Review cuốn sách Hán Sở Diễn Nghĩa

HÁN SỞ DIỄN NGHĨA là cuộc đấu tranh giữa hai thế lực Lưu Bang và Hạng Vũ mở đầu cho thời kì Tây Hán, qua ngòi bút kiệt xuất của tác giả Chung Sơn cư sỹ Chân Vĩ trong 101 chương hồi đã tái hiện lại hình ảnh những trận chiến vô cùng khóc liệt cách đây 2000 năm. Tác phẩm đã khắc họa hình ảnh vô cùng đặc sắc giữa các nhân vật, chúng ta có thể thấy được cái TRUNG, DŨNG, MƯU, TRÍ qua từng giai thoại. Vào cuối thời kỳ Chiến Quốc, sau khi Tần Thủy Hoàng thâu tóm 6 nước chư hầu, thống nhất Trung Nguyên và lập nên nhà Tần. Ông đã ban sắc lệnh cho đốt hết sách vở và đưa ra các luật lệ hà khắc, khiến nhân dân vô cùng căm hận. Dưới sự cai trị vô cùng tàn bạo của nhà Tần, các cuộc khởi nghĩa nông dân bắt đầu xuất hiện và điểm đặc biệt đáng chú ý nhất là sự xuất hiện của 2 nhân vật Lưu Bang và Hạng Vũ. Tuy cả 2 người cùng ôm chí lớn là diệt bạo Tần thống nhất Trung Hoa nhưng tài năng và tính cách của mỗi người đã đưa họ đến kết cục vô cùng khác biệt. Hạng Vũ là người xuất thân từ gia đình danh gia vọng tộc và là cháu nội đại tướng Hạng Yên nước Sở thời chiến quốc, ông được cho là Tây Sở Bá Vương với 9 lần đánh bại Chương Hàm (danh tướng nước Tần) đã cho thấy sức khỏe địch muôn người của ông, điều này sớm đã giúp Hạng Vũ thực hiện được ước nguyện là diệt Tần phục Sở. Nhưng một vị tướng trăm trận trăm thắng tại sao có thể thất bại? Ta có thể thấy được tính hữu dũng vô mưu của Hạng Vũ, qua nhiều lần từ chối lời khuyên giết Lưu Bang của nhà quân sư Phạm Tăng. Đặc biệt nhất chính là trong buổi Hồng Môn thiết Yến, nhiều lần quân sư Phạm Tăng ra hiệu giết Lưu Bang nhưng ông vẫn hành sự theo cảm tính nên đã tạo cơ hội cho Lưu Bang về sau này. Ngoài ra, chính tính cách vô cùng tàn bạo không kém như Tần Thủy Hoàng cũng đã dẫn ông đến kết cục thất bại. Điển hình đó là trong trận chiến Cự Lộc, hơn 20 vạn quân Tần quy hàng đã bị giết ở hố Tân An, và thiêu đốt cung A Phòng hơn 3 tháng vẫn chưa tàn, điều này đã tạo nên căm hận của người dân đã đưa ông trở thành 1 trong những nhân vật phản diệt nổi tiếng của lịch sử Trung Hoa. Lưu Bang xuất thân hèn kém, ít học, thời trẻ chỉ thích ăn chơi đàn đúm và nổi tiếng là người rất ham mê tửu sắc. Khi Tần Thủy Hoàng qua đời cũng là cơ hội đầu tiên cho ông bắt tay vào con đường chính trị, quân sự. Với tài dùng binh của Lưu Bang thì nhiều người không cho ông là một vị tướng giỏi nhưng chính vì cái tài dùng người của ông mới là thứ giúp Lưu Bang tạo nên cơ nghiệp. Ưu điểm lớn nhất của Lưu Bang đó chính là “biết người”, ông biết được ưu điểm, nhược điểm trong tính cách của người khác, điều đó giúp ông có thể gắn kết được lực lượng, chuyển từ nguy thành an, chuyển yếu thành mạnh. Lưu Bang từng nói: “Phàm việc tính toán trong màn trướng mà quyết định được sự thắng ở ngoài ngàn dặm thì ta không bằng Tử Phòng (tức Trương Lương), trị nước nhà, vỗ yên trăm họ, vận tải lương thực không bao giờ đứt thì ta không bằng Tiêu Hà, nắm trong tay trăm vạn quân đã đánh là thắng, tiến công là nhất định lấy thì ta không bằng Hàn Tín. Ba người này đều là những kẻ hào kiệt, ta biết dùng họ cho nên lấy được thiên hạ. Hạng Vũ có một Phạm Tăng mà không biết dùng cho nên mới bị ta bắt.” Nhờ câu nói trên đã nói lên được tố chất của Lưu Bang là một người biết dùng người và có ý chí kiên nhẫn, chính những lẽ đó đã giúp ông từ một kẻ vô danh đã thành lập nên triều đại nhà Hán tồn tại suốt 400 năm. Bên cạnh đó, các nhân vật Trương Lương, Tiêu Hà, Hàn Tín, Phạm Tăng cũng đều được tác giả miêu tả khá nổi bật. Thông qua từng nhân vật ta mới thấy được cái dũng của kẻ làm tướng, cái trung của của bậc hiền tài và cái mưu của kẻ mưu sỹ để thuyết phục các chư hầu. Một tác phẩm lịch sử chứa đựng quá nhiều giá trị, tính nhân văn và vẫn được lưu truyền cho đến tận ngày nay.

