.png)
Họ đang sống trong một kỷ nguyên tuyệt vời, khi con người gần như đã khám phá hầu hết mọi ngóc ngách của vũ trụ. Đó là xã hội nước Nga thế kỷ XIX. Trước hàng loạt những cuộc cách mạng đi đến thắng lợi cùng với những chiến thắng tưởng chừng vĩ đại của nhân loại, họ trở nên tôn sùng lý trí. Mặt khác, chính những con người ấy lại tin vào thế giới hoàn mỹ, nơi có khu vườn địa đàng và chắc hẳn ai cũng sẽ được sống hạnh phúc, no đủ. Bằng trí tuệ, tri thức và sự khai sáng, con người ta hoàn toàn có thể tin vào điều đó. Nhưng cuối cùng, khi mọi lý tưởng bước chân vào đời thực, vẫn có quá nhiều những thứ ngổn ngang cản bước họ đến thiên đường không còn tội lỗi. Hồi ký viết dưới hầm của Fyodor Dostoevsky, một trong những cuốn truyện ngắn viết theo lối trào phúng đầu tiên, đã vạch trần sự thật đằng sau sự tôn sùng lý trí của toàn xã hội dưới thời Nga Hoàng trị vì.
- TÁC GIẢ
Dostoevsky sinh năm 1821 ở Moskva, là con trai thứ hai trong gia đình có 7 anh em. Cha ông là Mikhail, vốn dòng dõi quý tộc nhưng đã sa sút, một bác sĩ quân y sau khi nghỉ hưu làm việc tại bệnh viện Maryinsky chuyên chữa trị người nghèo. Mẹ ông là Maria Feodorovna, con gái của một thương gia. Bệnh viện Maryinsky là nơi Dostoevsky sống hồi nhỏ. Nằm ở vị trí tồi tệ nhất của thành phố, đó là một khu vực bao gồm nghĩa trang cho tội nhân, trại thương điên và cô nhi viện cho trẻ sơ sinh. Khung cảnh khu phố này đã để in một dấu ấn dài lên thời trẻ Dostoevsky. Ông sớm quan tâm tới những người nghèo khổ, bị áp bức và bị tước đoạt tự do. Dù bị bố mẹ ngăn cấm, Dostoevsky vẫn thích lẻn ra vườn của bệnh viện, nơi những bệnh nhân đau khổ ngồi sưởi nắng. Cậu bé Dostoevsky thích dành thời gian ngồi bên các bệnh nhân và lắng nghe câu chuyện của họ.
Năm 1837, mẹ của Dostoevsky mất vì bệnh lao. Ông Mikhail quyết định gửi các con trai của mình tới Học viện Kỹ thuật Quân sự ở Saint Peterburg. Năm 1839, ông nghe tin bố mình qua đời. Mặc dù chưa bao giờ được kiểm chứng, một số người tin rằng Mikhail Dostoevsky chết bởi chính những người nông nô của ông. Theo một câu chuyện, trong một cơn say rượu, ông đã làm họ phẫn nộ và họ đã giữ ông ta, đổ vodka vào miệng ông tới khi chết. Những tình tiết tương tự được Dostoevsky miêu tả trong Hồi ký viết dưới hầm. Một số khác lại tin rằng ông đã chết vì những nguyên nhân tự nhiên, còn câu chuyện sát nhân là do một người chủ trại láng giềng bịa đặt để có thể mua các tài sản với giá rẻ. Vài người lập luận rằng tính cách của người cha đã ảnh hưởng lớn tới nhân vật Fyodor Pavlov Karamazov trong Anh em Karamazov, nhưng những ý kiến này chịu nhiều chỉ trích. Dù sao đi nữa sự kiện này đã ảnh hưởng lớn tới tâm hồn ông, đó là một cách giải thích cho chủ đề tội ác luôn xuất hiện trong các tác phẩm của Dostoevsky.
- HỒI KÝ VIẾT DƯỚI HẦM
Nikolay Gavrilovich Chernyshevsky, nhà triết học duy vật, nhà phê bình và nhà xã hội chủ nghĩa. Ông là người lãnh đạo phong trào dân chủ cách mạng trong những năm 1860, và có ảnh hưởng đến Vladimir Lenin, Emma Goldman, và nhà văn chính trị, nhà xã hội chủ nghĩa người Serbia, bà Svetozar Marković. Năm 1863, Nikolai Chernyshevsky viết ra cuốn Tôi nên làm gì? (What is to be done?) với chủ đề về một xã hội không tưởng.
