Tắt Đèn Reviews

Đúng như tên gọi, tác phẩm Tắt Đèn của Ngô Tất Tố đã vạch trần những luật lệ phi lý và áp bức của xã hội đối với giai cấp công nhân, đặc biệt là nông dân. Các chương sách được chia thành từng phần với những đợt sóng dữ dội của khó khăn tài chính và bạo lực vô nhân đạo. Cá nhân tôi ngạc nhiên khi thấy sự gần gũi của xã hội đó với thời đại chúng ta khi cuốn sách đề cập đến những quan chức với xe cộ ầm ầm và tiền xu được phát hành dưới thời vua Khải Định. Văn phong của Ngô Tất Tố mang đậm chất báo chí và châm biếm, nhấn mạnh sự thối nát, ngoan cố của chính quyền Việt Nam trước những thay đổi vào đầu thế kỷ 20.

Điều thú vị là 70 lần xuất bản trước đó của cuốn sách (cho đến năm 2006) đã lược bỏ những chi tiết về vụ tấn công/quấy rối tình dục của chị Dậu, có thể là do sự thiếu thiện chí trong việc tiếp thu các vấn đề tình dục của xã hội đương thời. May mắn thay, tôi đã có được một phiên bản bao gồm tất cả những chi tiết đó với những chú thích hữu ích. Đây cũng là một gợi ý tuyệt vời cho bất kỳ ai muốn mở rộng vốn từ vựng tiếng Việt của mình.

Cuốn sách này thực sự rất khó đọc, bởi những bất công được khắc họa trong đó gần như không thể chịu đựng nổi. Tuy vậy, chính vì lý do đó mà đây cũng là một tác phẩm mở mang tầm mắt và đầy khai sáng.

Bối cảnh câu chuyện là Việt Nam năm 1937, dưới ách đô hộ của thực dân Pháp. Một gia đình nông dân nghèo không đủ khả năng nộp các khoản thuế nặng nề áp đặt lên cộng đồng nông thôn. Người cha trong gia đình lâm bệnh nặng (và trong phần lớn cuốn sách thậm chí không còn tỉnh táo, nên hầu như hoàn toàn thụ động), vì vậy nhân vật trung tâm là chị Dậu buộc phải gồng mình xoay xở mọi cách để kiếm tiền nộp thuế. Trên con đường đó, chị liên tục phải đối mặt với bạo lực và sự sỉ nhục từ những kẻ giàu có và có quyền lực. Đồng thời, chị còn phải chăm sóc các con và tìm mọi cách giữ mạng sống cho người chồng đang bệnh nặng, trong khi anh liên tục bị bọn chức dịch làng xã đánh đập và giam cầm.

Nhân vật chính mang tính anh hùng này là một con người thực sự đáng nể. Chị can đảm, thông minh, nhưng không hề được lý tưởng hóa hay khắc họa như một con người hoàn hảo. Trong nhiều tình huống, chị đơn giản là không biết phải nói gì, hoặc chọn cách im lặng.

Xét ở một khía cạnh nào đó, cuốn sách gần như là một lời kêu gọi cách mạng. Cảnh nghèo đói, khốn cùng của gia đình chị Dậu được đối lập một cách đầy sức nặng với lòng tham và lối tiêu xài phung phí rượu chè, thuốc phiện của tầng lớp có quyền lực trong xã hội. Vì vậy, rất dễ hiểu khi thấy tác phẩm này phù hợp một cách trọn vẹn với những diễn ngôn xã hội chủ nghĩa về sau.

Hiuuu đọc mà đau lòng quá. Sao người ta lại có thể tàn nhẫn với nhau đến thế. Tôi thấy mình may mắn khi được sinh ra trong thời đại bình đẳng. Ngày nay, chẳng ai ngu ngốc đến mức bị bắt nạt như vậy cả. Nếu bạn cảm thấy quá hạnh phúc, hãy đọc cuốn sách này.

Đúng với thực tế xã hội. Tôi thương chị Dậu và các con phải sống trong xã hội thối nát, dối trá đó, nhưng tôi mừng vì người dân đã dám đấu tranh cho quyền được sống cho chính mình và xã hội.

Một hiện thực nghiệt ngã khi bà Dậu sống trong cảnh nghèo khó, phải bán con cho nhà Nghi Quế, phải chạy vạy khắp nơi nộp thuế cho quan lại, phải vất vả nuôi con, lo lắng cho chồng khi anh ta bỏ đi làm vú em ở tỉnh lẻ, và gặp phải những người bần cùng. Một cuốn sách phơi bày chân tướng cuộc sống của người nông dân thời xưa về thuế má. Đọc mà thấy xót xa, lên án thay họ, biết ơn cuộc sống trọn vẹn của mình, đóng góp và cố gắng hơn nữa. Một cuốn sách hiện thực hay, nên mua đọc.

Tôi đọc Tất Đen như xem một bộ phim tài liệu về cuộc sống của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng. Tuy phơi bày tất cả sự tham nhũng thời bấy giờ, nhưng nó chỉ nhắc lại những bất công đó và nhấn mạnh thêm sự tuyệt vọng, bế tắc của thời đại. Mỗi lần Chi Đậu vượt qua khó khăn, cuộc sống và xã hội lại đẩy cô xuống. Câu chuyện không đề cập đến bất kỳ giải pháp nào, và đó chính là ý đồ của nó. Một điều đáng quý là Chi Đậu luôn giữ vững niềm tin và đạo đức của mình, ngay cả trong những lúc khốn cùng nhất, cho đến cuối truyện. Nhìn chung, tính hiện thực rất cao, nhưng tôi không thích sự tiêu cực ở cái kết của câu chuyện.

