.png)
Michel De Montaigne, một triết gia người Pháp trong Rằng triết học không phải là học cách chết đã đề cập về vấn đề cái chết:
“Nếu tôi là một nhà văn, tôi sẽ biên soạn một cuốn sách sinh tử, kèm theo một dòng ghi chú về những cái chết khác nhau của loài người: ai dạy con người cách chết sẽ đồng thời dạy họ cách sống”.
Trước khi đến với cuốn sách, tôi muốn dẫn các bạn đến thăm một con người đặc biệt: Paul Sudhir Arul Kalanithi. Đó là tác giả của cuốn sách, một bác sĩ, một người yêu văn chương và đã từng theo văn chương, một người đã từng chứng kiến những cái chết của người khác hàng ngày và đã từng chứng kiến cơ thể mình chết đi từng giờ. Sự đặc biệt đến từ vị tác giả quá cố đã phần nào khiến cuốn sách trở nên đặc biệt hơn. Cuốn sách lớn hơn là một cuốn tự truyện, “những lời cuối cùng của tác giả khi sắp hoá hư vô", cuốn sách không phải là những dòng trải lòng muốn níu kéo một chút gì đó dấu ấn của mình rằng những con chữ kia là dấu tích còn lại rằng mình đã từng sống như thế. Với tôi cuốn sách là cuộc hành trình tìm đi tìm sự sống của người viết, đi tìm chân lí cho một sự sống đích thực của một cá nhân, của một người sắp chết. Vì thế mà ta thấy cuốn sách trở nên dữ dội hơn, sâu sắc hơn.
Paul là một tiến sĩ chuyên ngành phẫu thuật thần kinh người Mỹ gốc Ấn. Trong một cuộc trò chuyện với Abraham Verghese, anh nói rằng từng theo chuyên ngành Anh ngữ và Sinh học thời đại học ở Stanford, sau đó tiếp tục làm thạc sĩ về văn học Anh. Trong một thời điểm, anh đã từng có ý định theo đuổi con đường văn học và đã trở thành một giáo sư Anh ngữ. Nhưng rồi, hệt như người cùng tên trên hành trình tới Damacus, anh cảm thấy như là một "tiếng gọi". Thay vào đó, anh đã trở thành bác sĩ, một bác sĩ nhưng vẫn nung nấu giấc mơ trở lại với văn học bằng một cách nào đó. Như cuốn sách này vậy.
Và đọc cuốn sách này, thực sự là một hành trình dũng cảm, để chiến đấu với sự ỳ chệ và vô tâm của chính bản thân mình, để đối mặt với sự thật trần trụi về nghề y, sự sống và cái chết của chính bản thân mỗi chúng ta. Nhất là “...trong một thế giới thông tin thiếu đồng bộ, khi chúng ta vùi mặt vào màn hình, mắt dán chặt vào những thiết bị chữ nhật trên tay, sự chú ý của chúng ta bị thiêu rụi bởi những phù du, xin hãy dừng lại để trải nghiệm cuộc đối thoại này…” với Paul, và thậm chí, là với bản thân mỗi chúng ta.
Về những cái chết
“ Webster ám ảnh nhiều về cái chết
Và nhìn thấy xương sọ dưới lớp da
Những sinh vật không ngực sâu trong đất
Ngả về sai trong nụ cười không mùi
- T.S.Eliot, “Lời thì thầm của bất diệt” -
Đã có những khoảnh khắc, đọc cuốn sách này là một điều khó khăn với tôi, bởi có nhiều khoảnh khắc đau đớn, có nhiều sự ra đi và những ám ảnh về sự mất mát. Paul là một bác sĩ, môi trường xung quanh cuộc sống của anh là bệnh viện. Và không ai hết, chính anh đã cho chúng ta thấy những cuộc đời với những mảng sáng tối khác nhau, nhưng chung quy lại, họ đều bằng một cách nào đấy đối diện cái chết, với sự sống của chính bản thân họ. Cái chết là một điều ám ảnh không chỉ với Paul, với các nhân vật của mình mà còn với chính bản thân người đọc. Đôi khi, với một số người, cái chết là một điều quá xa vời để họ nghĩ đến, để lường trước, hay được chuẩn bị, dù biết là sau cùng ai cũng phải chết. Tại khoảnh khắc giữa sống và chết đó, ta chỉ có thể nghĩ về Samuel Beckett, về phép ẩn dụ về những giới hạn cuối cùng:
“ Một ngày chúng ta được sinh ra, một ngày khác chúng ta sẽ chết đi, cùng một ngày, cùng một giây… Cửa sinh cũng là cửa tử, ánh sáng lóe lên trong một khoảnh khắc, và lần nữa lại là đêm.”.
