Những Tù Nhân Của Địa Lý Reviews

Ngày nay hai chúng ta thường nghe nghe các từ: “địa chính trị”, “địa chiến lược” trên các phương tiện truyền thông. Điều đó chứng tỏ sự quan trọng của vị trí địa lý đối với các quốc gia hiện nay.

Trong cuốn ‘’Những tù nhân của địa lý’’ này, Tim đã cho chúng ta thấy vai trò quan trọng then chốt của các yếu tố địa lý trong bối cảnh chính trị hiện đại. Ông vẫn luôn khẳng định một điều: "các nhân tố địa lý vốn đã góp phần xác định lịch sự, đa phần sẽ tiếp tục xác định tương lai của chúng ta".

Như bạn đã biết, một đất nước được đóng khung bởi đường biên giới, dù làm bất cứ cách nào đất nước ấy cũng không vượt qua được đường biên giới của mình. Cho dù rộng lớn như Liên bang Nga, dân cư đông đúc như Trung Quốc, được hình thành từ rất nhiều hòn đảo như Nhật Bản, gặp nước láng giềng đáng ghét, liên miên khiêu chiến nhau như Ấn Độ và Pakistan hoặc đất nước của bạn lại nằm trong khu vực liên tục nóng trên bản tin thời sự hằng ngày như Trung Đông hoặc quanh năm lạnh giá như Bắc cực.

Một minh chứng cho nhận định trên của ông là nước Nga. Từ thời Pie đại đế hay Putin ngày nay nước Nga vẫn đau đầu với việc cảng biển bị đóng băng vào mùa đông. Bởi vậy, ngay khi có chính biến ở Ukraine Putin đã thôn tính ngay Crimea bởi tầm quan trọng của cảng biển Sevastopol. Nước Nga sẵn sàng dùng quân sự để bảo vệ những gì mà họ cho là thiết yếu. Một vấn đề trọng yếu khiến nước Nga có tầm quan trọng, ảnh hưởng rất lớn trong khu vực chính là lượng dầu khí dồi dào nằm trong biên giới nước Nga khiến cho nhiều nước châu Âu lệ thuộc vào Nga.

Trung Quốc: một đất nước rộng lớn với dân số hơn một, với hơn 1 tỷ người cũng không thoát khỏi sự phụ thuộc vào yếu tố địa lý. Trung Nguyên với diện tích 160.000 dặm vuông nằm trong lưu vực sông Hoàng Hà, chạy xuống lưu vực sông Dương Tử, mật độ dân cư đông nhất trên thế giới. Tuy sông Hoàng Hà thường xuyên gây lũ lụt, tàn phá, song nó là cái nôi của nền văn minh, nơi người dân học làm ruộng, chế tạo giấy và thuốc súng. Trung Quốc đông dân và rộng lớn: đó là hai yếu tố thuận lợi quan trọng song cũng có những khó khăn kèm theo. Các chủng tộc khác ngoài tộc Hán như người Duy ngôn nhĩ đang đòi ly khai, có thể leo thang thành một cuộc nổi dậy bùng nổ hết cỡ.

Biên giới Đài Loan cũng là vấn đề không nhỏ đối với Trung Quốc. Giữa Trung Quốc và Thái Bình Dương là quần đảo mà Bắc Kinh gọi là quần đảo thứ nhất, đường 10 đoạn (đường lưỡi bò) bao gồm cả Đài Loan. Cuộc tranh chấp về quyền sở hữu trên 200 hòn đảo nhỏ đang khiến cho mối quan hệ của Trung Quốc với các nước láng giềng ngày càng căng thẳng.

Châu Âu: Được dòng hải lưu giúp ban tặng một lượng mưa phù hợp cho sự phát triển nông nghiệp cùng với đất đai màu mỡ đã khiến cho mùa màng bội thu. Nhiệt độ châu Âu mùa đông còn đủ lạnh để tiêu diệt nhiều loại vi khuẩn gây dịch bệnh. Châu Âu không có sa mạc, không còn núi lửa, sông ngòi thì dài và lặng, không chảy xiết, có thể dùng thuyền đi lại trên sông rất thuận tiện, thêm nữa lại có nhiều cảng biển.

Tuy vậy, riêng từng nước ở châu Âu lại cũng có những vấn đề khó khăn bởi vị trí địa lý riêng của mình. Ví như:

- Tây Ban Nha luôn phải vật lộn với các vùng đồng bằng ven biển đất đai khô cần, các con sông ngắn dẫn đến việc tiếp cận với các thị trường xung quanh.

- Hy Lạp lại là vấn đề khác, đồng bằng ven biển cũng không thuận lợi cho nông nghiệp. Nội địa cũng có những vách đá dựng đứng, vận chuyển trên sông cũng rất khó khăn.

…

Với nhiều vấn đề đã dẫn đến tình hình các nước Bắc âu trở nên giàu có hơn và là nhà tài trợ cho các nước Nam âu kinh tế kém phát triển và tồn tại một số mâu thuẫn nặng nề.