Tốt

Hán - Sở Diễn Nghĩa là một thiên sử oai hùng, sống động về lịch sử Trung Hoa cách đây hơn 2000 năm, bắt đầu từ cuối thời Chiến Quốc đến đầu thời Tây Hán trong khoảng 60 năm (257 - 195 TCN). Sau khi Tần Thủy Hoàng lên ngôi hoàng đ, tiêu diệt chư hầu, thống nhất Trung Nguyên, leen ngôi hoàng đế. Sau khi ông ta chết đi thì các thế lực thủ linh nông dân địa phương nổi dậy chống lại ách thống trị tàn ác của nhà Tần. Nhà Tần sụp đổ vào năm 206 thì hai thế lực chống Tần mạnh nhất tranh nhau giành thiên hạ là Hán và Sở - đứng đầu là Lưu Bang và Hạng Vũ. Tính cách của hai nhân vật được thể hiện trái ngược và đặc sắc xuyên suốt tiểu thuyết. Các nhan vât đa phần được thổi hồn thêm để thấy rõ tính cách đặc trưng của mỗi người. Chữ dũng, chữ khí, chữ trung được tác giả khai thác rất rõ. Bên cạnh đó, các tuyến nhân vật phụ cũng khá thành công như Trương Lương, Hàn Tín, Tiêu Hà, cũng không kém phần đặc sắc. Ở họ cho thấy được cái tài của kẻ lm tướng xông pha chiến trường, cái trung của kẻ bề tôi một lòng kính chúa, cái dũng của tướng sĩ đánh hạ kẻ địch và cái mưu của kẻ mưu sỹ thuyết phục chư hầu. Bi và hùng hòa lẫn tạo nên một "Hán Sở Diễn Nghĩa" - tinh hoa giữa văn và sử. Quá xuất sắc cho một tác phẩm lịch sử dày 700 trang

Rất nhiều bài học về đối nhân xử thế, kiến thức xã hội trong cuộc đấu tranh giữa hai thế lực Hán và Sở

Nguyên nhân

Là thời kỳ sau thời đại nhà Tần ở Trung Hoa. Trong thời kỳ này, các vị vương từ các đất khác nhau ở Trung Hoa đã xuất hiện sau sự sụp đổ của nhà Tần và tạo nên hai phái kình địch nhau rõ rệt. Một bên do Lưu Bang, vốn có tước phong là Hán vương, lãnh đạo; còn bên kia do Hạng Vũ, tự xưng Tây Sở bá vương, thống lĩnh. Ngoài ra còn có một số đạo quân riêng rẽ do một vài vị vương khác có địa vị thấp hơn, hoặc các đạo nghĩa quân độc lập, cũng có tham chiến trong thời gian này. Cuộc chiến đã kết thúc với thắng lợi hoàn toàn thuộc về Lưu Bang, người sau này đã lên ngôi hoàng đế và thiết lập nên nhà Hán.