Tôi đã mua cuốn sách này sau khi biết về nó trong lớp văn học hồi trung học năm 2016. Văn phong của nó thật phi thường, thật đáng kinh ngạc, một trong những cuốn sách "đương đại" kinh điển nhất của Việt Nam (nó được xếp vào thể loại đương đại nhưng đã cũ). Một tác phẩm hư cấu tuyệt vời về nữ quyền và phản tư bản.

Liệu cuốn tiểu thuyết này có nên được xếp vào thể loại kinh dị không nhỉ? Trời ơi, nó ám ảnh và tàn bạo kinh khủng. Chắc chắn là cuốn sách bi thương nhất mọi thời đại. Phần lớn, cuốn sách vừa cảm động vừa u ám, xoay quanh mối quan hệ của Chị Dậu với chồng và con cái. Tôi phải dừng lại nhiều lần vì quá xúc động. Trời ơi, những đứa trẻ tội nghiệp ấy đã phải trải qua quá nhiều, chúng vẫn còn quá nhỏ và ngây thơ. Chúng không đáng bị đối xử như vậy! (Và tất cả những người dân thường trong cuốn tiểu thuyết này cũng vậy!) Rồi Chị Dậu bắt đầu một "cuộc phiêu lưu đơn độc" chẳng mang lại kết quả gì.

Một cuốn sách tuyệt vời. Tuy hơi khó đọc khi xét đến lịch sử, nhưng nó vẫn cho chúng ta cái nhìn thú vị về những cư dân nghèo ở làng quê Việt Nam trong thời kỳ Pháp thuộc.

Tôi càng trân trọng cuốn tiểu thuyết này hơn khi đọc nó lần thứ hai với sự khiêm tốn và hiểu biết hơn về bối cảnh Việt Nam những năm 1930. Một tác phẩm quan trọng đã gói gọn một cách hoàn hảo chiều sâu và hơi thở đạo đức sâu xa của "sứ mệnh khai hóa văn minh của Pháp" và cùng với đó là chủ nghĩa hiện đại ở nông thôn Việt Nam.

Như phần giới thiệu của Vũ Trọng Phụng từng nói, nếu một nhà văn muốn viết được những tác phẩm chất lượng như thế này, họ phải sống ở nhiều vùng nông thôn, phải trải nghiệm hoặc quan sát thật kỹ mới có thể miêu tả cái nghèo của người dân một cách chân thực đến vậy.

Hoàn cảnh của cả gia đình chị Dậu khiến người đọc không khỏi xót xa, ai cũng có nỗi khổ riêng. Đau lòng nhất là khi phải bán Tý – một cô bé hiểu chuyện, đôi lúc chính sự hiểu chuyện ấy lại càng khiến chị Dậu thêm tan nát cõi lòng.

Về chuyện đóng thuế cho ông Hội (em trai ông Dậu), tôi thấy cũng hợp lý. Ví dụ như nếu thu thuế vào tháng 10 thì dù mất từ tháng 9 vẫn tính trong năm đó. Người mất trong năm vẫn phải đóng thuế thân, vậy thôi.

Việc chị Dậu phản kháng cũng không có gì đáng ngạc nhiên – nước đến chân thì phải nhảy, nước dâng quá cao thì đê cũng phải vỡ. Dù cuộc sống có đói khổ đến đâu, dù khắc nghiệt đến mấy, người ta vẫn cố gắng sống từng ngày, tìm đủ mọi cách để tồn tại – chỉ điều đó thôi cũng đã rất đáng khâm phục.

Có nhiều đoạn trong truyện thể hiện rõ tình làng nghĩa xóm. Ngày nay khác quá rồi, hiếm có được hàng xóm tử tế. Xưa nghèo nhưng người ta còn đùm bọc nhau vượt qua khó khăn. Cảnh ông Dậu ốm mà cả xóm kéo đến giúp khiến tôi thật sự xúc động. Còn bây giờ, đủ ăn đủ mặc rồi thì hàng xóm lại ganh ghét đố kỵ nhau.

Ngoài ra, truyện còn thể hiện được lòng thủy chung của người xưa – không màng vật chất, chỉ nghĩ đến gia đình – điều mà ngày nay rất khó để tìm thấy.

Sự ham muốn của tên quan hay lão già cuối truyện thì cũng không có gì lạ – xã hội bây giờ vẫn còn những trường hợp như vậy.

Theo tôi, điểm trừ của cuốn sách là có một số vật dụng hoặc từ ngữ mang tính địa phương, xưa cũ nên hơi khó hiểu. Truyện cũng hơi ngắn, chỉ xoay quanh vài ngày thu thuế. Nhưng cái kết thì lại quá “lạnh”. Tôi cứ tưởng cuộc sống chị Dậu sẽ dần ổn định, rồi kiếm được việc làm, cuộc đời sẽ dần đổi thay. Ai ngờ cái kết lại mở bằng một câu: “Trời tối đen như mực và như tương lai của chị.” Haha!

Trước đây tôi từng đọc trích đoạn trong sách Ngữ văn và thấy hay. Giờ mới mua đọc lại toàn bộ thì thấy đúng là đáng đọc thật. Bạn nên đọc thử!