Châu Phi: Là một châu lục giàu tài nguyên, xong tài nguyên ấy lại bị gấp thế lực bên ngoài cướp bóc. Một trong những nước châu Phi có nền văn minh sớm nhất của nhân loại là Ai Cập. Quốc gia này phát triển rực rỡ, nhưng lại bị ngãng đường chính bởi yếu tố địa lý vây quanh mình: Ai Cập bị bao bọc bởi ba mặt là sa mạc, không một ngọn cây lớn nào có thể mọc được ở Ai cập, nên không có gỗ để đóng tàu dẫn đến không thể có lực lượng hải quân hùng mạnh.

Là một châu lục khô cằn, nên giữa các nước châu Phi luôn xảy ra tranh chấp nguồn nước, ví dụ: Ai cập với Ethiopia.

Dầu mỏ cũng là nguyên nhân xảy ra chiến tranh nội chiến ở Nicaragua, Angola…

Ấn độ, Pakistan và Nhật Bản, Triều tiền cùng có một yếu tố địa lý bất lợi là những người hàng xóm luôn lục đục. Nếu như Ấn Độ và Pakistan là mối quan hệ láng giềng không hề tốt đẹp sau khi thực dân Anh rút đi, tách Ấn độ thành 2 nước : Ấn Độ và Pakistan. Đường biên giới chung Kashmir chưa bao giờ yên ắng. Mâu thuẫn tôn giáo giữa Hindu và Hồi giáo, người Sikh và người Ấn. Vùng đất này ngày càng nóng lên khi xuất hiện Taliban và một số nhóm "thánh chiến" khác…

Thì Nhật Bản và Triều Tiên là mối bất hòa truyền kiếp xuất phát từ các hòn đảo, thêm nữa là ý thức hệ đối nghịch.

...

Chúng ta đang sống trong một thời đại bất ổn, mọi yếu tố đều ảnh hưởng đến sự phát triển của một quốc gia. Tuy còn có những bất đồng với quan điểm của tác giả song mình vẫn cho rằng đây là một cuốn sách đáng để đọc với nhiều luận điểm mới lạ, khiến người đọc phải suy nghĩ.

Tất cả những gì bạn cần làm để thưởng thức cuốn sách này là bỏ qua tiêu đề, phụ đề và nguyên lý trung tâm của văn bản.* Đúng vậy, đơn giản như vậy. Hãy để tôi giải thích. Putin có thực sự bị buộc phải sáp nhập Crimea như cuốn sách ám chỉ? Phải chăng Trung Quốc không có lựa chọn nào khác ngoài việc chiếm Tây Tạng? Dĩ nhiên là không. Luôn có những lựa chọn, ngay cả khi có những lập luận địa chính trị ủng hộ hoặc phản đối một số hành động nhất định. Lối hùng biện 'tù nhân địa lý' tiến gần một cách nguy hiểm đến việc miễn trừ mọi trách nhiệm cho thủ phạm, vì hành động của họ đã được núi, sông và biển định trước - họ không thể làm gì được! Vì vậy, có tiêu đề.

Về việc mười bản đồ này cho bạn biết mọi thứ bạn cần biết về chính trị toàn cầu, điều đó rõ ràng cũng không đúng, vì tôi nghi ngờ rằng tác giả cuốn sách biết rất rõ. Nhưng tôi đoán 'mười bản đồ có thể khá hữu ích trong việc tìm hiểu một số khía cạnh của những gì đang diễn ra trên thế giới' không mấy hấp dẫn. Vậy thì quá nhiều cho phụ đề.

Những mô tả của ông về các đặc điểm địa lý và tầm quan trọng chiến lược của chúng thực sự hấp dẫn, nhưng quan điểm chính trị theo chủ nghĩa can thiệp của phương Tây xuyên suốt bài viết của ông khiến bài viết này trở nên khó chịu.

Mặc dù tôi không hài lòng với một số quan điểm gần đây của Noam Chomsky, Ai Thống Trị Thế Giới? phần lớn thảo luận về các khu vực địa lý giống nhau, nhưng cung cấp nhiều phân tích mang nhiều sắc thái hơn là thảo luận về cách phương Tây có thể chiếm thế thượng phong.

Dù sao đi nữa, nếu bạn đặt tất cả những điều này sang một bên và đọc cuốn sách như một sự kiểm tra về một yếu tố quan trọng trong Trò chơi lớn toàn cầu, thì đó thực sự là một cuốn sách thú vị và mang tính khai sáng. Nó đưa ra mười bản phác thảo tương đối ngắn gọn về các khu vực có tầm quan trọng và/hoặc căng thẳng địa chính trị, từ Nga đến Trung Đông, Ấn Độ-Pakistan đến Bắc Cực. Là một nhà báo giỏi, Marshall làm cho những chương này dễ đọc nhưng chứa đầy sự hiểu biết sâu sắc và chi tiết. Tôi sẽ không bao giờ đoán được rằng lực lượng quân sự lớn thứ hai ở Châu Phi (sau Ai Cập) lại ở Ethiopia hoặc tự mình nhận ra tại sao Pakistan lại quan trọng đối với Trung Quốc (tiếp cận biển).