Xã hội yêu thích tác phẩm của ông, đặc biệt là giới trẻ cách mạng. Nhưng Fyodor Dostoevsky thì ghét điều đó. Ông đã châm biếm Tôi nên làm gì? một cách khéo léo. Như một lời khẳng định với toàn giới văn học nước Nga, rằng những lý tưởng của Nikolay đang chệch khỏi đường ray của giá trị nhân bản: Hồi ký viết dưới hầm ra đời.
Cuốn sách được chia làm hai phần rõ ràng: Dưới hầm và Nhân mùa tuyết tan. Nhân vật chính là một công chức nhà nước bình thường, mồ côi cha mẹ, tự cho mình là thông minh và không có mối quan hệ tốt đẹp với những người xung quanh. Nếu ở phần đầu là những tư tưởng và cảm xúc liên tục đối chọi nhau một cách gay gắt của quý ngài công chức thất nghiệp thì phần sau mang lại cảm giác “dễ thở” hơn, kể về những mẩu chuyện ngắn mà gã từng trải qua và giải thích cho những gì hắn nghĩ dưới hầm. Song, xuyên suốt cuốn truyện ngắn bảy mươi trang này, không có lấy một câu dễ đọc và ngẫm. Sự châm biếm trong khoái lạc và hèn mọn của một bản ngã điên sớm muộn cũng bóp nghẹt tâm trí bạn đọc, nếu không sẽ là sự đồng điệu trong tâm hồn. (Bởi ai cũng sẽ có lúc trở nên “điên khùng” giống gã.)
- SỰ ĐẢ KÍCH CÁI TÔI LÝ TRÍ VÀ MÂU THUẪN GAY GẮT
Tôi - Người đàn ông hơn 40 tuổi thất nghiệp trở về căn hầm sau khi có được một số tiền kha khá. Tôi không được giới thiệu quá chi tiết, thậm chí hắn còn chẳng có tên. Nhưng điều đó với Fyodor dường như chẳng quan trọng. Đằng sau tất cả những dằn vặt và đau khổ, hắn là con người vô cùng đối lập.
Ở phần Dưới hầm, khi người đàn ông này 40 tuổi, anh ta chán ghét tất cả những giáo điều và bản thân mình.
Tôi xin long trọng tuyên bố với quý vị rằng đã rất nhiều lần tôi ráng trở thành một con bọ, vậy mà xem ra tôi cũng không xứng đáng nữa.
Mở đầu luôn được cho là khó hiểu nhất, bởi nó nằm sâu bên trong tâm hồn của một con người. Vượt qua những tư tưởng tốt đẹp, hướng nhãn quang về phía ánh sáng, đạo đức và luân lý thường tình, người ta thấy bản chất vừa khô khan lại vô cùng "thối nát". Đó là phần mà con người muốn chối bỏ nhất. Dù đi đến đâu, làm gì, là ai cũng đều phủ nhận bản chất của mình và cả bản chất của người. Dostoevsky đã thấy điều không chỉ tồn tại trong nội tình nước Nga lúc bấy giờ, mà còn ở khắp nơi trên thế giới. Lấy ví dụ điển hình trong văn học Việt Nam nói riêng, nhân vật Chí (Chí Phèo) bị cả xã hội phủ nhận, còn gia đình cụ cố Hồng (Số đỏ) lại lộ rõ bản chất mà Tôi trong hồi ký đang bàn luận. Xã hội mà cả nước Nga thế kỷ XIX đấu tranh để có được thực chất lại không phục vụ những mong muốn của họ. Điều họ muốn đứng ở một mặt khác của lợi ích, thứ họ nhận được. Mà lợi ích của chúng ta đôi khi lại đối lập với lợi ích của đồng loại.
- TRÒ CƯỜI VÀ TỘI LỖI
Bước trên đại lộ Nevsky, nói đúng nghĩa thì hắn không hề đi dạo. Vỉa hè có nắng nhưng lòng thì tăm tối và day dứt. Hắn giở trò với tên sĩ quan để phá vỡ cái thế giới thanh lịch ấy, nơi hắn chỉ như một con ruồi và đôi lúc hắn nhìn kẻ khác như một con ruồi. Năm ấy, Tôi hai mươi lăm tuổi.
