Khu
vườn nơi tôi gặp em, nơi thoáng vài câu chữ, nơi đong đầy tâm tư, nơi rả rích
chút mưa, nơi trọn vẹn một câu chuyện xa xưa hơn cả tình yêu. Từ điển Nhật Bản
cổ xưa từng hiểu nghĩa Tình Yêu chính là cô đơn, bi thương, là nỗi niềm chỉ duy
một người lặng thầm vấn vương trong tâm. Đó cũng là cảm hứng để tác giả Shinkai
Makoto viết nên Khu vườn ngôn từ, lột tả ý nghĩa ban sơ nguyên thủy của tình
yêu, có hơi ấm của nhớ nhung, nhưng cũng có giá rét của khoảng cách. Và tất
nhiên thổi hồn vào đó, là những cơn mưa xuyên suốt câu chuyện buồn man mác như
dư vị trà chiều, thanh thản mà lưu luyến.
Khu vườn ngôn từ cũng có thể xem như anh em của cuốn
tiểu thuyết 5cm/s từng làm bão trên khắp cộng đồng mạng trong và nước. Nhưng với
tác phẩm này, ta cảm nhận rõ ràng cái nhẹ nhàng, tươi mát nhưng vẫn đậm chất
Shinkai Makoto. Ngay từ trang bìa, bạn đọc đã cảm giác được sắc xanh của thiên
nhiên tràn ngập, thấm ướt và dịu nhẹ như hơi thở của một cơn mưa mùa hè. Tình
yêu của hai nhân vật chính đến với nhau cũng có chút hoàn cảnh như các cuốn trước
của Shinkai, là định mệnh dẫn lối. Khu vườn ngôn từ không đơn thuần là câu chuyện
tình yêu chênh lệch tuổi tác, mà còn nhiều hơn thế nữa với giá trị cuộc sống,
nét đẹp vạn vật, hoài niệm bản thân, khát vọng tương lai.
Tuyến
Nhân Vật
Akizuki Takao
Câu
chuyện của Khu vườn ngôn từ bắt đầu bằng một buổi sáng trời mưa, cậu học sinh 17 tuổi
Akizuki Takao ngán ngẩm những toa tàu điện chật kín người, bốc mùi ẩm ướt, vậy
nên từ lúc nào đó trong Akizuki Takao hình thành một thói quen, cậu thường cúp
học vào những buổi sáng trời mưa. Cậu đến công viên Shinjuku, trú chân ở một
hàng hiên vắng người xanh mướt phía trong, để vẽ những mẫu giày. Với một cậu bé là trai trẻ bị mắc bệnh tự kỉ thường cúp học ra công viên bờ
hồ lùi lũi với cuốn vở, cây chì, những bản thiết kế chính là thế giới riêng
tách lập với sự xô bồ ngoài kia, bởi đối với cậu “chỉ có đóng giày mới mang cậu thoát khỏi nơi này”.
Yukino Yukari
Những cơn mưa bất chợt làm người ta khó chịu nhưng đôi khi lại dẫn ta đến với định mệnh. Yukino là giáo viên dạy ngữ văn nhưng đang nghỉ việc vì những rắc rối xảy ra ở trường. Chính điều đó khiến cô mệt mỏi, rồi trở nên khép mình, thậm chí còn đánh mất vị giác, không thể cảm nhận được động lực, lý tưởng của cuộc sống. Chỉ có bia mới làm cô bớt suy nghĩ, có socola mới giúp cô cảm nhận chút ngọt ngào trong vị giác thay cho thực tiễn cay đắng mà cô đang trải qua. Trớ trêu thay, trong cơn mưa đó Yukino gặp Akizuki ở công viên, nơi cô lựa chọn như một cách để tránh xa khỏi dòng người ngược xuôi này. Hai con người, đều đang chạy trốn khỏi những bộn bề riêng lại gặp nhau trong một khung cảnh đẹp đến nao lòng.