Nếu bạn có kiến thức chuyên sâu về các lĩnh vực được đề cập, bạn có thể thấy phân tích quá nông cạn. Một lần nữa, nếu bạn là một người quan sát bình thường nhưng tò mò về các vấn đề thời sự, cuốn sách sẽ soi sáng cho bạn. Trong một thế giới đầy rẫy những ý kiến, chúng ta hiếm khi dừng lại để xem xét những sự thật cơ bản, thậm chí chúng ta thường không biết chúng - các quốc gia ở đâu, bao nhiêu dân, nguồn tài nguyên thiên nhiên sẵn có là gì, ai là hàng xóm và thời tiết thế nào . Đó là một kỹ năng đặc biệt để viết cho những người không am hiểu về chính sách đối ngoại, biên tập một lượng lớn thông tin thành thứ gì đó dễ hiểu, hấp dẫn và nhiều thông tin. Đó là một chuyến đi thú vị và tôi cảm thấy thông minh hơn - một kết quả không tệ. Khiếu nại chính của tôi, ngoài những lời phàn nàn ở trên, là các bản đồ trọng tâm của cuốn sách không có nhiều chức năng và đôi khi không có các địa điểm được đề cập trong văn bản. Phiền thật đấy.

Nhưng nhìn chung, nếu bạn quan tâm đến điều gì và tại sao đang diễn ra trên thế giới thì nên đọc cuốn sách này. Chỉ cần đảm bảo rằng đây không phải là cuốn sách duy nhất bạn đọc về chủ đề này.

Tuy nhiên, với một số kết quả về chính trị, lịch sử và địa lý được mô tả trong cuốn sách này, tôi hơi sợ. Biến đổi khí hậu có thể làm đảo lộn sự cân bằng khó chịu giữa các bộ phận chính trị và kinh tế mà chúng ta đã cố gắng vượt qua trong những thời điểm tồi tệ trong lịch sử. Việc có các đại dương ở hai biên giới và các nước láng giềng thân thiện đóng vai trò là vùng đệm cho các quốc gia thù địch (có các quốc gia vùng đệm xung quanh là chiến lược goto của Nga - hãy xem Ukraine - cũng như Trung Quốc) sẽ là không đủ. Khí hậu ôn đới chủ yếu của chúng ta, những con sông có thể đi lại được, những ngọn núi được thuần hóa về mặt công nghệ, cơ sở hạ tầng và tiến bộ công nghệ phát triển có thể là lý do tại sao Hoa Kỳ vẫn đứng vững bất chấp những khó khăn chính trị và xã hội bên trong và bên ngoài của chúng ta, nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu các sa mạc ngày càng lớn hơn, khô cằn hơn? và nóng hơn? Điều gì sẽ xảy ra nếu mực nước ngầm cạn kiệt và mưa không đến? Điều gì sẽ xảy ra nếu đất đai màu mỡ bị cuốn trôi, các loài côn trùng thân thiện, động vật hoang dã và thực vật địa phương chết đi, và các loài động thực vật mang mầm bệnh mới xâm chiếm một đất nước, đất nước này, hiếu khách hơn nhiều đối với chúng? 'Tù nhân Địa lý' đã khiến tôi nhận thức rõ hơn rất nhiều về việc chúng ta may mắn hay không may mắn được sinh ra trên bề mặt Trái đất đến mức nào.

Tôi đoán trong khoảng 50 năm nữa chúng ta sẽ biết khí hậu và địa lý thuận lợi trước đây đã giúp chúng ta may mắn như một quốc gia thành công đến mức nào.

Các chính phủ thường cố gắng thao túng nhận thức và hình thức bên ngoài của hành động và tham vọng của họ - nhưng địa lý và tài nguyên là nền tảng vững chắc của tất cả các Sự thật Chính trị Thực dụng bề mặt mà không chính phủ hay lực lượng quân sự nào có thể bỏ qua. Những chính phủ bỏ qua địa lý và khí hậu làm như vậy có nguy cơ mất tất cả.

Mười bản đồ mà tác giả Tim Marshall đã đưa vào cuốn sách này:

Nga

Trung Quốc

Hoa Kỳ

Tây Âu

Trung Đông

Ấn Độ và Pakistan

Hàn Quốc và Nhật Bản

Mỹ La-tinh

Bắc Cực

Ngoài ra còn có Thư mục và Mục lục cũng như nhiều bản đồ tuyệt đẹp.

Địa lý là một trong những yếu tố vô cùng quan trọng quyết định chính sách chính trị của một quốc gia. Những dãy núi trùng điệp, những con sông dài, những bình nguyên rộng lớn, những sa mạc mênh mông, v.v.. chính là những biên giới tự nhiên, hữu hình ngăn cách và giới hạn chính sách chính trị của nhiều quốc gia. Bên cạnh đó, những mỏ khoáng sản khổng lồ, những tuyến hải trình thuận lợi cho việc phát triển thương mại cũng trở thành những động cơ to lớn cho các mưu đồ về chính trị.