Có thể đôi khi trong cuốn sách, chúng ta cảm thấy lạnh lẽo bởi các bác sĩ, những cô y tá quá quen với những xác chết. Vì vậy đọc cuốn sách là một điều khó khăn, để chấp nhận sự vô thường đến và đi như những điều hiển nhiên trong cuộc đời. Như cậu bé Matthew tám tuổi, nhập viện vì những cơn đau đầu để rồi cậu đã phát hiện ra cậu bị một khối u tiếp giáp khối dưới đồi. Hay như một ông nghiện rượu, mất khả năng đông máu, bị chảy máu tới chết ở những khớp xương và dưới da. Một nhà nghiên cứu bệnh học thì chết vì viêm phổi, khò khè từng hơi thở hấp hối trước khi đi khám nghiệm tử thi và hàng tá những trường hợp chấn thương khác: tự tử, bị bắn súng, đánh nhau, tai nạn xe máy, đâm ô tô,... Và ngay cả chính Paul cũng cảm nhận được “Đôi khi, sức nặng của cái chết trở nên thật rõ ràng như sờ thấy được. Nó ở trong không khí, sự căng thẳng và đau đớn. Đôi khi, bạn hít thở mà không nhận ra”. Vì vậy đọc cuốn sách này, là một cách gián tiếp để chúng ta đối diện với cái chết, hay cụ thể là cái chết của chính bản thân mình một cách dũng cảm hơn, theo đuổi nó, nắm lấy nó, lột mặt nạ của nó và nhìn thẳng vào nó, không chớp mắt.
Những cái chết ấy là một sự phản chiếu để chúng ta nhìn lại chính cuộc đời mình. Đọc sách không phải chỉ là công việc của trái tim, của lòng thương cảm và nơi lòng trắc ẩn được rung lên. Cuốn sách đã cho chúng ta thấy rõ về bản thân và cuộc đời mình, để điều chỉnh một lối sống, để nhớ rằng mình đang sống và một ngày nào đó mình sẽ mất đi, để sống có ý nghĩa hơn, tử tế hơn. Vì cái chết và ý nghĩa, là những câu hỏi mà tất cả chúng ta sẽ đều phải đối mặt tại một thời điểm nào đó trong cuộc đời. Và trong những thời điểm nguy cấp đó, câu hỏi không chỉ đơn thuần là sống hay chết mà còn là sống như thế nào là đáng sống?
Những trải nghiệm ngành Y
Ấn tượng của tôi đối với bác sĩ, rằng họ là những người lạnh lùng, là những con người có tinh thần thép, họ bất khuất trước mỗi sự đụng độ với cái chết, trong cuộc tranh giành mạng sống với tử thần. Bản thân Paul là một bác sĩ, nên cuốn sách là môi bộ phim tài liệu chân thực không kém về ngành Y, không chỉ với những hoạt động của họ, mà còn ở trong suy nghĩ, qua lý tưởng, niềm tin, sự day dứt hay trăn trở của họ qua từng câu chữ. Như Paul đã kể rằng
“Trước đây, khi tôi tạo một đường cắt nhanh qua cơ hoành của người hiến tặng để dò tìm động mạch lá lách, giám thị của chúng tôi vừa giận tím người vừa khiếp đảm. Không phải vì tôi đã tàn phá một cấu trúc quan trọng hay hiểu sai một quan niệm chính yếu hay phá huỷ những đường nét cắt mổ sau đó mà bởi vì tôi đã có vẻ mặt rất ung dung trong việc làm việc đó. Ánh nhìn trên khuôn mặt ông, sự bất lực của ông để thể hiện nỗi buồn đó thành lời đã dạy cho tôi nhiều hơn về y học hơn bất cứ một bài giảng nào tôi từng dự”.