Cốt
truyện
Cậu học sinh cặm cụi bên ước mơ nhỏ và cô giáo viên
thoáng thấp nét u buồn thường uống bia chung với chocolate. Nghe có vẻ hơi điên mà hóa ra lại điên thật chứ chả đùa. Yukino
tuy là giáo viên nhưng cô chưa bao giờ đề cập hay nhắc nhở Akizuki đi học, vì
chính cô, cũng đang lạc lõng không điểm dừng. Con người nếu như không có mục
tiêu rõ ràng, thì dù ngồi ở giảng đường hay văn phòng cũng vậy thôi, trong đầu
sẽ toàn những dòng suy nghĩ hững hờ. Vậy thì tốt hơn hãy để bản thân mình có
khoảng riêng của nó, biết đâu bạn sẽ tìm được lại động lực lần nữa.
Trải qua những ngày tháng buồn chán ở trường, Takao chỉ
mong mưa lại tiếp tục. Đúng như nguyện vọng, sáng hôm sau mưa tầm tã. Vui vẻ vượt
qua dòng người đi tàu điện ngầm tấp nập, cậu lại đến công viên Shinjuku, đến dưới
bên hàng hiên đó. Như mọi khi, Yukino vẫn ngồi đó với lon bia cùng đồ nhắm.
Yukino: này, hôm nay em được nghỉ học à?
Takao: thế công ty của chị hôm nay đóng cửa à?
Takao hơi ngạc nhiên khi Yukino nói vậy, nhưng cậu
cũng hiểu ra nhiều điều. Mưa lúc đó bắt đầu tạnh dần, cũng là lúc Takao đóng
khoá cặp và đến trường.
“Có lẽ ta sẽ gặp lại nhau”.
“….Vào những ngày mưa”.
Hôm đó, tình cờ, là ngày bắt đầu mùa mưa vùng Kanto. Từ
đó, ngày nào Takao cũng gặp Yukino. Họ nói chuyện, rồi dần dà hiểu nhau hơn. Có
những thứ không nhất thiết phải nói mới biết, đôi khi chỉ cần cái chạm mắt lướt
nhẹ qua nhau, người ta cũng biết được tim mình bỗng thịch một nhịp. Tình yêu
cũng vậy, giữa hai người là một chồi non đang hé.
Những ngày mưa triền miên…. Nơi hàng hiên ngập tràn màu xanh của một khu vườn Nhật Bản… Có một cảm xúc êm dịu đến không thốt nên lời cứ thế manh nha, tựu hình và lửng lơ tồn tại. Trong lúc dòng đời cuồn cuộn chảy trôi, tất cả hối hả tiến về phía trước, thì cậu và cô lại dừng chân, chìm xuống trong tĩnh lặng riêng mình, và ở cái vũng tĩnh lặng đó, họ tìm thấy nhau. Dần dần và mạo hiểm, quên đi cả các chênh lệch về tuổi tác và vị trí, họ thả hồn mình trôi về nhau hòa điệu.
Rồi những ngày mưa, họ lại gặp nhau nhiều hơn. Tựa như một cuộc ước định bất thành văn, không hứa hẹn nhưng ai cũng giữ chữ tín. Nhưng thời gian đâu dừng lại chỉ vì hai người. Tháng 6 đi qua, tháng 7 đến, rồi tới tháng 8, thoáng qua tháng 9, mưa ngừng rơi, nắng dần rạng và những cuộc vụng trộm cũng nguôi dần. Cậu bé tập trung hơn vào việc học, ước mơ trở thành một bác thợ đóng giày, để lại quá khứ bên hiên trời mưa, nơi cậu tỉ mỉ đo giày cho cô giáo viên trẻ. Mọi thứ dần lui về dĩ vãng, để lại chút tiếc nuối cho người đọc. Một cốt truyện dễ gặp ở các cuốn ngôn tình thanh xuân khác.
Nhưng may thay, không phải ngược tâm không lối thoát
như 5cm/s, tác giả có “tâm” hơn, khi gần kết truyện, đã để họ thổ lộ cho nhau
nghe, giọng nói tức giận của Takao, giọt nước mắt chịu đựng của Yukino đã phá bỏ
mọi rào cản còn sót lại giữa hai người, mọi cảm xúc dồn hết vào phân đoạn này. Ở
ngoài đời, người ta không nói nhiều, không nói sến, mà người ta sẽ điên vào những
lúc kịch tính nhất, đó là điều mà tác phẩm đã truyền tải thành công. Đi đến cuối
cùng, vài dòng chữ ngắn thôi, tuy kết mở nhưng vẫn là hy vọng trọn vẹn cho hai
nhân vật chính
Thời gian thấm thoát trôi
qua, Takao trở lại nơi chốn xưa, trên tay cậu là đôi giày được làm kỳ công,
trau chuốt bằng chính hai bàn tay bản thân – đôi giày có thể khiến Yukari mong
muốn được bước đi!.