Cả Lưu Bang (sinh năm 256 TCN) và Hạng Vũ (sinh năm 232 TCN) đều là những người sinh trưởng trên phần đất thuộc tỉnh Giang Tô ngày nay, vốn thuộc đất Sở (bị nước Tần thôn tính năm 223 TCN) trước thời Tần Thủy Hoàng thống nhất Trung Quốc vào năm 221 TCN. Hạng Vũ và Lưu Bang cũng như tổ tiên của họ vốn là thần dân cũ của nước Sở giai đoạn cuối thời Chiến Quốc. Hai nhân vật này là những người lãnh đạo đi đầu trong việc tiêu diệt nhà Tần nhưng ngay sau đó cũng chính họ khởi đầu cho cuộc tranh hùng nội bộ của người đất Sở thời hậu Tần. Xét cho cùng, dù Lưu Bang hay Hạng Vũ chiến thắng sau cuộc tranh hùng thì đều có thể coi là cuộc phục thù thành công của Sở trước Tần vậy.

Văn học Trung hoa

Hòa mình vào Hán Sở diễn nghĩa, ta khắc khoải với những thành bại được mất tự nghìn xưa, hào hứng theo giấc mộng đồ vương định bá, và cũng xót xa cho thân phận chinh nhân trong những trận chiến một mất một còn. Bi và hùng đan xen hoà lẫn, Hán Sở diễn nghĩa đã tạo nên một thiên anh hùng ca rất riêng:“Tiết thu tháng chín chừ, bốn phía mờ sương.Trời cao nước khô chừ, cái nhạn bi thương.Lính thú khổ thay chừ, ngày đêm bàng hoàng.Mặc giáp cầm gươm chừ, xương trắng gò hoang.”

Chuyển thể thành phim

Ra mắt từ tận năm 2013 nhưng vài tuần trở lại đây, phim Hán Sở Truyền Kỳ (tên tiếng Anh: King's War) lại bất ngờ lọt vào danh sách "Phổ Biến" trên Netflix. Nội dung phim kể về cuộc đời hai nhân vật lớn trong lịch sử Trung Hoa cổ đại - Tây Sở Bá Vương Hạng Vũ và Hán Cao Tổ Lưu Ban. Tần Thuỷ Hoàng qua đời; thời thế loạn lạc khi gian thần lộng hành, hung quân tàn bạo bất nhân, bạo loạn diễn ra khắp mọi nơi. Lúc này, anh hùng hào kiệt đã quy tụ về Trung Nguyên, mở ra cuộc chiến tranh giành quyền lực đan cài nhiều mâu thuẫn, âm mưu rợn người. Phim có sự tham gia của dàn diễn viên thực lực là Hà Nhuận Đông, Tần Lam, Trần Đạo Minh, Lý Y Hiểu....

Liên hoàn họa

Đầu tiên cho những bạn chưa biết như thế nào là thể loại "liên hoàn họa", thì "liên hoàn họa" là thuật ngữ để gọi những bộ truyện tranh cổ truyền trong xã hội Trung Quốc. Nói đơn giản để các bạn dễ hình dung, "liên hoàn họa" một loại hình kể chuyện theo tranh vẽ đặc trưng của Trung Quốc. Vậy nên đối với boxset Liên Hoàn Họa này, nội dung chữ sẽ hạn chế (không có nhiều diễn giải, chú thích, bình luận), nhưng bù lại bạn sẽ được xem tranh thỏa thích. Về hình thức, boxset với hộp, 6 cuốn sách nhỏ (khổ ~7x12) được tặng kèm 1 bản đồ Hán Sở phân tranh. Hộp đựng cứng cáp (Tiki ship cho mình chỉ có hộp giấy ngoài, không bao bọc gì thêm nhưng hộp đựng chẳng xay xát gì) được thiết kế nổi bật. 6 cuốn sách nhỏ, bìa được thiết kế đồng bộ với hộp đựng, kích cỡ vừa lớn để có thể bỏ vào hộp tránh bị rơi ra, nhưng cũng vừa nhỏ để khi muốn đọc lấy ra khỏi hộp dễ dàng. Phần bản đồ Hán Sở là phần mình cực thích vì sẽ khiến người đọc dễ hình dung và theo dõi câu chuyện, đặc biệt là các trận đánh, tiến quân, điều binh,... Về nội dung, đối với một đứa đã từng đọc Hán Sở tranh hùng như mình, thì bộ Hán Sở diễn nghĩa liên hoàn họa này mang đến cho mình một cái nhìn mới mẻ hơn. Nhân vật và sự kiện được trình bày trực quan qua 875 bức tranh được các danh họa nổi tiếng thực hiện. Bạn đọc sẽ dễ hình dung về cốt truyện, mạch truyện cũng như dễ dàng tra cứu lại các nhân vật nếu không nhớ hết. Ở đầu và cuối mỗi cuốn nhỏ đều có tóm tắt phần trước và giới thiệu phần sau, để bạn đọc tiện theo dõi. Tuy nhiên, cá nhân mình sẽ không recommend bộ này cho bạn nào chưa đọc phiên bản tiểu thuyết trước đó, vì lí do đơn giản là bạn sẽ khó hiểu, khó hình dung hết do những phần giản lược để số lượng tranh vẽ ít đi (mình nghĩ vậy). Nên nếu đọc để biết và bình về nhân vật thì đọc bộ này sẽ không đủ luận cứ và chi tiết để phát họa được hết hình tượng nhân vật.

