Loài Tinh tinh thứ ba Reviews

Trong “Loài Tinh Tinh Thứ Ba”, tác giả viết về quá trình tiến hóa của nhân loại và sự liên quan thế giới hiện đại. Jared Diamond trình bày về các đặc điểm giúp phân biệt loài người và các loài động vật khác. Và đó là điểm riêng biệt để con người trở thành chủ nhân độc nhất vô nhị. Tác giả tìm cách lý giải vì sao loài người đã tìm ra phương thức thống trị thế giới vỏn vẹn trong 5 chương sách. Jared Diamond đi từ kiến thức sinh học, dẫn việc loài người và loài tinh tinh chia sẻ tới 98% số gen di truyền, 2% số gen còn lại đã tạo ra sự khác nhau giữa hai loài có chung nguồn gốc tiến hóa. Trong khi loài người dần phát triển, tạo nên các nền văn minh, tôn giáo, phát triển khoa học kỹ thuật, xây dựng cộng đồng, tạo ra những tác phẩm vĩ đại, thì loài tinh tinh vẫn đấu tranh để sinh tồn.

Cuốn sách không trình bày sự tiến hóa của loài người chủ yếu từ góc độ các công cụ lao động và hóa thạch (xương) như các nhà nhân chủng học và khảo cổ học thường làm; mà đi sâu hơn vào các khía cạnh khác như vòng đời của con người, địa lý nhân học, ảnh hưởng của con người lên môi trường và ngược lại. Sau khi nghiên cứu cơ sở sinh học đã khai hóa nền văn minh nhân loại, Jared Diamond lần lượt khảo sát những đặc điểm văn hóa phân biệt con người với động vật (ngôn ngữ, văn học, nghệ thuật, khoa học, công nghệ,...) và những nguy cơ có thể dẫn đến sự diệt vong của loài người (xu hướng tàn sát lẫn nhau giữa các nhóm người và xu hướng đối xử ngày càng tàn bạo đối với thiên nhiên môi trường).

Thông điệp quan trọng nhất mà cuốn sách gửi đến mọi người trên toàn thế giới là: Hãy cảnh giác; loài người đang tự tăng tốc đến sự diệt vong! Jared Diamond cho rằng rằng hãy còn kịp để loài người thức tỉnh và tự cứu lấy mình, ông nói: “Tôi hẳn đã không viết cuốn sách này nếu nghĩ rằng nguy cơ đó còn xa, nhưng tôi cũng sẽ không viết cuốn sách này nếu tin rằng chúng ta sắp đến ngày tận thế”.

Cuốn sách như một quyển từ điển về thế giới loài người với những kiến thức sinh học phong phú và đa dạng. Từ khi đưa ra luận thuyết loài người có tổ tiên là loài khỉ không đuôi vào năm 1859, Darwin đã làm rung chuyển cả thế giới Khoa học lẫn Tôn giáo. Dần dần thì cũng ngày càng ít người tin rằng chúng ta được Thượng đế tạo ra một cách đặc biệt. Còn cái phần đại đa số kia tuy vẫn tự coi mình là một động vật cao cấp nhưng trong thâm tâm thì vẫn nghĩ rằng chúng ta - người, có ngôn ngữ, chữ viết và biết chế tạo ra đủ mọi thứ, là khác xa lắm, đặc biệt lắm, so với cả tổ tiên của mình - loài tinh tinh. Thực tế không hẳn như vậy. Nhìn bề ngoài, khi không có thứ gì che đậy trên người và không nói, không làm việc, chỉ ăn và đùa nghịch, thì chúng ta chẳng khác lắm so với hai loài tinh tinh khác, (một ở Zaire, một ở châu Phi) mà Jared Diamond gọi nửa thật nửa đùa là loài tinh tinh thứ ba. Nhìn bề trong, sự giống nhau giữa người và tinh tinh còn có vẻ thuyết phục hơn: bộ gen người khác bộ gen tinh có 2%. Tuy nhiên, chỉ với 2% khác biệt về gen ấy đã đủ cho loài người, trong một khoảng thời gian vô cùng ngắn ngủi so với lịch sử phát triển của mình (khoảng 10 nghìn năm so với hàng triệu năm), đã chứng tỏ được  một đặc tính vượt trội của mình với tư cách chủ nhân của nền văn minh nhân loại, độc nhất vô nhị không những trên đất, mà rất có thể là trong cả vũ trụ mênh mông huyền bí này.

