Cửa Hiệu Triết Học Reviews

Cuốn sách hoàn toàn có thể thực hiện sứ mệnh của mình bởi nó đã đem triết học, từ một thứ gì đó rất xa xôi, trừu tượng, đến gần hơn với tất cả mọi người. Cuốn sách thích hợp cho cả trẻ em và người lớn, cho những buổi thảo luận nhóm hay đơn giản là đọc một mình và chìm vào suy tư. Một cuốn sách đa năng, thực sự là vậy.

Tuy nhiên, cuốn sách chỉ là phần gợi mở và kích thích trí tò mò, giống như việc khơi dậy hứng thú với suy nghĩ, cụ thể hơn là triết học. Nếu bạn muốn tìm hiểu sâu hơn về bộ môn này thì vẫn cần tới những cuốn sách chuyên sâu và học thuật hơn. Chính vì nhu cầu đó, phần cuối sách tác giả có thêm phần gợi ý những đầu sách phù hợp cho từng lứa tuổi, những trang thông tin hữu ích về triết học và sơ lược về các tác giả của cuốn sách.

Tựu chung lại, “Cửa hiệu triết học” là một cuốn sách nên đọc để bổ sung vào kho tàng tri thức của mỗi người, hoặc đơn giản là để kích thích sự suy tư về thế giới xung quanh. Một ngày yên lặng, hoặc giữa phố phường ồn ã, chúng ta đều có thể trầm ngâm trong chính dòng suy tư của mình.

Bạn có bao giờ tò mò về triết học? Nếu vậy, hãy bước vào "Cửa hiệu triết học" của tác giả Peter Worley. Cuốn sách là một kho tàng kiến thức triết học được truyền đạt một cách thú vị, dễ hiểu, phù hợp với mọi lứa tuổi. Cuốn sách được chia thành 24 chương, mỗi chương đề cập đến một vấn đề triết học khác nhau. Mỗi chương bắt đầu bằng một câu chuyện, sau đó là phần giải thích về vấn đề triết học đó. Những câu chuyện được kể một cách hấp dẫn, lôi cuốn, giúp người đọc dễ dàng tiếp cận với những vấn đề triết học phức tạp. Ngoài ra, cuốn sách còn có những câu hỏi thảo luận sau mỗi chương. Những câu hỏi này giúp người đọc củng cố kiến thức và suy ngẫm sâu sắc hơn về những vấn đề triết học được đề cập. "Cửa hiệu triết học" là một cuốn sách thú vị và bổ ích, giúp bạn hiểu biết thêm về triết học. Cuốn sách phù hợp với những ai yêu thích triết học, đặc biệt là những người mới bắt đầu tìm hiểu về triết học.

Quỹ triết học TPF: Peter Worley là chủ tịch và đồng sáng lập tổ chức xã hội từ thiện TPF, với mục tiêu đưa triết học đến với cộng đồng rộng lớn, đặc biệt là những trường học gặp khó khăn. Ông tin rằng triết học có thể giúp học sinh phát triển tư duy phê phán, giải quyết vấn đề một cách hệ thống và lý tính. Ông cũng cho rằng việc giảng dạy triết học cho trẻ em ngay từ nhỏ sẽ giúp kích thích sự sáng tạo, phát triển kỹ năng suy luận và tư duy độc lập. Khi trưởng thành, những kỹ năng này sẽ giúp trẻ giải quyết vấn đề và đưa ra quyết định sáng suốt. Cuốn sách "Cửa hiệu triết học" ra đời là một phần trong nỗ lực của ông nhằm phổ biến triết học đến với mọi người, đồng thời không nhận nhuận bút để quyên góp cho Quỹ.

Một cái lỗ không chứa gì: Câu chuyện mở đầu phần học này kể về hai vợ chồng cú sống trong một cái lỗ trên cây. Cú vợ có thị lực kém nên cần đeo kính khi đi kiếm ăn vào ban đêm. Một hôm, cú vợ ra ngoài kiếm ăn nhưng quên mang kính ở nhà. Cô nhờ chồng lấy kính giúp nhưng chồng cô từ chối vì sợ bóng tối. Cú vợ cho rằng bóng tối chỉ là sự thiếu hụt ánh sáng và không có gì đáng sợ. Còn cú chồng thì cho rằng anh không thể nhìn thấy gì trong bóng tối nên sẽ gặp rắc rối. Câu hỏi khởi động của phần học này là: Nếu cú chồng sợ bóng tối, vậy thì anh ta sợ gì? Theo tôi, cú chồng sợ phải đối diện với những điều không rõ ràng trong bóng tối. Anh ta sợ những gì anh ta không thể nhìn thấy, không thể hiểu được. Kết thúc câu chuyện, hai vợ chồng cú cãi nhau mãi cho đến khi trời sáng. Câu hỏi tiếp theo của phần học này là: Liệu cuộc cãi vã của họ có kết thúc không? Tôi cho rằng cuộc cãi vã này sẽ không bao giờ kết thúc nếu hai vợ chồng không hiểu được nhau. Họ cần phải học cách lắng nghe và tôn trọng quan điểm của nhau. 