Nhưng bản chất của đại lộ thanh lịch lại là một nơi phân bua, chồng chéo các giai tầng của xã hội. Kẻ thấp nép mình, còn người lớn thì cứ việc đi thẳng băng. Dọc con đường ấy có cả ông Hoàng, bà Bá tước, các nhà văn, sĩ quan cho đến những kẻ thấp hèn như Tôi.
Sự hậm hực vô cớ với những người xa lạ, sự xa cách đối với những người quen biết, sự vô hình trong mọi hoàn cảnh, sự tổn thương và gây tổn thương cho người khác, sự khao khát được yêu thương và hoà nhập. Tình bạn và tình yêu là hai thứ không bao giờ được ban phát cho hắn. Trong tâm hồn hắn là kẻ cằn cỗi vô cùng, đối nghịch vô cùng. Trong tâm trí hắn vốn ghét bỏ mọi thứ xung quanh và bản thân vô cùng giỏi giang, có chuẩn mực. Song bề ngoài hắn vẫn ôm chiếc mặt nạ để móc nối các mối quan hệ. Hắn vờ như mình chỉ vô ý làm người khác tổn thương hoặc không may phải làm như vậy. Hắn nhất mực, kiên quyết trả đũa cho những tủi nhục mà hắn nhận được nhưng sau nhiều ngày nhiều giờ lên kế hoạch, hắn vẫn là một kẻ hèn mọn, nhu nhược.
Về phần Liza - cô gái điếm nhưng mang trong mình trái tim của một thiên thần - như được ban phát cho cuộc đời đầy tội lỗi của hắn. Nàng là thiên thần run rẩy trong tình yêu và là mầm non hé nở trong vũng lầy của tội lỗi (tội ác mà kẻ khác gây ra và giáng tai họa xuống đầu Liza).
Nếu nàng cười có lẽ tôi đã ghét rồi. Tôi ngó nàng lâu hơn và dường như phải cố gắng: tôi thấy khó tập trung tư tưởng. Trên khuôn mặt đó có một vẻ gì ngây thơ và hiền lành, nhưng nghiêm trang lạ lùng. Tôi chắc chắn điều đó đã làm cho nàng không thích hợp với chốn này, và không một tên nào trong bọn khốn nạn kia đã để ý đến nàng. Cũng không thể bảo là nàng đẹp, dù rằng trông nàng cũng cao lớn, khỏe mạnh và thân hình cân đối. Nàng ăn mặc hết sức giản dị. Trong tim tôi bỗng nhen lên một tình cảm gì tàn nhẫn, và tôi tiến lại phía nàng.
.png)
Nhưng tập hồi ký này nào có phải Những đêm trắng cho kẻ mộng mơ. Trong một thoáng, nhận thức méo mó về tình yêu được nhào nặn dưới căn hầm đã biến hắn thành một kẻ xấu đê tiện. Gã đày đọa tình yêu và để lại trong cuộc đời mình một cuộc tình - mà như không phải cuộc tình - nhuốm màu bi kịch.
- LỜI KẾT
Đây có lẽ là cuốn duy nhất Dostoyevsky viết về nhân vật tôi, hay có thể là chính ông, một cách trần trụi. Hắn trong câu chuyện xưng hô với độc giả là “tôi” và “quý vị”. Hắn như đang đứng giữa một phiên tòa, tự giới thiệu về mình, giải thích tại sao hắn được sinh ra, tại sao lại sống trong xã hội này, tại sao hắn phải hành động như vậy. Đôi lúc, đó là những lời biện minh, nhưng đôi lúc lại là lời bộc bạch của một người trong cuộc. Hắn thể hiện phần “con” và phần “người” của chính mình.