Khách quan về sách

Hán Sở diễn nghĩa như một bản tóm tắt lại quá trình hai nhà Hán - Sở tranh đấu giành lại giang sơn. Tuy chỉ có 6 cuốn sách bé nhỏ nhưng thực chất đã cô đọng được toàn bộ quá trình đấu tranh này. Mỗi cuốn sẽ có phần tóm tắt đầu trang để người đọc có thể bao quát được cả tập truyện. Ngoài ra còn có một tấm bản đồ miêu tả cuộc chiến lúc bấy giờ. Bức tranh của cuộc tranh hùng nảy lửa trải dài từ lúc Tần Dị Nhân bị bắt ở Triệu đến cuộc khởi nghĩa và tranh giành giang sơn giữa anh đình trưởng rượu chè Lưu Bang và chàng thiếu niên chỉ thích học một món để một người địch muôn người Hạng Vũ. Kết thúc là sự thành lập nhà Hán. Trong cuộc chiến tranh giành giang sơn, rất nhiều nhân vật kiệt xuất xuất hiện như Hàn Tín, Trương Lương, Phạm Tăng, Trần Bình, Chung Ly Muội, Tiêu Hà .... Họ đều hiện lên vô cùng sinh động, tất cả đều hiện lên vô cùng sắc sảo và thông minh, đặc biệt là sẵn sàng hi sinh thân mình để hoàn thành nhiệm vụ được giao.

Bản dịch

Tại Việt Nam, Tây Hán diễn nghĩa được dịch và xuất bản lần đầu vào năm 1908 qua bản dịch của Nguyễn Chánh Sắt. Đặt tựa là Tây Hớn diễn nghĩa do Sài Gòn xuất bản, được in lại vào những năm 1912 - 1915. Năm 1932, lại có một bản dịch Tây Hớn diễn nghĩa do Lê Xuân Lộc dịch, Hà Nội xuất bản. Cả hai bản dịch này đều không được tái bản lại và đã tuyệt bản.

Năm 1949, tại miền Bắc xuất hiện bản dịch Tây Hán chí (Hán Sở tranh hùng) do La Thần phiên dịch, được NXB Ngày Mai ấn hành, dịch và phóng tác thành 50 hồi, không đề tên tác giả. Sau 70 năm, năm 2019 đã được tái bản bởi Trithuctrebooks (Công ty TNHH Sách và Truyền thông Việt Nam), đề tên tác giả là Chân Vĩ.

Năm 1951, xuất hiện một bản dịch với tựa đề Tây Hớn diễn nghĩa bởi Tín Đức Thư Xã, chia làm ba cuốn. Bản dịch này được dịch bởi dịch giả Thanh Phong, không ghi tên tác giả, nội dung nguyên vẹn nhưng chỉ bao gồm 100 hồi. Bản dịch này từng được Nhà xuất bản tổng hợp Đồng Tháp tái bản năm 1991.