Âm thanh của sự im lặng: Bài học này thật thú vị. Tác giả yêu cầu chúng ta hát thầm bài hát Happy Birthday trong đầu. Sau đó, ông ấy hỏi chúng ta có nghe thấy bài hát đó không. Tôi trả lời là có, vì những suy nghĩ trong đầu chúng ta cũng dựa trên tưởng tượng. Vì vậy, những âm thanh chúng ta nghe được có thể chỉ là từ sự tưởng tượng của chúng ta. Một câu hỏi thú vị khác được đặt ra là: Nhà soạn nhạc thiên tài Beethoven bị điếc hoàn toàn vào cuối đời. Vậy liệu ông có nghe được những tác phẩm ông soạn ra khi bị điếc không? Nếu chúng ta bịt tai lại và tưởng tượng rằng chúng ta đang nghe một bản nhạc, tôi nghĩ rằng chúng ta vẫn sẽ cảm nhận được bản nhạc ấy. Đây là một hiện tượng học về âm thanh, bản thể luận về âm thanh/ âm nhạc.

Chỉ thử nghiệm thôi: Từ một thử thách của tác giả, tôi đã rút ra được một bài học triết học sâu sắc. Ông yêu cầu chúng ta tưởng tượng rằng trước khi tạo ra mọi thứ, Thượng đế đã thử nghiệm kỹ năng sáng tạo của mình bằng cách tạo ra một hành tinh. Câu hỏi đầu tiên là: Hành tinh đó có lớn không? Nhiều người sẽ nghĩ rằng nó phải lớn, để có thể chứa đựng nhiều thứ khác. Nhưng câu hỏi tiếp theo lại khiến chúng ta phải suy nghĩ lại: Thượng đế có kích cỡ thế nào? Theo truyền thuyết, Thượng đế là một sinh vật khổng lồ, với sức mạnh phi thường. Vậy nên, để trả lời cho câu hỏi đầu tiên, tôi cho rằng hành tinh đó nhỏ hơn Thượng đế, nhưng lại lớn hơn chúng ta rất nhiều. Như vậy, "lớn" không phải lúc nào cũng có nghĩa là "lớn", và "nhỏ" cũng không phải lúc nào cũng có nghĩa là "nhỏ". Điều này phụ thuộc vào cách chúng ta so sánh. Trong triết học, đây là khái niệm tương quan và bản chất của con số.

Những cảm xúc hư cấu: Trong một câu chuyện, Mary được mẹ kể cho nghe về một nhân vật chính bị thương khi cứu người khác. Mary đã bật khóc, trong khi bạn cô, Jane, cho rằng đó chỉ là truyện và nhân vật chính không bị thương thật. Câu hỏi đặt ra là liệu chúng ta có thể thực sự buồn cho những người trong các câu chuyện hư cấu hay không? Tôi cho rằng những câu chuyện hư cấu có thể đem lại cho chúng ta những cảm xúc rất thực. Mary cảm thấy buồn khi nghe về nhân vật chính bị thương vì cô có thể đồng cảm với nỗi đau của nhân vật ấy. Nhìn vào thực tế, chúng ta cũng có thể cảm thấy đau lòng khi nghe về những người khác gặp nạn, dù đó là trong truyện hay ngoài đời. Do đó, việc Mary khóc trong trường hợp này là hoàn toàn bình thường và hợp lý.

Rất nhiều cuốn sách được viết ra với mục đích giới thiệu triết học đến người đọc đều mang tính truyền dạy. Hoặc đúng nghĩa truyền dạy ở chỗ những cuốn sách đó giải thích các vấn đề triết học, rồi đưa người đọc đi qua các cuộc tranh luận truyền thống, hoặc chúng truyền dạy dưới diện mạo của một khám phá.

