mười lăm và ba mươi lăm là những con số may
mắn. Chúng đã không đem may mắn nào cho dân chúng của ông. Ngày 05 tháng 9 năm
1987, chính phủ đột nhiên lại ra lệnh rằng tất cả những tiền giấy ba mươi lăm
và bảymươi lăm thôi không còn giá trị lưu hành nữa.Giá trị của đồng
tiền không phải
là điều duy nhất
có
thể thành mây khói
khi mọi người
ngưng tin tưởng
vào nó. Cùng một điều tương tự cũng có thể xảy ra với những luật,
những god, và ngay cả toàn thể những đế quốc. Một khoảnh khắc chúng đang bận rộn
địnhhình thế giới,
và một khoảnh
khắc sau chúng
thôi không còn hiện
hữu. Zeus và Hera đã từng là những quyền năng quan trọng trong lưu vực
Mediterranean, nhưng ngày nay họ không có uy quyền nào vì không ai tin tưởng
vào họ. Soviet Union đã một thời có thể tiêu diệt tất cả loài người, thế nhưng
nó đã ngưng tồn tại, tức khắc và nhẹnhàng, chỉ bằng nét bút. Vào lúc 2 giờ chiều
ngày 08 tháng 12, năm1991, trong một dacha nhà nước gần Viskuli, những nhà lãnh
đạo củaRussia, Ukraine và Belarus đã ký hiệp ước Belavezha, trong đó nói rằng
“Chúng tôi, Cộng hòa Belarus, Liên bang Russia và Ukraine, là những quốc gia
sáng lập Soviet Union đã ký hiệp ước liên minh năm1922, từ đấy thiết định rằng
Soviet Union, như một chủ thể của luật pháp
quốc tế và thực tại địa chính
trị, ngưng sự hiện hữu của
nó” . Và thế là xong. Soviet Union không còn.
Chấp nhận rằng tiền là một thực tại liên chủ quan là
điều tương đối dễ dàng. Hầu hết mọi người cũng đều vui vẻ để công nhận rằng những
god Hellas thời cổ, những đế quốc tàn ác, và những giá trị của những văn hóa xa
lạ tồn tại chỉ trong tưởng tượng. Tuy nhiên, chúng ta không muốn chấp nhận rằng
God của chúng ta, đất nước chúng ta,hay những giá trị của chúng ta chỉ đơn giản
là những truyện kể do tưởng tượng thêu dệt, vì những điều này là những điều
mang lại ý nghĩa cho đời sống của
chúng ta. Chúng
ta muốn tin rằng những cuộc đời của chúng ta có một số ý nghĩa
khách quan, và rằng những hy sinh của
chúng ta thì
quan trọng với một gì
đó vượt ngoài những truyện kể trong đầu của chúng ta.
Thế nhưng, trong sự thật,những cuộc đời của hầu hết mọi người có ý nghĩa chỉ
bên trong mạng lưới của những truyện kể họ kể từ người này sang người kia, với
lẫn nhau.
Ý nghĩa được tạo ra khi nhiều người đan dệt vào cùng với nhau trong một mạng lưới chung của những truyện kể. Tại sao một hành động cụ thể – chẳng hạn như làm lễ cưới trong nhà thờ, ăn chay trong tháng Ramadan, hoặc bỏ phiếu trong ngày bầu cử – xem nhường có ý nghĩa với tôi? Vì cha mẹ tôi cũng nghĩ rằng nó có ý nghĩa, cũng như anh em của tôi, hàng xóm của tôi, dân chúng ở những thành phố gần đó, và ngay cả những dân chúng ở những quốc gia xa xôi. Và tại sao tất cả những người này nghĩ rằng nó có ý nghĩa? Vì bạn bè và hàng xóm của họ cũng chia sẻ cùng quan điểm tương tự. Mọi người không ngừng củng cố tin tưởng của nhau, trong một vòng tự lập lại không ngừng. Mỗi vòng của sự xác nhận qua lại lẫn nhau xiết chặt thêm mạng lưới của ý nghĩa hơn nữa, cho đến khi bạn có rất ít lựa chọn nào khác, ngoài sự tin vào những gì mọi người khác đều tin tưởng.