Và chính Paul, anh không cho phép mình trở thành một bác sĩ kiểu Tolstoy, luôn chú tâm đến mấy phương thức chữa bệnh và hoàn toàn để lỡ những điều quan trọng lớn lao hơn của con người . Với bản thân anh, lý tưởng cao nhất không phải là cứu lấy mạng sống, vì suy cho cùng, ai rồi cũng sẽ chết, mà là dẫn dắt để người thân và gia đình họ có được sự thấu hiểu về cái chết và bệnh tật. Những gia đình đứng trước những người thân yêu của họ, họ thấy quá khứ, những ký ức chất dồn, tình yêu mới nhen, đều ở trong cơ thể trước mặt. Còn những bác sĩ, họ thấy những khả năng trong tương lai, về sự sống còn, vì vậy trong những khoảnh khắc đó, bác sĩ chính là những người thân của họ hiểu rằng, họ sẽ phải đưa những sự lựa chọn: một cái chết nhẹ nhàng hay một tương lai bị chằng buộc giữa những túi dung dịch đi vào trong cơ thể, để bám trụ cuộc sống dù mất khả năng chiến đấu.
Đọc cuốn sách, chúng ta có thể cảm nhận rõ hơn về những con người đã lựa chọn hiến dâng cuộc đời của mình cho ngành Y. Những con chữ vượt ra ngoài khả năng của nó để cho chúng ta thấy sự trăn trở, day dứt của Paul hay chính đồng nghiệp của anh về đạo đức, về lương y về nghề nghiệp, về sự sống còn cho bệnh nhân hay là một cuộc đời thật sự ý nghĩa. Paul đã viết về tâm lý của một bác sĩ không phải trong vai một bác sĩ đối với bệnh nhân, mà là một con người đối với con người. Để từ ấy mà ta có thể thấu cảm, đồng cảm với nhau, để yêu thương, trân trọng nhau, trân trọng sự sống của chính mình, sự lao động và tấm lòng của những người làm nghề y.
Sau cùng
Cuốn sách là một hành trình của Paul trong việc đi tìm kiếm ý nghĩa cuối cùng trong cuộc đời mình. Paul vừa là bác sĩ, vừa là bệnh nhân. Vì cuốn sách là cuốn tự truyện của anh trong những ngày cuối đời nên ta đã cảm nhận được không phải chỉ là sự lo lắng, nuối tiếc, mà sau cùng còn là nỗ lực sống, khát khao sống để hướng đến một cuộc đời ý nghĩa. Một vị bác sĩ chuyên khoa nội trú tài năng, từng đứng ra để giành lại sự sống cho người khác nay lại bất lực trước chính căn bệnh của mình. Ta đã chứng kiến anh đau đớn đến thế nào, không thể tự quyết định được cho chính mình, khi sống mà chứng kiến cơ thể mình sẽ dần héo mòn đi. Paul đã từng chứng kiến cái chết của biết bao bệnh nhân khi còn làm việc, nhưng đến nay thì anh phải đối mặt với cái chết của chính mình vào ngay cái thời điểm sự nghiệp đang thăng hoa nhất, tình yêu đang đong đầy nhất. Một người đã tưởng như là hiểu rõ cái chết nhưng chỉ khi ở trong nghịch cảnh đó, anh mới hiểu được cái chết thực sự là thế nào. Có cách nào hiểu được nó tốt hơn việc sống trong nó? Chính trong khoảng thời gian đó, cuốn sách này được viết ra như là để anh suy nghiệm về những chặng hành trình của bản thân. Để hiểu được tất cả những trải nghiệm của bản thân, anh cần phải dịch ngược chúng thành lời. Hemingway mô tả quá trình này theo cách tương tự: Thu lượm những trải nghiệm phong phú, sau đó lui mình về để suy tư và viết chúng. Và viết cuốn sách này là cách để Paul kết nối với quá khứ, với những trái nghiệm đã qua, đồng thời cũng là cách để hướng về tương lai, về sự sống phía trước. Cuốn sách không phải là một cuốn tiểu thuyết, cuốn sách là cuộc đời thật, là những chia sẻ, là kinh nghiệm của một con người đã hiểu và đã sống trong hoàn cảnh đó, để cho chúng ta cơ hội soi chiếu một cuộc sống đúng nghĩa hơn.