Năm 1978, một bản dịch tại Hoa Kỳ được xuất bản bởi Zieleks với tựa đề Hán Sở tranh hùng (Tây Hán Chí). Bản dịch đề tên dịch giả Mộng Bình Sơn. Bản dịch (thực chất là bản phóng tác của dịch giả) chia lại làm 48 hồi, cắt bỏ hoàn toàn 7 hồi đầu cũng như nhiều phần khác của tiểu thuyết ban đầu. Tên hồi cũng từ một câu 7 chữ chuyển thành một bộ câu đối. Bản dịch này sau đó được xuất bản tại Việt Nam vào năm 1989 bởi Nhà xuất bản Trẻ. Sau đó bản dịch này được tái bản nhiều lần bởi Nhà xuất bản Văn học với tựa đề Hán Sở tranh hùng, mục tác giả ghi là Mộng Bình Sơn. Có một bản in năm 2003 tựa là Tây Hán diễn nghĩa - Sở Hán tranh hùng, mục tác giả ghi là Khuyết danh, Nhà xuất bản Thanh Hóa. Đến bản Hán Sở tranh hùng tái bản tháng 1 năm 2019, Nhà xuất bản Văn học đề tên tác giả là Chân Vĩ, dịch giả Mộng Bình Sơn.

Năm 2019, Đông A và Nhà xuất bản Văn học liên kết ấn hành Hán Sở diễn nghĩa, được dịch giả Châu Hải Đường dịch đầy đủ 101 hồi từ nguyên bản tiếng Hán Tây Hán diễn nghĩa, đề tên là Chung Sơn cư sĩ Chân Vĩ.

Nội dung

Tiểu thuyết Tây Hán diễn nghĩa bắt đầu từ các sự kiện Tần Trang Tương vương (Doanh Dị Nhân) và người kế vị Tần vương Chính (Doanh Chính) đánh bại 6 nước, thống nhất Trung Hoa. Tần vương Chính xưng Hoàng đế, hiệu Tần Thủy Hoàng, thi hành bạo chính, đến tuổi già lại sợ hãi, sai Từ Phúc đi thuyền tìm kiếm thuốc trường sinh. Tần Thủy Hoàng chết ở Sa Khâu, gian thần Lý Tư, Triệu Cao bèn dùng kế hãm hại Phù Tô, Mông Điềm, dựng Hồ Hợi lên làm hoàng đế bù nhìn. Triều Tần lung lay. (Hồi 1 - Hồi 9)

Dân chúng bất mãn với nhà Tần, nổi dậy nhiều nơi, trong số các nghĩa quân có lục lượng của Lưu Bang là lưu manh ở huyện Bái, chém rắn khởi nghĩa và Hạng Vũ là con cháu thế tộc nước Sở. Các nước bị Tần diệt lại được lập lại, tôn Sở Nghĩa đế làm minh chủ. Nghĩa đế cho Lưu Bang và Hạng Vũ chia quân hai đường tiến vào Hàm Dương, hứa ai đến trước sẽ được làm vua nước Tần. Lưu Bang tiến quân nhanh chóng, vua Tần Tử Anh đầu hàng. Hạng Vũ tới sau, vi ước, xưng Vương, chém Tử Anh, còn định giết Lưu Bang, dùng danh nghĩa Nghĩa đế phân phong chư hầu. (Hồi 10 - Hồi 26)

Hạng Vũ phân phong chư hầu không công bằng, dẫn tới chư hầu tạo phản, Hán vương Lưu Bang đứng đầu liên quân chống Sở. Chiến tranh Hán-Sở nổ ra, ban đầu Lưu Bang thường thua. Cuối cùng nhờ sự góp sức của Hàn Tín và các tướng đánh bại Hạng Vũ. Hạng Vũ tự sát ở Ô Giang. Lưu Bang thắng lợi, lập ra triều Hán, xưng đế, tức Hán Cao Tổ. (Hồi 27 - Hồi 84)

Sau khi lên ngôi hoàng đế, Hán Cao Tổ dung túng cho Lã hậu tru diệt các công thần Hàn Tín, Bành Việt, Anh Bố. Hán Cao Tổ đem quân đánh Hung Nô, bị vây ở Bạch Đăng, phải khuất nhục ký hòa ước. Cuối cùng Cao Tổ chết, Hán Huệ đế lên ngôi, Lã hậu kiểm soát triều đình, thiên hạ thái bình.

Hán Sở Diễn Nghĩa Reviews

45 • Cực hay