“Cửa hiệu triết học” thì khác, nó hồi đáp vấn đề triết học đó trong tinh thần trao đổi kiểu triết học Plato. Những câu hỏi được nêu lên thông qua cuộc tranh luận xuất phát từ một câu chuyện hay một kịch bản, một bài thơ hay một hoạt động; nhưng cuộc đối thoại không chỉ được viết ra mà còn dùng để khiến cho người đọc hay lớp học tập trung vào vấn đề rồi tự họ động não suy nghĩ.

“Cửa hiệu Triết học” là một cửa hàng thực sự của những câu đố và thách thức triết học để phát triển tư duy trong và ngoài lớp học. Triết gia Socrates đã bày ra một kiểu trao đổi hoàn toàn khác, tiền của ông là các ý tưởng. Cửa hiệu sẽ đóng vai trò như Socrates đang nói chuyện với người đọc: có lúc lôi cuốn, khôi hài và hứng khởi; có lúc chọc ngoáy như một kẻ ưa châm chích, khiến chúng ta không yên; cũng có lúc nói lòng vòng phát ngán hay bỏ lửng, nhưng luôn kích thích suy nghĩ của mọi người.

Theo một nghiên cứu độc lập với hơn 3.000 học sinh tiểu học lớp 4 và 5, trên 48 trường học của tổ chức Education Endowment Foundation (EEF) tại Anh. Các học sinh được giảng dạy những bài học triết học, thảo luận về các khái niệm, tìm hiểu lý luận và bản chất của thực tại, sự vật chỉ một giờ mỗi tuần trong một năm cho thấy khả năng đọc, viết và kỹ năng toán học tốt hơn đáng kể, so với những đứa trẻ cùng lứa không được tiếp cận với chương trình triết học.

Thực tế, việc giảng dạy triết lý từ sớm giúp cho trẻ em phát triển việc suy nghĩ, lắng nghe, nói và lập luận logic; đồng thời bồi dưỡng những phẩm chất tốt cho trẻ, như sự tự tin, sự kiên nhẫn và lòng tự trọng.

Việc giảng dạy triết học ở lứa tuổi học sinh đã được áp dụng phổ biến trên nhiều nước phát triển và một số trường học ở Việt Nam. Trong bối cảnh đó, “Cửa hiệu triết học” chắc chắn là một cuốn sách hữu ích cho nhà trường, các bậc phụ huynh và là người bạn đồng hành thân thiện để trẻ em có thể tìm thấy niềm vui trong triết học và việc mở mang tâm trí...

Giống như một cuốn giáo trình, tài liệu hữu ích, trước khi mở đầu “gian hàng” của mình, “Cửa hiệu triết học” cũng cung cấp những lời chỉ dẫn chi tiết cho các giáo viên, người chủ trì và người điều phối; đưa ra lời khuyên xây dựng buổi thực hành tương tác với quy mô từ khóa học đến buổi thảo luận chuyên đề ở các trường đại học hay những buổi nói chuyện giữa cha mẹ và con cái.

Cuốn sách còn phù hợp với cả những người yêu thích, đam mê triết học -  muốn tự đọc và suy tư một mình.

Trong các “gian hàng” (chương sách) của mình, “Cửa hiệu triết học” đề cập đến các vấn đề khái quát, quan trọng nhất của triết học, bao gồm những khái niệm về siêu hình học, sự hiện hữu và các góc cạnh trong đó như mỹ học, tri thức, tri giác, đạo đức…

Là những vấn đề tưởng chừng như khô khan và khó hiểu, nhưng “Cửa hiệu triết học” được viết dưới hình thức câu chuyện, các câu hỏi giàu tính tranh luận và đặt vấn đề… tạo nên sự thú vị cho bất kỳ ai thích suy nghĩ. Đặc biệt, câu chuyện và các ví dụ mở đầu trong mỗi vấn đề triết học được viết một cách dễ hiểu, có khả năng tương tác giữa người dạy và người học, phù hợp với nhiều lứa tuổi – từ 7 đến 16.

Đó là các câu chuyện như khi nào một con dao được gọi là một con dao – khi lần đầu tiên nó được dùng hay lần đầu tiên được gọi tên; đặt vấn đề cho sự khác nhau của tiếng ồn và âm nhạc, hay làm sao để nhận ra thời gian nếu thời gian đóng băng trong một triệu năm?