Nghệ
thuật ngôn từ và ẩn dụ thực nhưng không thô.
Nếu chỉ nói Khu vườn ngôn từ là một câu chuyện đơn thuần
về tình yêu, thì cái nhìn của bạn có hơi đơn giản. Hành trình từ tình yêu bất
chấp địa vị, khoảng cách không gian, thời gian, đến lúc ta nương tựa vào nhau
mà lớn lên, trưởng thành, chững chạc. Câu chuyện thủ thỉ lời nhắn nhủ, là bài học
đến chúng ta trong bản thân mỗi nhân vật. Ở Yukino, là sự lạc lõng, cô đơn mà
cô luôn phải đối mặt từ khi còn nhỏ, nhưng rồi, cô phải tự mình học cách bước để
trưởng thành. Ở Akizuki, là sự quyết tâm theo đuổi ước mơ đến cùng. Bởi tuổi trẻ
chính là cái mà mỗi chúng ta đều có, và bởi còn trẻ, chúng ta mới dám thực hiện
ước mơ bất chấp khó khăn đến nhường nào.
“Cô
sẽ tập bước đi bằng chính đôi chân của mình, tại nơi đó! Cho dù là đôi chân trần.”
Câu nói ngày xưa ấy cũng chính là động lực cho Takao suốt những năm tháng sau này. Quả nhiên, Yukari là một giáo viên tốt và đương nhiên Akizuki cũng là một học trò giỏi.
Làm nền cho tất cả là mưa rơi không ngừng, là lá mướt
mát rung rinh. Nhưng khi mưa tạnh và trời quang trở lại, mọi đường nét của hiện
thực trở nên rõ rệt đến khắc nghiệt, thì những êm dịu và lửng lơ kia liệu còn
khả năng tồn tại? Không có cơn mưa nào không dứt, còn nhớ lúc Yukino òa khóc nức
nở, đó là lúc ánh dương khẽ quét qua đôi mắt long lanh đẫm lệ của cô, giải
thoát cho mọi bí bách trong lòng chất chứa bao lâu nay. Đó là lúc hình ảnh chàng trai trẻ Akizuki, đang loay hoay, chênh
vênh, nhưng rồi cũng từng bước đi trên con đường mà cậu tâm nguyện. Cậu lựa chọn
con đường tương lai vì sở thích, gạt bỏ mọi suy nghĩ của những người xung
quanh, quyết tâm thực hiện ước mơ đến cùng. Và bên cạnh cậu là cô gái tưởng đã
chín chắn nhưng thực chất lại rất trẻ con, Yukino. Người con gái ấy đã học được
cách để bước đi nhưng rồi lại “quên mất phải bước thế nào”. Vậy mà họ lại có thể
đến với nhau, cùng nhau tâm sự những câu chuyện mà bản thân trước nay chưa bao
giờ chia sẻ với bất kì ai về học hành, ước mơ, tương lai.. Giống như hai đường
thẳng khác nhau bỗng chốc giao nhau tại một điểm, để rồi từ đó trở nên đồng điệu.
Hai người họ, ở hai thế giới khác nhau, nhưng chính cơn mưa đã đem học đến với
nhau, “để mỗi người cùng đi về phía trước”.