Với Trung Quốc, trong những năm gần đây, họ không hề che giấu tham vọng vượt mặt Hoa Kỳ để trở thành siêu cường quốc số 1 thế giới. Trung Quốc đã thực hiện đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ, mở ra Con đường Tơ lụa mới, tạo ảnh hưởng lên một số vùng đất của châu Phi để khai thác tài nguyên thiên nhiên, đồng thời gây ra nhiều cuộc tranh chấp với các quốc gia láng giềng nhằm mở ra những tuyến hải trình có lợi cho thương mại của họ, ví dụ: tranh chấp trên biển Đông với Việt Nam, Philippines, tranh chấp với Nhật Bản về chủ quyền của đảo Điếu Ngư/Senkaku trên biển Hoa Đông, v.v..

Với Trung Đông, ta sẽ thấy một bài học to lớn của việc xem nhẹ địa thế, văn hoá, sắc tộc khi vạch ra đường biên giới giữa các quốc gia. Sau Thế chiến I, Thực dân phương Tây đã đến vùng đất này và tuỳ tiện vạch ra những đường biên giới nhân tạo. Tộc người Kurd nằm rải rác ở nhiều quốc gia như Iraq, Iran, Syria, Thổ Nhĩ Kỳ… Những cuộc nổi dậy của người Kurd với mong muốn thống nhất các vùng đất của người Kurd sinh sống thành một quốc gia mới – “Kurdistan” đã góp phần khiến khu vực này thường xuyên bất ổn. “Nhà nước Hồi giáo tự xưng” IS với tham vọng thống nhất tất cả những tín đồ Hồi giáo trong khu vực thành một quốc gia độc lập, đã gây ra không ít những vụ tấn công đẫm máu.

Với châu Phi, địa lý dường như chẳng hề ưu ái cho khu vực này những điều kiện thuận lợi để phát triển. Châu Phi là một lục địa rộng lớn, nhưng đường bờ biển thì phẳng lì, rất khó khăn cho việc neo đậu tàu thuyền và vì thế việc phát triển hoạt động hàng hải cũng chẳng mấy thuận lợi. Các dòng hải lưu tạo cho lục địa này những hoang mạc khổng lồ, không thích hợp cho việc phát triển các hoạt động canh tác. Cuối cùng, nguồn tài nguyên khoáng sản dồi dào những tưởng là món quà tốt đẹp nhất mà thiên nhiên đã ban cho châu Phi, nhưng thực chất lại biến châu lục này trở thành miếng mồi béo bở cho các thế lực châu Âu, Hoa Kỳ và gần đây nhất là Trung Quốc nhảy vào xâu xé. Châu Phi cứ thế chìm trong đói nghèo và khủng hoảng.

Điều đầu tiên và cũng là lý do chính để mình quyết định mua quyển sách này là hình thức. Nó quá đẹp, quá ấn tượng, độ dày vừa phải và giá cũng khá mềm đối với dòng sách này.

Về nội dung, "Những tù nhân của địa lý" có mười hai chương nằm gọn trong 429 trang sách. Đối với những bạn mới đọc dòng sách này, mình nghĩ rằng không có tác phẩm địa chính trị nào phù hợp hơn nó. Hệ thống thuật ngữ được sử dụng tương đối ít, nội dung được dàn đều và độ dày thông tin vừa phải. Những đặc điểm địa lý của các nước lớn, những khu vực đang là những điểm nóng được trình bày cụ thể và chi tiết. Mình đặc biệt quan tâm chương Nước Nga, Nước Mỹ và Trung Đông; điều đó có thể là do sự yêu thích và tính chất công việc mà mình cảm thấy chưa thực sự "đã". Vì theo mình, đối với một quyển sách địa chính trị việc thông tin thôi là chưa đủ. Sự lôi cuốn nằm ở chiều sâu thông tin, sự phân tích đánh giá một cách cặn kẽ và phải thật nhiều những chi tiết mới. Ở đây mình không muốn so sánh với những tác phẩm khác. Tuy nhiên, để thấy được những điểm hạn chế của nó ta có thể so sánh với những tác phẩm cùng loại như "Trật tự thế giới" hay "Bàn về Trung Quốc" của nhà ngoại giao kỳ cựu Henry Kissinger. Những điều như Nga thèm khát một cảng nước ấm, Mỹ hưởng lợi từ vị trí địa lý qua các thế chiến như thế nào, vị trí chiến lược của các đảo trên Thái Bình Dương ra sao, hay Trung Quốc đang cố cởi cái vòng kìm của Mỹ để tiến ra biển lớn bằng tham vọng trở thành một siêu cường trên biển ra sao. Đó là điều mà tôi nghĩ những ai quan tâm đến đều đã biết. Độc giả cần biết những thứ mới mẻ hơn, những quan điểm mới mẻ hơn. Những yếu tố địa lý cho đến hiện nay (thế kỷ của khoa học & công nghệ) có còn giữ vai trò tuyệt đối như những thời kỳ trước không? Nếu có thì sẽ như thế nào? ... Đó mới là những câu hỏi mà tôi quan tâm. 