Có rất nhiều cuốn sách về triết học – đặc biệt là những cuốn sách giải thích các vấn đề triết học rồi đưa người đọc đi qua các tranh luận truyền thống hoặc truyền dạy dưới diện mạo của một khám phá. Tuy vậy, có rất ít cuốn sách triết học được thiết kế riêng cho việc giảng dạy, đưa triết học vào nhà trường cho trẻ em với đầy đủ sự bất ngờ, hóm hỉnh đầy trí tuệ khiến cho người đọc có khả năng tự vỡ lẽ những triết lý một cách tinh tế như cuốn sách “Cửa hiệu triết học” của Peter Worley và các đồng tác giả.

Cuốn sách, bằng nhiều cách khác nhau, đã dễ dàng đi vào trái tim người đọc. Một trong số đó là những bài thơ. Với tiểu mục “Giá trị: Đạo đức học”, thay vì những dòng khái niệm, tác giả đưa ra một bài thơ rất thú vị:

“Nếu tôi có một khẩu súng lớn

Tôi sẽ không bao giờ thất bại trong một cuộc tranh luận.

Tôi sẽ có được cách hoàn hảo nhất để đạt được sự đồng thuận của bạn.

Thử nói “Đúng rồi, nhưng…”

Hoặc “Tôi không nghĩ điều đó đúng”

Khi tôi đang chĩa khẩu súng to vào bạn xem nào!

Bất cứ điều gì chúng ta đang tranh cãi

Bạn nên nói ngay là tôi đã thắng.

Không ai dám không đồng ý với khẩu súng to đùng của tôi!”

Tóm lại, đây là một cuốn sách có hồn. Vốn dĩ là một cuốn sách về triết, nhưng người đọc lại không hề thấy khô khan và khó hiểu vì một đống thuật ngữ mới lạ. Dẫu cho đôi lúc chúng ta sẽ thấy hơi nản, như tôi đã nói, vì khối lượng câu hỏi đồ sộ của nó. Suy tư không phải một việc thư giãn như nghe nhạc nên cuốn sách này cần kha khá thời gian để đọc. Giống như một định luật hiển nhiên mà Nigel Warburton (The Open University) từng khẳng định: “Cuốn sách này sẽ khiến mọi người suy tư”.

Thường thì người ta hay dùng từ dễ mến để chỉ người, nhưng tôi nghĩ cuốn sách đáng được tặng hai chữ này. Bởi vì nó giống như một người bạn dễ mến và đáng yêu. Không phải chỉ bởi hình ảnh hay thiết kế đẹp đẽ của nó đâu nhé. Nó dễ mến bởi những câu chuyện, những bài thơ gợi cho ta về một thời tuổi thơ với những bài đồng dao hay truyện cổ tích. Một điều rất dễ khiến người khác có cảm tình, dù cho nó là sách về triết học. Có lẽ chính vì sự dễ mến ấy mà sách được khuyến khích cho cả trẻ em đọc. Có những bài viết trẻ em 7 tuổi đã có thể đọc.

Một ý tưởng ngắn ngủi nhưng lại mở ra rất nhiều câu hỏi. Bắt đầu là một câu hỏi khởi động: “Hành tinh mà Thượng Đế đã tạo ra có lớn không?” và sau đó là những câu hỏi đi xa hơn:

Lớn là lớn như thế nào?

Điều gì quyết định kích cỡ của một cái gì đó?

Kích cỡ là gì?

Một thứ gì đó có thể tự thân là lớn được không?

Kích cỡ có phụ thuộc vào sự so sánh không?

Nếu không có gì để so sánh với hành tinh đó thì nó sẽ có kích cỡ thế nào?

Thượng Đế có kích cỡ thế nào?

Lớn có phải là lớn không?

Có thứ gì mà chỉ có lớn và không bao giờ nhỏ không?

Tôi đã thử trả lời những câu hỏi trên và phát hiện ra một vài điều hay ho. Ví dụ như một sự vật lớn nhỏ đều có tính tương đối, và để đo kích cỡ của một sự vật thì cần đến sự so sánh. Có thể trái đất vô cùng to lớn với chúng ta nhưng lại chỉ là một hành tinh nhỏ bé trong vũ trụ. Cuốn sách đã chứng minh rằng một câu hỏi đôi khi còn giá trị hơn những đáp án có sẵn. Cảm giác khi bạn tự trả lời câu hỏi thay vì đọc một thông tin được đưa ra vô cùng thú vị, nó mang tính phát hiện và bạn cảm thấy ghi nhớ và hứng thú hơn nhiều.

Những gian hàng khác của “Cửa hiệu triết học” cũng đầy ắp những câu hỏi như vậy. Nó hoàn toàn có thể dẫn bạn đi vào thế giới của suy tư, kích thích trí tò mò của đứa trẻ trong bạn.