Một điều khiến tôi cảm thấy ý nghĩa hơn ở trong cuốn sách này, là phần còn lại của cuốn sách được viết bởi người vợ của anh - Lucy - vì phần cuối đời anh không có khả năng viết tiếp được. Cuộc sống của anh lại một lần nữa sống dậy trong chính những câu chuyện của vợ anh, của con gái anh, Cady, gia đình anh. Anh đã là một người bác sĩ trong thì quá khứ, đã sống rất tốt ở hiện tại hoàn thành, và thì tương lai, không phải là một dấu chấm hết, không phải là những tờ giấy trắng tinh. Thì tương lai của Paul, nằm ở trong chính những người thân yêu của anh, nằm ở niềm tin, hy vọng trong họ. Như chính thông điệp cuối cùng mà anh gửi tới con gái anh:
“Khi đến một khoảnh khắc mà con phải nói về bản thân mình trong cuộc sống, về việc con từng là ai, những gì con đã làm và con có ý nghĩa thế nào với cuộc đời, cha nguyện cầu con sẽ không quên rằng, con đã từng lấp đầy tháng ngày của một người đàn ông đang chết bằng một niềm vui chan chứa, một niềm vui cha chưa từng biết đến trong suốt những năm tháng trước đây, một niềm vui không khiến cha thèm thuồng hơn nữa mà là thoả mãn, bình an. Tại thời điểm này, ngay lúc này, đó là một điều vĩ đại.”
Để sau cùng, tôi nhận ra, cuộc sống của một người không bao giờ chấm dứt. Đâu đó trong cuộc sống này, dù ai đó đã mất đi, nhưng họ vẫn bằng một cách nào đấy sống trong mỗi chúng ta: qua một dáng hình, một giọng điệu, một thói quen, qua những câu chuyện rời rạc còn lại và còn qua cả những kỉ niệm, nỗi nhớ. Và nỗi sợ nếu như cuộc đời bạn là vô nghĩa có khủng khiếp không ư? Tôi dám khẳng định rằng cuộc đời của chúng ta không ai là vô nghĩa. Cho dù bạn có đi tìm kiếm định nghĩa về cái chết, sự sống và ý nghĩa của nó, hay bạn không có ý định đi truy tìm những định nghĩa ấy, thì cuộc đời bạn vẫn có giá trị đối với cuộc đời một ai đấy, như cách mà Cady đã làm tròn vẹn cái niềm vui và ý nghĩa cuộc đời của một người cha đã mất.
“Khi nghĩ về mục đích sống của Paul, tôi thường nghĩ về ca từ của một bản thánh ca trích trong Trên Đường Hành Hương:
“Người nhìn thấy dũng khí thật sự
Hãy đến đây
…
Những viển vông sẽ bay đi
Ngươi sẽ không còn sợ những gì người đời nói
Ngươi sẽ gắng sức cả đêm lẫn ngày
Để trở thành một kẻ hành hương”
Quyết định nhìn thẳng vào cái chết của Paul không chỉ là một minh chứng cho con người anh trong những giờ phút cuối cùng của cuộc đời mà chính anh như trước đây vẫn vậy. Phần lớn cuộc đời mình, Paul luôn băn khoăn về cái chết - và liệu anh có thể đối mặt với nó một cách trọn vẹn tâm hồn mình hay không. Kết thúc, câu trả lời là Có".