Có thể là mình khắt khe, song mình nghĩ điều đó là cần thiết cho quá trình phát triển chung và nhu cầu được biết nhiều hơn. Đối với những bạn, những anh chị mới đọc dòng sách này, mình nghĩ là nó là một tác phẩm tốt, vừa phải và đẹp.

Cuốn sách "Những tù nhân của địa lý" của tác giả Tim Marshall không chỉ đơn thuần là một cuốn sách thường thức về địa lý, mà còn là một hành trình sâu sắc vào thế giới địa chính trị. Với sự kết hợp giữa lịch sử, chính trị và địa lý, tác giả khám phá những quan hệ phức tạp giữa con người và địa lý, từ những tác động nhỏ nhất cho đến những vấn đề chính trị toàn cầu.

“Khi chúng ta đang vươn tới những vì sao, chính bởi những thách thức đặt ra phía trước mà chúng ta có lẽ sẽ phải chung tay để ứng phó: du hành vào vũ trụ không phải với tư cách người Nga, người Trung Quốc hay người Mỹ, mà là những đại diện của nhân loại. Nhưng cho đến nay, mặc dù đã thoát khỏi sự kìm hãm của trọng lực, chúng ta vẫn đang bị giam giữ trong tâm trí của chính mình, bị giới hạn bởi sự nghi ngờ của mình về ‘kẻ khác’, và do đó bởi cuộc cạnh tranh chính yếu về tài nguyên. Phía trước chúng ta còn cả một chặng đường dài.”

Marshall mở ra một thế giới đầy sự phức tạp, nơi địa chính trị điều chỉnh và hình thành những quan hệ quốc tế. Từ sự ảnh hưởng của địa lý trên tâm trí con người đến vai trò quyết định trong các cuộc đàm phán và xung đột quốc tế, ông khám phá những mảnh vỡ của câu chuyện toàn cầu. Từ những khối núi Himalaya chắn ngang con đường của Ấn Độ và Trung Quốc, đến sự phụ thuộc của châu Âu vào nguồn năng lượng từ Nga, và sự cạnh tranh tài nguyên toàn cầu, Marshall tìm ra những dấu vết của địa lý trong sự phát triển và xung đột của thế giới hiện đại.

Cuốn sách không chỉ là một cuộc phiêu lưu đầy kích thích qua các quốc gia và lục địa, mà còn là một suy ngẫm sâu sắc về tương lai của nhân loại. Marshall nhắc nhở rằng, dù chúng ta có tiến vào không gian vũ trụ, chúng ta vẫn còn giam giữ trong những giới hạn tư duy của chính mình và cuộc cạnh tranh về tài nguyên. Cuốn sách này đặt ra câu hỏi căn bản về vai trò của địa lý trong xác định tương lai của chúng ta và thách thức chúng ta phải đối mặt. Marshall cho rằng “Các nhân tố địa lý vốn đã góp phần xác định lịch sử đa phần sẽ tiếp tục xác định tương lai của chúng ta”, và “Địa lý vẫn luôn luôn là một loại nhà tù định nghĩa một quốc gia là gì, hoặc có thể là gì, và là một nhà tù mà các nhà lãnh đạo thế giới thường phải nỗ lực để thoát ra”.

Tác giả Tim Marshall đã tạo ra một suy ngẫm cốt lõi về những động lực địa chính trị tồn tại trên toàn cầu, đồng thời đưa ra một lời nhắc nhở mạnh mẽ rằng chúng ta vẫn là "những tù nhân của địa lý" và cần phải thực hiện nỗ lực để thoát ra khỏi những giới hạn mà nó đặt lên chúng ta.

Mặt khác, cuốn sách cũng sử dụng một ngôn ngữ có thể gọi là “thân thiện” với độc giả: không thuật ngữ, không những câu cú zích zắc lê thê, không những luận điểm đánh đố. Tim Marshall đã viết về những vấn đề phức tạp nhất bằng một văn phong chẳng thể giản dị và trực tiếp hơn, đưa chúng ta đi thẳng vào cốt lõi vấn đề. “Những tù nhân của địa lý” không khiến ta cảm thấy mình đang được nghe một giáo sư uyên bác, cho bằng lắng nghe một người bạn trò chuyện về những vấn đề địa lý chi phối chúng ta.

Một yếu tố nữa làm nên sự hấp dẫn của cuốn sách với độc giả đại chúng, là cách mà Tim Marshall triển khai ý tưởng của mình: tất cả các chương được kể giống như một câu chuyện. Lịch sử được đưa vào ở một mức độ vừa đủ, giúp ta có cái nhìn tương đối trật tự về cách địa lý tác động lên vận mệnh của từng quốc gia hay khu vực.