------------
Theo dõi fanpage của Bookademy để cập nhật các thông tin thú vị về sách tại link:
https://www.facebook.com/bookademy.vn
Đăng ký để trở thành CTV Bookademy tại link: http://bit.ly/2Hxkazt
Yuval Noah Harari đã viết cuốn sách đầu tiên của mình, "Sapiens", về lịch sử của loài người, được lấy từ dữ liệu lịch sử và nhân chủng học tốt nhất hiện có. Nó hoàn toàn hấp dẫn và là một trong những cuốn sách lịch sử yêu thích của tôi từ trước đến nay. "Homo Deus" đưa lịch sử đó tiến thêm một bước và cố gắng nhìn về tương lai, đây là một đề xuất khó khăn hơn. Có rất nhiều yếu tố khiến 50 năm tới trở nên u ám nhất - trí tuệ nhân tạo, sự nóng lên toàn cầu, sự bất bình đẳng gia tăng, các quốc gia hạt nhân bất hảo và khả năng thiên thạch quét sạch luôn có thể xảy ra. Harari bắt đầu cuốn sách ca ngợi nhân loại đã vượt qua ba vấn đề nguy hiểm nhất của thiên niên kỷ trước - nạn đói, bệnh dịch và chiến tranh. Ông chỉ ra rằng cái chết của cả ba loài đã giảm đi rất nhiều nên dân số đã tăng lên và những thách thức mới đang chờ đợi. Phần giữa của cuốn sách nói về việc tìm kiếm ý nghĩa thông qua cái mà ông gọi là "thực tại liên chủ thể" hoặc các tôn giáo và bán tôn giáo chỉ tồn tại dưới dạng các khái niệm để tổ chức xã hội. Giao ước hiện đại, theo cách gọi của ông, thúc đẩy chúng ta theo đuổi quyền lực và sự phát triển để tìm ra ý nghĩa, đồng thời tán tỉnh với Armageddon sinh thái. Chủ nghĩa nhân văn tự do, Harari viết, đã trở thành tôn giáo trên thực tế của thế giới với sự sụp đổ của chủ nghĩa cộng sản và chủ nghĩa phát xít. Chủ nghĩa nhân văn đặt con người và hy vọng, ước mơ và cảm xúc của họ vào trung tâm của vũ trụ. Nó khuyến khích các cuộc bầu cử tự do để đưa ra các quyết định chính trị và thị trường tự do để đưa ra các quyết định kinh tế. Bị cuốn vào thế giới quan này, thật khó tưởng tượng có ngày các vị vua và pharaoh nắm trong tay mọi quyền lực và trí tuệ. Phần cuối cùng của cuốn sách xem xét mối đe dọa lớn tiếp theo đối với chủ nghĩa nhân văn tự do - thuật toán. Harari xem xét một tôn giáo mới nổi gọi là "Datism", trong đó tất cả ý nghĩa đều đến từ quá trình xử lý dữ liệu và các thuật toán giúp hiểu được tất cả. Nhiều dữ liệu thúc đẩy các thuật toán lớn hơn và con người ít quan trọng hơn nhiều, thậm chí là lỗi thời. Một số người ở trên đỉnh kim tự tháp sẽ có các tùy chọn để tăng kích thước bộ não và cơ thể của họ, trong khi một lỗ hổng lớn sẽ xuất hiện khi nhiều người mất đi tính hữu ích về kinh tế. Kịch bản đáng sợ này vẫn còn xa trong tương lai xa và tôi hy vọng rằng nhân loại sẽ tìm ra cách để bảo vệ phẩm giá con người đồng thời sử dụng công nghệ tốt nhất để tạo ra một thế giới mới tốt đẹp hơn thế giới chúng ta đang có hiện tại. "Homo Deus" khiến bạn thách thức niềm tin của mình vào ý chí tự do, cá tính, sự tồn tại của linh hồn và cách làm cho tương lai tốt đẹp hơn. Đó là một chuyên luận khó, dài 400 trang về những gì nhân loại có thể phải đối mặt trong tương lai và tôi giới thiệu nó và "Sapiens" một cách triệt để. Ba điều rút ra khác mà tôi sẽ luôn nhớ từ cuốn sách này:
- Bài phát biểu cuối cùng của Nicolai Ceaucescu ở Romania và cách một đế chế sụp đổ chỉ trong vài giây.
- Aristides de Sousa Mendes, quan chức Bồ Đào Nha đã cứu hàng ngàn người Do Thái khỏi nạn tàn sát bằng những mảnh giấy.
- Hội chứng "Những chàng trai của chúng ta đã không chết vô ích", được thể hiện bởi một vị tướng cứ đưa quân vào tình thế vô vọng hơn là cắt giảm tổn thất của mình.