"Hồi ký viết dưới hầm của Dostoevsky xứng đáng là một tác phẩm về chủ nghĩa hiện sinh tuyệt vời nhất từng được viết." Mặc dù nhiều khi quý vị cảm thấy như bị gã dưới hầm này chỉ thẳng vào, nhưng xin đừng nóng giận, đừng đặt sách xuống, đó chỉ là vỏ bọc độc ác giả tạo mà gã tự tạo ra mà thôi. Gã làm vậy có lẽ vì lòng tự tôn, có lẽ là để bớt xấu hổ bởi những thổ lộ với quý vị và cũng bởi cả đời gã chưa khi nào dám nhìn thẳng vào mắt mọi người. Vậy cuối cùng, Tôi vẫn trở nên đáng thương dù hắn nhận thức bản chất và thoát ly khỏi giáo điều.
Review chi tiết bởi: Ánh Dương - Bookademy
--------------------------------------------------
Theo dõi fanpage của Bookademy để cập nhật các thông tin thú vị về sách tại link: Bookademy
(*) Bản quyền bài viết thuộc về Bookademy - Ybox. Khi chia sẻ hoặc đăng tải lại, vui lòng trích dẫn nguồn đầy đủ "Tên tác giả - Bookademy." Các bài viết trích nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.
Lần đầu tiên tôi gặp người Nga trên bến tàu. Chất đầy xe kéo chở hàng trong thời tiết khắc nghiệt, trong cái nóng ẩm ướt và rồi lại trong cái lạnh cóng không phải là một nghề nghiệp, không phải là công việc mà bất kỳ ai đặc biệt muốn, đó là một công việc lấp đầy những khoảng trống, một công việc trả lương và lấp đầy khoảng trống. cần thiết như những chiếc xe kéo trống nối đuôi nhau vào bến. Tôi đã nhìn thấy anh ấy trong phòng nghỉ, trên bàn ăn ngoài trời - luôn luôn một mình. Anh viết nguệch ngoạc không ngừng vào một cuốn luận án cũ, dừng lại một lúc lâu nhìn chằm chằm vào khoảng không, bất động như một bức tượng, rồi cúi đầu viết một cách điên cuồng. Đôi khi anh ấy ngồi lặng lẽ trong giờ nghỉ giải lao, với một cuốn sách bìa mềm cũ mỏng hoặc một cuốn sách thư viện rách nát trong lòng. Một lần đi ngang qua, tôi không thể không liếc qua vai anh ấy và thấy rằng cuốn sách của anh ấy là một tập thơ. Lần khác, trong cái lạnh của tháng giêng, khi tất cả chúng tôi ăn mặc như những phi hành gia trong bộ đồ dày dặn, hoặc như người Eskimo trong chiếc áo parka bằng len dày, Người Nga mặc một chiếc áo khoác mỏng cũ sờn và đeo găng tay bằng vải có lỗ ở vài ngón tay. Anh ấy trông có vẻ ốm yếu, và không nghi ngờ gì nữa, chúng tôi vẫn còn hàng giờ nữa để tiếp tục ca làm việc của mình và tấm che đầu duy nhất của anh ấy là một mảng tóc mỏng lưa thưa trên đỉnh da đầu tái xám. Tôi nhớ có một chiếc mũ len thừa trong tủ của mình, tôi lấy nó rồi đưa cho anh ấy mà không nói một lời, chỉ đưa nó ra. Đó là một chiếc mũ trượt băng mùa đông đầy màu sắc với một quả bóng bông màu đỏ tươi trên đỉnh. Anh ấy ngước nhìn tôi và dường như gần như từ chối, anh ấy trông có vẻ xấu hổ khi đội chiếc mũ ấm, như thể màu sắc không phù hợp của chiếc mũ trên đỉnh đầu ủ rũ của anh ấy sẽ là một trở ngại lớn hơn so với sự ấm áp mà nó mang lại. Một bàn tay bẩn thỉu mạo hiểm cầm lấy chiếc mũ lưỡi trai và đôi mắt đen bên dưới đôi lông mày cau có nhìn tôi, cố gắng khám phá xem đây là lòng tốt thực sự hay một trò đùa để trả giá. Tôi mỉm cười và anh ấy có vẻ thư giãn, và một tiếng “cảm ơn” nặng nề phát ra từ bộ ria mép và bộ râu rậm rạp của anh ấy. Những công nhân đóng tàu khác nói