Spoiler Anime
Đúng chất xanh của khu vườn. Thêm vào đó, điều cuốn hút mình là góc quay rất tinh tế, và khung cảnh rất tuyệt vời, thực đến mức người đọc không cảm nhận được mình xem phim mà đang chứng kiến câu chuyện trước mắt. Nếu trong bản truyện, người ta cảm nhận nghệ thuật và câu chuyện qua từng từ ngữ nhẹ nhàng mà sâu lắng, từng con chữ như nhảy múa trong mưa, tinh tế, chắt lọc, ngắn gọn, xúc tích thì trong bản Anime, cảm xúc được thể hiện qua hình ảnh, lời thoại và cả âm thanh. Cảnh cậu bé phác thảo mấy đôi giày, tiếng chì xoạt trên giấy, tiếng chiên cơm, và cả tiếng mưa tí tách cứ như lăn lỏi vào tâm hồn của những con người cần lắm một ánh dương chiếu rọi. Làm nền cho tất cả là mưa rơi không ngừng, là lá mướt mát rung rinh. Nhưng khi mưa tạnh và trời quang trở lại, mọi đường nét của hiện thực trở nên rõ rệt đến khắc nghiệt. Về phần nhạc phim không chỉ chất lượng về giai điệu, mà phần lời cũng chính là câu chuyện mà tác giả muốn kể. Tiếng piano cực phẩm văng vẳng từ đầu phim đến lúc kết thúc sẽ giúp bạn cảm nhận trọn vẹn từng cao trào cảm xúc trong câu chuyện.
Tuy rằng, Anime bị giới hạn thời lượng nên mạch truyện
có nhanh hơn truyện chữ, nhưng căn bản nội dung không thay đổi. Nếu nói phần nuối
tiếc nhất đó là đoạn cuối, trong truyện tác giả miêu tả rõ hơn tình cảm và cái
kết hoàn hảo hơn cho hai nhân vật, tuy nhiên, lên phim thì việc phát họa cho
khán giả cái kết mở như vậy, cũng không hẳn là quá tệ.Một tia sáng dẫu chỉ tồn
tại trong khoảnh khắc cũng sẽ rọi sáng cho con đường dài mãi mãi. Kết phim là cảnh
cậu bé đến mái đình xưa, đặt đôi giày ở đó và độc thoại nội tâm "Anh sẽ đủ
dũng cảm để đi tìm em"
Một cuốn sách nhẹ nhàng thoảng nét sâu sắc. Chắc chắn
bạn sẽ không cảm thấy phí thời gian nếu như đọc và cảm nhận nó. Đặc biệt trong
một buổi chiều mưa rả rích, hãy để âm thanh của mưa gãy đàn cho những con chữ
đi vào tâm bạn.
Tác giả: Kim Loan - Bookademy
-------
Theo dõi fanpage của Bookademy để cập nhật các thông tin thú
vị về sách tại link: https://www.facebook.com/bookademy.vn
Tham gia cộng đồngBookademy để có cơ hội đọc và nhận
những cuốn sách thú vị, đăng ký CTV tại link: https://goo.gl/forms/7pGl3eYeudJ3jXIE3
Nỗi buồn, sự cô đơn, một đề tài đã thấm sâu vào mảnh đất văn chương và trở thành cảm thức trở đi trở lại trong các tác phẩm từ xưa tới nay. Để rồi, tới Khu vườn ngôn từ, cuốn tiểu thuyết đương đại của Shinkai Makoto, nỗi buồn ấy mang màu sắc, hình dáng rất riêng gắn liền với tâm thức con người lẫn không gian văn hóa của cả một đất nước, xứ sở.
Những kiếp người lầm lũi trong màn mưa
Cả 382 trang sách Khu vườn ngôn từ là những cơn mưa kéo dài không dứt. Mưa của thiên nhiên và cũng là mưa của cõi lòng những con người cô đơn, lầm lạc mãi chìm vào màn mưa trắng trời, trắng đất, trắng xóa cả đam mê, ký ức, hiện thực lẫn tương lai. Với hình thức truyện lồng truyện, mỗi chương của tiểu thuyết Khu vườn ngôn từ lại kể về một kiếp đời riêng, với những uẩn khuất riêng khiến lạc lõng, vô định giữa dòng đời chảy trôi không ngừng. Và từng câu chuyện đó như được viết lên bởi chính người trong cuộc. Họ tự kể lại bằng tất cả trải nghiệm đau thương qua sự đa dạng điểm nhìn, đa dạng ngôi kể mà tác giả Shinkai Makoto xây dựng.
Đó là khi người kể chuyện đứng ở ngôi thứ ba, bao quát cuôc đời một cậu bé cấp 3 sớm mang cảm thức tan vỡ trước cuộc chia ly của cha mẹ khi cậu mới bước vào lớp 7. Hoặc con người toàn tri đó đã đi sâu vào từng ngõ ngách tâm hồn một cô giáo dạy cổ văn, tuổi thơ từng bị cô lập bởi vẻ đẹp quá đỗi khác biệt và khi trưởng thành, quá khứ đó lại tái diễn, chỉ là dưới một dạng thức khác, còn đôi vai cô khi này như đã không thể gắng gượng được nữa rồi.