Với cuốn sách “Loài Tinh Tinh Thứ Ba”, Jared Diamond đã tìm cách lý giải vì sao trong một khoảng thời gian rất ngắn, loài người đã tìm ra phương thức thống trị thế giới cũng như hủy diệt nó vĩnh viễn. Loài người và loài tinh tinh chia sẻ tới 98% số gen di truyền. Tuy nhiên, trong khi loài người thống trị hành tinh này – tạo nên các nền văn minh và tôn giáo, nghiên cứu khoa học, xây dựng các thành phố và sáng tạo ra các tác phẩm nghệ thuật vĩ đại thì loài tinh tinh hành ngày vẫn phải đấu tranh để giải quyết những nhu cầu tồn tại cơ bản. Vậy 2% số gen còn lại có ý nghĩa như thế nào trong công việc tạo ra sự khác nhau cơ bản giữa hai loài có chung nguồn gốc tiến hóa? 

Cuốn sách gồm 5 phần, trình bày về các đặc điểm giúp phân biệt loài người và các loài động vật khác. Tác giả nhận thấy chỉ trong một khoảng thời gian ngắn, con người đã có một bước tiến hóa nhảy vọt để trở thành giống loài thống trị thế giới.

Thông điệp quan trọng mà cuốn sách đề cập: “Hãy cảnh giác; loài người đang tự tăng tốc đến sự diệt vong!”. Jared Diamond cho rằng hãy còn kịp để loài người thức tỉnh và tự cứu lấy mình, ông nói: “Tôi hẳn đã không viết cuốn sách này nếu nghĩ rằng nguy cơ đó còn xa, nhưng tôi cũng sẽ không viết cuốn sách này nếu tin rằng chúng ta sắp đến ngày tận thế”.

Bằng cách nào mà loài người đã biến đổi, trong một khoảng thời gian rất ngắn, từ chỗ chỉ là một trong số những loài thú có kích thước lớn tới khi trở thành người chinh phục thế giới và cách thức nào mà chúng ta tiếp nhận những khả năng để có thể đảo ngược toàn bộ quá trình phát triển đó chỉ sau một đêm? Loài người và loài tinh tinh chia sẽ tới 98% số gen di truyền. Tuy nhiên, trong khi loài người thống trị hành tinh này - tạo nên các nền văn minh và tôn giáo, nghiên cứu khoa học, xây dựng các thành phố và sáng tạo ra các tác phẩm nghệ thuật vĩ đại,... thì loài tinh tinh hành ngày vẫn phải đấu tranh để giải quyết những nhu cầu tồn tại cơ bản. Vậy 2% số gen còn lại có ý nghĩa như thế nào trong công việc tạo ra sự khác nhau cơ bản giữa hai loài có chung nguồn gốc tiến hóa? Trong cuốn sách này, nhà khoa học - tác giả nổi tiếng từng đoạt giải Pulizer, Jared Diamond đã tìm cách lý giải vì sao trong một khoảng thời gian rất ngắn, loài người đã tìm ra phương thức thống trị thế giới cũng như hủy diệt nó vĩnh viễn.

Không có gì mới trong lời tiên đoán rằng ngày tận thế của Trái Đất tới rất gần nếu con người không ăn năn hối cải. Có chăng là lời tiên đoán này, giờ đây, ngày càng trở thành hiện thực vì hai lý do rõ ràng. Thứ nhất, vũ khí hạt nhân mang lại công cụ để chúng ta hủy diệt chính mình một cách nhanh chóng; trước đây, con người chưa hề sở hữu thứ phương tiện này. Thứ hai, chúng ta hiện đang chiếm dụng khoảng 40% năng suất ròng của Trái Đất (nghĩa là năng lượng ròng hấp thụ từ mặt trời). Với dân số thế giới cứ 40 năm lại tăng gấp đôi như hiện nay, chẳng mấy chốc chúng ta sẽ đạt tới giới hạn tăng trưởng sinh học, lúc đó, con người sẽ buộc phải cạnh tranh với nhau quyết liệt để giành phần trong chiếc bánh tài nguyên có hạn của thế giới. Thêm vào đó, cứ với tốc độ con người hủy diệt các loài như hiện nay, thì hầu hết các loài trên thế giới sẽ bị tuyệt chủng hoặc bị đe dọa nghiêm trọng trong thế kỷ tới, thế nhưng chúng ta lại phụ thuộc vào rất nhiều loài để đảm bảo nguồn sống cho chính mình.

Quyển sách mang đến cho độc giả nhiều kiến thức thú vị, dành cho những ai có hứng thú về lịch sử phát triển loài người. Các đặc tính riêng biệt của loài người đã giúp chúng ta thành công về mặt sinh học với tư cách một loài. Không một loài động vật cỡ lớn nào khác ngoài con người có thể phân bố ở mọi lục địa hay sinh sản ở mọi hệ sinh thái từ sa mạc hay Bắc cực đến rừng mưa nhiệt đới. Không một động vật cỡ lớn nào trong tự nhiên lại có thể cạnh tranh với chúng ta về số lượng. Nhưng trong số các đặc tính riêng biệt đó có hai đặc tính đe dọa sự tồn tại của con người, đó là xu hướng giết hại lẫn nhau và hủy hoại môi trường của chúng ta. Dĩ nhiên, cả hai xu hướng này cũng có ở các loài khác: sư tử và nhiều loài vật khác cũng giết đồng loại, còn voi và các loài khác thì làm hại môi trường sống của chính mình. Tuy nhiên, những xu hướng này đe dọa chính con người nhiều hơn đe dọa các động vật khác vì sức mạnh kỹ thuật cũng như sự bùng nổ dân số của loài người.

