Thương nhớ thời bao cấp là tập hợp những câu cửa miệng, tục ngữ, thành ngữ, những câu ca vần vè tới những biển hiệu bán hàng, khúc đồng dao… quen thuộc trong thời kỳ bao cấp. Từ những thành ngữ, tục ngữ đó, họa sĩ Thành Phong và họa sĩ Còm (Hữu Khoa) vẽ lại những minh họa sống động, hóm hỉnh.
Cuốn sách như một chuyến viễn du đưa độc giả trở lại thời bao cấp cuối thể kỷ 20. Ở thời kỳ ấy, tư duy phân phối bao cấp ăn sâu vào từng ngõ ngách nhỏ của đời sống người dân miền Bắc.
Hiển hiện trong những câu thành ngữ, tục ngữ tranh vẽ là một thời kỳ đầy khó khăn, với những nỗi lo lắng nhọc nhằn, sự thiếu thốn nhu yếu phẩm căn bản như cái khăn mặt, túi cá khô, một cuốn sổ gạo hay cục gạch xếp hàng. Nhưng xem tranh hai họa sĩ, vẫn thấy vượt hẳn lên cái nhìn lạc quan, điềm tĩnh, cùng thái độ phản biện hài hước, vui tươi.
Xem thêm
Một trong những điểm đặc sắc nhất của “Thương Nhớ Thời Bao Cấp” chính là giọng kể dí dỏm. Thay vì miêu tả sự thiếu thốn bằng những lời than thở, tác giả chọn cách khắc họa chúng như những tình huống bi hài, vừa gợi tiếng cười vừa để lại dư âm sâu lắng. Ví dụ, cảnh cắt đôi bao thuốc lá để chia nhau, hay những lần cả xóm xếp hàng chen lấn chỉ để mua vài cân gạo, được kể lại như những “kỷ niệm tập thể” hơn là nỗi vất vả cá nhân.
Sự hài hước ấy có tác dụng làm dịu đi sự khắc nghiệt của ký ức, đồng thời phản ánh chính xác tâm thế của con người thời ấy: biết cách tìm niềm vui trong gian khó. Chính điều này đã giúp cuốn sách không trở nên bi lụy, mà trái lại, đầy sức sống và mang năng lượng tích cực. Người đọc vừa bật cười vì sự ngộ nghĩnh trong những tập quán tiêu dùng, vừa rưng rưng khi nhận ra đằng sau đó là một giai đoạn lịch sử đầy thử thách nhưng gắn liền với ký ức tập thể của cả dân tộc.