về anh ấy rằng khi họ làm việc song song với một toa moóc, anh ấy nói rất ít hoặc không nói gì cả, bốc hàng một cách máy móc và chỉ chuyển thông tin khi cần thiết. Đoạn giới thiệu đầu tiên của tôi với anh ấy là vào một đêm lạnh giá của tháng Ba và tốc độ nhanh của công việc khiến chúng tôi cảm thấy ấm áp. Tôi cố gắng bắt chuyện, nhưng anh ấy chỉ đáp lại bằng những tiếng càu nhàu và nhún vai. Một lần khác, tôi bắt anh ấy nói một chút, kể về nguồn gốc và cuộc sống của anh ấy trước đây. Khi chất hàng xong, anh ta cười bẽn lẽn, cảm ơn tôi về chiếc mũ mùa đông, rồi thò tay từ túi sau trả lại và bắt tay tôi thật chặt. Tôi trả lại cái nắm tay và nhìn anh ta và lại thấy đôi mắt đó dường như đang nhìn vào tôi. “Tôi là Lyn,” tôi nói. “Fyodor”. Sau đó, chúng tôi dần dần bắt đầu nói chuyện, chia sẻ ý kiến. Làm việc cùng nhau, Fyodor nói với tôi về bài viết của anh ấy, trong giờ giải lao, anh ấy sẽ đọc to. “Nói những điều vô nghĩa là đặc quyền duy nhất của loài người so với các sinh vật khác. Đó là bằng cách nói những điều vô nghĩa mà một người có được sự thật! Tôi nói những điều vô nghĩa, vì vậy tôi là con người. “Con người chỉ thích đếm những rắc rối của mình; anh ấy không tính toán hạnh phúc của mình. “Tôi nói rằng hãy để thế giới đi vào địa ngục, nhưng tôi nên luôn uống trà. “Yêu là đau khổ và không thể có tình yêu nào khác được. ”Fyodor đã… mất trí. Anh ấy được truyền cảm hứng, đam mê, tức giận, tổn thương, một nạn nhân, một người sống sót, một linh hồn bị tổn thương đã sống vượt qua sự tra tấn và sau đó có thể mô tả hành trình xuống địa ngục và quá khứ đi lên. Có những ngày tôi phải rời xa anh ấy, không thể đáp ứng được sự trung thực tàn bạo, cường độ quá tập trung, tôi phải bước ra xa. “Tôi chỉ có một mình, tôi nghĩ, và họ là tất cả mọi người.” Và tôi sẽ hét vào mặt anh ấy, nhưng cũng hét vào mặt chính mình, “Không Không cần phải thế này đâu, mẹ kiếp! Cuộc sống không phải là màu đen và trắng, bạn không phải là thẩm phán và bồi thẩm đoàn cuối cùng, bạn không thể cắt tâm hồn chúng tôi như một con dao mổ, đó không phải là nơi bạn kiểm tra chúng tôi, bạn là MỘT TRONG CHÚNG TÔI!!” Và anh ấy trả lời: “ Tôi yêu, tôi chỉ có thể yêu người mà tôi đã bỏ lại phía sau, nhuốm máu của tôi khi, con người bạc bẽo vô ơn bạc nghĩa, tôi tự dập tắt chính mình và tự bắn vào tim mình. Nhưng chưa bao giờ, chưa bao giờ tôi ngừng yêu người đó, và ngay cả trong đêm tôi chia tay anh ấy, có lẽ tôi đã yêu anh ấy sâu sắc hơn bao giờ hết. Chúng ta chỉ có thể thực sự yêu bằng đau khổ và qua đau khổ! Chúng tôi không biết làm thế nào để yêu khác. Chúng tôi không biết tình yêu nào khác. Tôi muốn đau khổ để yêu. Tôi muốn và khao khát được hôn ngay giây phút này, với những giọt nước mắt lăn dài trên má, người này và duy nhất tôi đã bỏ lại phía sau. Tôi không muốn và sẽ không chấp nhận bất kỳ điều gì khác.” Và tôi đã phải bỏ đi. Tôi bỏ cuộc, tôi rời đi, và tôi tách mình ra khỏi anh ấy. Anh ta là ai mà nói những điều này, anh ta là ai mà phán xét tôi, phán xét tất cả chúng ta?? Vậy mà tôi không thể quên, không thể ngừng nghĩ về những lời anh nói, không thể rời khỏi đôi mắt ấy đang xoáy sâu vào tôi.