Khi hơi thở hóa thinh không là một cuốn sách đáng đọc, trong khoảng lặng những câu chữ của anh, hãy lắng nghe anh để rồi lắng nghe thấy chính mình. Tôi hy vọng bạn sẽ trải nghiệm được nó. Và cuốn sách này, là một món quà, cho tất cả chúng ta, những kẻ đang sống.
Review chi tiết bởi: Hoàng Dịu - Bookademy
Hình ảnh: Hoàng Dịu - Bookademy
--------------------------------------------------
Theo dõi fanpage của Bookademy để cập nhật các thông tin thú vị về sách tại link: Bookademy
Bạn đam mê viết lách, yêu thích đọc sách và muốn lan tỏa văn hóa đọc tới cộng đồng của YBOX.VN? Đăng ký để trở thành CTV Bookademy tại link: http://bit.ly/bookademy_ctv
(*) Bản quyền bài viết thuộc về Bookademy - Ybox. Khi chia sẻ hoặc đăng tải lại, vui lòng trích dẫn nguồn đầy đủ "Tên tác giả - Bookademy." Các bài viết trích nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.
Trong tác phẩm, chúng ta không chỉ cảm thấy ngưỡng mộ một trái tim mạnh mẽ của Paul, mà còn trân trọng những người cùng anh đi suốt những khó khăn của cuộc đời. Câu chuyện không chỉ là bài ca của sự dũng cảm, của nghị lực mà còn là một khúc tình ca về tình yêu, tình nghĩa vợ chồng, về thứ tình cảm gia đình không thể xóa nhòa. Dù mọi chuyện sẽ trở nên khó khăn, dù con người dần trở nên bất lực trước sự trớ trêu của cuộc đời, không đồng nghĩa người ta chỉ cô độc một mình. Paul có được sự mạnh mẽ ấy vì bên anh còn có một gia đình, một tình yêu giúp anh vững bước trên con đường níu giữ sự sống. Tình yêu khiến con người ta trở nên mạnh mẽ, trở nên dũng cảm, và trở nên tham lam, tham lam vì sự sống, tham lam vì những người mình yêu. Lucy, vợ của Paul, đã trải lòng mình trong đoạn viết tưởng nhớ những ngày cuối cùng bên chồng, đó là: “Chúng tôi hiểu rằng, bí kíp để kiểm soát một căn bệnh thập tử nhất sinh lại chính là yêu thương – để có thể bị tổn thương, để có lòng tử tế, để bao dung và để biết ơn”. Chính Paul cũng đã thì thầm với đứa con gái chưa biết gọi tiếng cha của mình: “Khi đến một trong những khoảnh khắc mà con phải nói về bản thân mình trong cuộc sống, về việc con từng là ai, những gì con đã làm và con có nghĩa thế nào với cuộc đời, cha nguyện cầu con sẽ không quên rằng, con đã từng lấp đầy tháng ngày của một người đàn ông đang chết bằng một niềm vui chan chứa, một niềm vui cha chưa từng biết đến trong suốt những năm trước đây, một niềm vui không khiến cha khao khát thèm thuồng hơn nữa mà là thỏa mãn, bình an. Tại thời điểm này, ngay lúc này, đó là một điều vĩ đại.”
Tiêu đề của quyển sách khiến tôi trằn trọc, rồi suy nghĩ mãi. Một tác phẩm hay là một tác phẩm gợi mở nhiều điều để người đọc tiếp nhận, nó là một tiếng gọi cho lòng người chứ không phải một bài diễn văn về giá trị của cuộc sống. “Khi hơi thở hóa thinh không” là một nhan đề đầy gợi mở, chỉ bảy chữ mà khiến lòng người bai dư ba bão táp. Nó như một lời đề từ cho cả tác phẩm, giúp người đọc một phần đoán ra giá trị mà tác phẩm muốn thể hiện. Quả thật, khi cầm quyển sách trên tay, đọc cái tiêu đề trên nền xanh ấy, chính bản thân cũng nhói lên một nhịp. Không phải vì cái hình ảnh người bác sĩ, không phải từ cái câu chữ in trên bìa sách, mà là vì cuộc đời của người bác sĩ tài hoa Paul Sudhir Arul Kalanithi.