Chẳng hạn, trong chương về nước Mỹ, tác giả đã thuật lại cho ta, theo một lối giản lược, lịch sử hình thành của nước Mỹ như là một cuộc đấu tranh không ngừng để khắc phục những trở ngại địa lý, cũng như khuếch đại các lợi thế của nó. Nước Mỹ vẫn được coi là miền đất hứa đối với hầu hết nhân loại, nhưng nó không nghiễm nhiên có được vị thế, cũng như văn hóa đó. Tim Marshall lần về thời điểm những người châu Âu đầu tiên đổ bộ lên Bắc Mỹ vào thế kỷ 17, rồi dần dà đi theo quá trình nước Mỹ non trẻ mở rộng lãnh thổ của nó, chủ yếu là bằng tiền (mua lại toàn bộ Louisiana từ Pháp năm 1803, mua lại Florida từ Tây Ban Nha năm 1819, có được Texas từ Mexico nhờ tiền, vũ khí và các ý tưởng, mua lại Alaska từ Nga năm 1867). Mỗi sự kiện mở rộng ấy đều được tác giả bình luận ngắn gọn về những lợi ích mà Mỹ có được (Louisiana - bá chủ các tuyến vận tải đường thủy nội địa, Florida - một đường biên giới rõ ràng đến Thái Bình Dương, Alaska - vàng, rất nhiều vàng, và sau này là dầu nữa). Sau khi có được một vị thế bất khả xâm phạm, Mỹ tiếp tục ra khơi để “kiếm tiền” và “đảm bảo việc tiếp cận ba tuyến đường biển duyên hải.”

Kết quả là, để có thể mô tả nước Mỹ, Tim Marshall cho rằng cần hai tấm bản đồ: một bản đồ nước Mỹ quen thuộc, và một bản đồ “thể hiện dấu vết quyền lực địa chính trị của Hoa Kỳ. Tấm bản đồ thứ hai này cho thấy các căn cứ, hải cảng và đường băng”. Một siêu cường có khả năng duy trì hiện diện khắp nơi trên thế giới, điều mà chưa từng đế quốc nào trong quá khứ có được. Toàn bộ lịch sử địa lý ấy của nước Mỹ đã được kể lại một cách ngắn gọn nhưng không hề bớt đi phần duyên dáng trong “Những tù nhân của địa lý”.

Tất nhiên cuốn sách còn có những điểm chưa hoàn hảo. Được viết bởi một nhà báo chuyên về tin tức đối ngoại, nó sẽ khiến những chuyên gia địa chính trị cảm thấy băn khoăn về một vài lập luận có phần cảm tính, thiếu một hệ thống thuật ngữ chặt chẽ, và nhiều vấn đề bị giản lược quá mức. Song, những nhược điểm ấy lại giúp “ Những tù nhân của địa lý’’ dễ dàng đến với độc giả đại chúng, như một bước đệm cần thiết trước khi chúng ta quyết định có nên đào sâu hơn vào những vấn đề mà nó bàn đến hay không. Vả lại, cũng không thể phủ nhận rằng cuốn sách đã đem lại cho hầu hết độc giả một cái nhìn tươi mới về địa lý.

Địa chính trị đặc biệt hiệu quả khi được nhìn ở tầm vĩ mô, tức là các quan hệ quốc tế: mỗi quốc gia có những quân bài địa lý riêng, và vị thế của mỗi đất nước sẽ được ấn định theo cách nó chơi những quân bài ấy như thế nào. Sự hấp dẫn đặc biệt của “Những tù nhân của địa lý” có lẽ đến từ hướng tiếp cận độc đáo đối với vấn đề, cùng lối dẫn dắt giản dị của tác giả, vừa dễ hiểu, vừa kích thích sự tò mò nơi người đọc.

Chẳng hạn, trong chương về nước Nga, Tim Marshal phân tích vị thế của cường quốc này: “Việc thiếu một cảng nước ấm có lối ra trực tiếp với các đại dương luôn là gót chân Achilles của nước Nga [...] Nga đang ở trong tình trạng bất lợi về mặt địa lý, chỉ nhờ nguồn tài nguyên dầu mỏ và khí đốt nó mới thoát khỏi vị thế một thế lực yếu ớt hơn nhiều”.

Cách tiếp cận này giúp người đọc hiểu ngay tại sao vấn đề Ukraine lại quan trọng với Nga đến vậy, từ việc Nga can thiệp quân sự và sáp nhập Crimea, cho đến cuộc chiến Nga - Ukraine vừa qua đã đưa lại rất nhiều tổn thất cho cả Nga lẫn phương Tây. Địa chính trị cho phép chúng ta có một cái nhìn thấu suốt hơn rất nhiều về quan hệ giữa các quốc gia. Sẽ rất khó bàn đến cuộc chiến Nga - Ukraine, nếu không hiểu được các vấn đề địa lý, bởi mỗi quốc gia đều bị khuôn định bởi các điều kiện địa lý của mình, khiến cho một chiều hướng hành động khác dường như là điều không thể.