Các nghiên cứu di truyền phân tử trong sáu năm qua đã cho thấy rằng bộ mã di truyền của con người giống bộ mã di truyền của hai loài tinh tinh kia tới 98%. Tổng khoảng cách di truyền giữa chúng ta và tinh tinh thậm chí còn nhỏ hơn khoảng cách giữa hai loài chim gần gũi là sẻ mắt đỏ và sẻ mắt trắng. Do đó, chúng ta vẫn mang hầu hết các đặc điểm sinh học đã tồn tại từ xa xưa. Kể từ thời Darwin đến nay, người ta đã tìm thấy những hóa thạch cho thấy hàng trăm điểm chung giữa động vật nhân hình với con người, bằng chứng vững chắc đó khiến những người có cách nghĩ khác khó lòng phủ nhận. Việc loài người chúng ta tiến hóa từ động vật nhân hình – điều từng bị coi là vô lý – thực tế đã xảy ra.

Tác giả của cuốn sách này là một nhà văn rõ ràng nhất. Mô tả của ông về các kịch bản khác nhau cho thấy tâm trí của ông được tổ chức khá tốt và các bài thuyết trình về sự kiện của ông được phân tích sâu sắc trước khi được viết. Vì cuốn sách này đã 30 tuổi ( 1992 ) với một số cập nhật nhỏ trong năm 2005, phần lớn những gì trong đó là khá lỗi thời. Những tuyên bố của ông về các mặt hàng như không có bằng chứng về sự giao thoa giữa neanderthal và sapiens và giáo điều hơi trẻ con mà chưa từng có ở Bắc Mỹ trước cái gọi là "Văn hóa Clovis" tất cả đã được đảo ngược bởi những khám phá khoa học mới, gần đây hơn.
Mục đích của cuốn sách này, ông nói, là để cho thấy những gì làm cho chúng ta(homo sapiens) khác với "các động vật có vú lớn khác" ... nói cách khác, những gì làm cho chúng ta trở thành con người. Một trong hai điều anh ấy nghĩ nổi bật trong vấn đề này là chúng tôi là một loài động vật có vú tự bật loại của nó. Homo sapiens sẵn sàng giết homo sapiens. Chính xu hướng của chúng ta đối với GENOCIDE khiến chúng ta khác biệt với phần còn lại của vương quốc động vật. Chương dài nhất trong cuốn sách có tựa đề "Trong màu đen và trắng" là nơi ông đưa ra những ví dụ chi tiết về tội diệt chủng của con người trong suốt lịch sử. Trời tối và đáng sợ nhưng đó là một phần của cuốn sách nên được mọi người đọc.
Tôi đã đưa ra cuốn sách này ban đầu là hai ngôi sao vì tài liệu lỗi thời nhưng đã thêm một ngôi sao vì cách đối xử thú vị của anh ta đối với các hành vi tình dục của con người và  phải đọc về sự đáng sợ của diệt chủng.

Tôi thực sự rất thích "Súng, Vi trùng và Thép"  cũng như "Sụp đổ" của Jared Diamond và  nhưng nỗ lực trước đó khá hàn lâm và khó tham gia. Mặc dù anh ấy làm hết sức mình để cá nhân hóa rất nhiều thứ nhân học, nhưng tại thời điểm này trước đó trong sự nghiệp của anh ấy, anh ta đơn giản không phải là một nhà văn giỏi so với người mà anh ta đã trở thành trong những nỗ lực sau này.

Nói một cách rõ ràng hơn là "Con tinh tinh thứ ba" bị viết nhàm chán. Đôi khi rất trí tuệ, rất hàn lâm, một chút táo bạo. Thông tin tốt, nhưng chắc chắn không thể truy cập trừ khi bạn sẵn sàng làm việc chăm chỉ để hiểu nó.

Thật không may, cuốn sách so sánh kém với một cuốn sách được viết tốt hơn về cùng một chủ đề của sự tiến hóa văn hóa của con người ( và giải thích lý do tại sao chúng ta theo cách chúng ta ), được gọi là "Man the Animal Animal - Lĩnh vực mới nổi của tâm lý học tiến hóa". Bây giờ, đó là một cuốn sách tuyệt vời.