Địa chính trị không phải là một ngành đơn giản. Chưa bàn đến sự đòi hỏi lượng kiến thức mênh mông về địa lý, cũng như chính trị, cùng khả năng phân tích, xâu chuỗi nhiều chi tiết để nhìn ra vấn đề, người đọc phổ thông phải đối mặt với một hệ thống thuật ngữ rắc rối phức tạp không kém bất cứ chuyên ngành sâu nào. Có nhiều lý do khiến địa chính trị chưa được biết đến nhiều ở Việt Nam, và tương ứng cũng có chừng ấy rào cản cho một cuốn sách viết về chủ đề này. Nhưng “Những tù nhân của địa lý” đã vượt qua những thách thức ấy một cách ngoạn mục. Mặc dù bao quát hầu hết các khu vực, các cường quốc lớn trên thế giới, từ Mỹ, Nga, Trung Quốc, đến châu Phi, châu Mỹ Latin, Trung Đông, thậm chí còn bàn đến cả tương lai của Bắc Cực, nhưng Tim Marshall không hề gây cho độc giả cảm giác mệt mỏi khi phải "bơi" giữa cơ man kiến thức.

Cuốn sách yêu cầu rất ít kiến thức nền  ở độc giả, và những gì nó bàn đến thì cũng lại là những vấn đề nổi cộm trên thế giới trong nhiều năm qua, như vấn đề Tây Tạng của Trung Quốc, Trung Đông hay Triều Tiên, hoặc ngay cả vấn đề biển đảo ở Đông Nam Á…, mà bất cứ độc giả nào đều từng có lần nghe đến. Bất cứ độc giả thành niên nào cũng sẽ tìm thấy vấn đề mình quan tâm cùng những lý giải hấp dẫn trong hơn bốn trăm trang sách.

Bạn đã bao giờ thử bộ trò chơi Cờ chiến thuật Risk Thống Trị Thế Giới? Nếu đã từng thử chơi trò này thì chắc hẳn bạn biết một điều rằng vị trí địa lý có ảnh hưởng đáng kể đến việc chơi tốt thế nào. Mặc dù Risk chỉ là một trò chơi trên bàn cờ, nhưng ý tưởng này đã mở rộng ra cả thế giới thực.

Các nhân tố địa lý và tài nguyên của vùng đất bạn đang sống thực sự đóng vai trò then chốt  đến sức mạnh của không chỉ nền kinh tế mà cả tới việc đất nước của bạn đã chống cự tốt như thế nào trong các cuộc chiến tranh. Khi phân tích kĩ hơn bạn có thể nhận ra, sự lựa chọn của các nhà lãnh đạo bị giới hạn bởi những thứ như sông núi hay đại dương. Và đáng buồn thay, những vị lãnh đạo và người dân của họ thường trở thành tù nhân của vùng địa lý đó.

“Những tù nhân của địa lý” của Tim Marshall thật sự là một cuốn sách đầy cảm hứng về ngành địa chính trị. Cuốn sách trình bày những sự kiện quan trọng đã xảy ra trong quá khứ và đưa ra dự đoán về những điều có thể sẽ xảy ra trong tương lai, phần lớn do địa lý của một quốc gia đã đem lại một cái nhìn hết sức chân thực. Tim Marshall xác định các vấn đề địa chính trị mà tất cả các lục địa và khu vực quan trọng trên thế giới phải đối mặt. Tác giả đã biến một chủ đề khó nhằn như chính trị trở nên rất dễ hiểu bằng cách chia cuốn sách thành 10 chương, với mỗi chương tập trung vào một phần khác nhau của thế giới, vì vậy bạn có thể chọn những khu vực cụ thể mà bạn quan tâm và thấy phù hợp nhất. Tuy nhiên phần Nam Cực và Châu Đại Dương không được tác giả đề cập tới. Bù lại tác giả đưa ra những phân tích rất có chiều sâu và tập trung chủ yếu vào các khu vực đang xảy ra xung đột hoặc tình hình chính trị đương đại căng thẳng. Điển hình như: nguồn gốc những xung đột căng thẳng giữa Nga và Ukraine mà đỉnh điểm là xung đột quân sự sau khi Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt ở vùng Donbass, lý do Nga quyết tâm sáp nhập Crimea hay cách ở Trung Quốc người ta đối xử với người Duy Ngô Nhĩ. Dựa trên kinh nghiệm dày dặn của tác giả với tư cách là một phóng viên từng làm việc tại sáu chiến khu, cách tiếp cận này của Tim Marshall là hoàn toàn có thể hiểu được.

Dưới ngòi bút dày dặn của một cựu biên tập viên chịu trách nhiệm về các vấn đề ngoại giao và đối ngoại của Sky News, Tim Marshall đã kể lại các sự kiện lịch sử một cách sống động bằng cách xen kẽ các sự kiện và số liệu với kinh nghiệm cá nhân của mình. Tim Marshall đã dựa trên kinh nghiệm cá nhân và sử dụng những câu chuyện giai thoại khi đề cập đến mối quan hệ phức tạp giữa các quốc gia làm cho cuốn sách này trở nên dễ đọc. Cũng vì thế với những nội dung tưởng chừng như khô khan lại trở nên thú vị lạ thường khiến bạn muốn tìm hiểu thêm chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo. Cuốn sách không chỉ mô tả những gì Tim Marshall đã thấy và trải qua trong quá khứ, mà còn thể hiện những suy nghĩ của tác giả cho tương lai của các quốc gia trên thế giới. Một trọng tâm mà Marshall không quên đề cập tới chính là sự phát triển của công nghệ sẽ ảnh hưởng như thế nào đến những lợi thế và các vấn đề liên quan tới nhân tố địa lý của một quốc gia. Khi dừng bút ở vùng Bắc Cực, với phỏng đoán rất có thể một cuộc chiến tranh lạnh mới có thể xảy ra ở đây, ông hi vọng nhân loại có thể cố gắng thoát khỏi nhà tù địa lý, "Trong thế giới toàn cầu mới, chúng ta có thể sử dụng công nghệ đó để đem lại cho chúng ta một cơ hội ở Bắc Cực. Chúng ta có thể vượt qua khía cạnh tham lam của bản tính con người, và chơi Ván bài vĩ đại một cách đúng đắn vì lợi ích của tất cả mọi người." Cuốn sách không chỉ mang những giá trị kiến thức về mặt địa lý chính trị ở thời điểm hiện tại mà còn trong tương lai.

Cuốn sách là một điểm khởi đầu hoàn hảo cho những ai muốn hiểu về các vấn đề quốc tế và nguyên nhân của các vấn đề chính trị gần đây. Đặc biệt với nội dung súc tích và mang tính tổng quan toàn cầu sẽ là một bước đệm cho những người quan tâm đến việc đi sâu vào các môn khoa học nhân văn với trọng tâm là chính trị và lịch sử hiện đại. Không những vậy “Những tù nhân của địa lý” cũng dành cho những ai muốn đi sâu vào lĩnh vực khoa học môi trường, vì nó thực sự giúp bạn mở rộng tầm mắt về cách các dạng địa hình địa lý cơ bản đã tương tác và xác định tiến trình của nền văn minh nhân loại. Chỉ với một chút kiến thức nền tảng cần thiết, dù bạn là ai hay làm trong bất cứ lĩnh vực gì cũng hoàn toàn có thể thưởng thức cuốn sách này.

Giới thiệu: Bối cảnh giam cầm các nhà lãnh đạo của họ, khiến họ có ít lựa chọn hơn và ít cơ hội hành động hơn bạn nghĩ. Điều này đúng với Đế chế Athen, người Ba Tư, người Babylon và trước đó; điều đó đúng với mọi nhà lãnh đạo đang tìm kiếm vùng đất cao để bảo vệ bộ tộc của họ. tóm tắt tốt tiền đề cơ bản & sau đó Marshall tiếp tục chỉ ra cách thức này vẫn hoạt động ngay cả trong thời hiện đại. Công nghệ chưa xóa bỏ được mọi rào cản địa lý nhưng trong một số trường hợp lại làm chúng tăng thêm. Xã hội cũng bị ảnh hưởng bởi quá khứ của họ. 1 Nga: đã hiểu rõ hơn về những căng thẳng ngày nay và khiến tôi chú ý hơn đến vị trí của một số quốc gia nhỏ. Thật khó tin là Putin đang giải quyết những vấn đề tương tự như những vấn đề của các sa hoàng thời kỳ đầu. Phòng thủ thông qua tấn công và tạo trạng thái đệm. 2 Trung Quốc: Tôi đã nghe nói về người Hán, nhưng không biết chiến lược trỗi dậy và phòng thủ của họ lại giống với Nga đến thế nào. Việc đầu tư của chúng tôi quanh Thái Bình Dương và những căng thẳng hiện nay rất có ý nghĩa. Họ xuất hiện rất nhiều trên khắp thế giới trong các vấn đề thời sự. 3 Hoa Kỳ: Chúng tôi chắc chắn đang ở một vị trí địa lý đáng ghen tị và một lần nữa tôi hiểu tại sao chúng tôi không cho phép 'người bản xứ' can thiệp vào việc mở rộng nhanh chóng của chúng tôi. Những hậu quả sâu rộng của điều đó đã định hình toàn bộ thế giới ngày nay. 4 Tây Âu: Tôi thực sự đã quen với việc sông núi đã nuôi dưỡng hoặc cô lập các quốc gia này như thế nào; một trong số ít lĩnh vực được đề cập trong lịch sử thế giới ở trường trung học. Làm rất tốt và nó hiểu rõ hơn về các vấn đề của EU.