Hay đó là lúc người kể chuyện xưng tôi trong từng chương, tự thuật về cuộc sống, số phận họ. Một chàng trai tuổi 27 vẫn đang vật mình kiếm tìm một chỗ đứng trong xã hội, nghi ngờ chính bản thân, nghi ngờ người con gái anh yêu lẫn mối quan hệ giữa anh và cô. Một thầy giáo thể dục đã chấp nhận hi sinh lý tưởng, nhiệt huyết ngày đầu đến với nghề giáo để trở thành biểu tượng của tính kỷ luật, vì ngôi trường, cũng vì chính những người học trò anh yêu mến nhưng rồi vì thiếu tin tưởng, vô hình trung anh đã đẩy người con gái anh yêu xuống đáy sâu sự tuyệt vọng. Cô học trò cuối cấp, tuổi nổi loạn với đủ mâu thuẫn giữa gia đình, bạn bè, tình yêu mà gây thương tổn cho chính người cô yêu mến, ngưỡng mộ. Hoặc người phụ nữ tuổi trung niên, qua nửa đời người sống và yêu hết mình, đến khi nhìn lại cuộc đời cô vẫn như chìm trong nỗi sầu đơn độc…
Các kiếp đời, các kiếp người đó khác nhau về tuổi tác, khác nhau về thân phận hay những ẩn ức đau thương trong tâm hồn nhưng họ đều gặp nhau ở nỗi buồn trong quá khứ, nỗi cô đơn vô tận nơi thực tại cùng sự bất định về tương lai. Họ như phần thiểu số trong xã hội, mãi vẫy vùng để kiếm tìm một chỗ đứng, khẳng định cái tôi bản ngã trong lòng người và giữa lòng cuộc đời mãi cuộn trôi. Như cái cách Takao mày mò bằng cả tâm huyết làm một đôi giày dành riêng cho cô giáo Yukari hay sự giận hờn trẻ con, những trò trả thù ác ý hướng tới cô Yukari xuất phát từ tuổi nổi loạn, cũng là từ một trái tim nhạy cảm sớm mang nhiều đau thương của cô bé Aizawa. Nhưng càng vẫy vùng, cảm tưởng họ càng cô đơn hơn bao giờ hết. Và rồi đọng lại đời người như mẹ của Takao, đã dần đi tới sườn dốc phía sau cuộc đời, một mình ngồi lại căn phòng lưu dấu kỉ niệm, năm tháng trưởng thành của hai người con mà thấy thấm thía hơn bao giờ hết sự trưởng thành của lũ trẻ, cùng nỗi đơn độc của người mẹ đã không theo kịp đôi cánh tự do của chúng.Mỗi cá nhân đó, hiện lên trên từng trang viết, là những sáng tạo riêng của Shinkai Makoto.
Nhưng các gương mặt ấy cũng như đại diện chung cho con người Nhật Bản, hay rộng hơn, là con người thời hiện đại mỗi lúc một thêm trống rỗng, cô đơn trong cuộc sống, trong chính những mối quan hệ tưởng chừng gắn kết, bền chặt nhất. Ta tưởng rằng trao thương yêu sẽ nhận lại thương yêu. Song cuối cùng thứ ta nhận về chỉ là tổn thương, vụn vỡ, là những lánh xa, nghi kị của lòng người. Ta quen biết rất nhiều, nhưng một người thực sự thân thiết, một người thực sự là tri kỉ để dựa vào những khi yếu lòng, mệt mỏi, tuyệt vọng lại gần như chẳng có. Và ai có thể tự tin khẳng định, trước guồng quay cuộc sống, sự đổi thay lòng người, không có những khoảnh khắc trái tim ta như bị bóp nghẹt, muốn khóc mà chẳng thể khóc, lướt cả danh bạ điện thoại như Yukari cũng không tìm được một cái tên để… chỉ đơn giản là dựa vào và khóc thật to. Giữa màn mưa trắng xóa trời đất, phủ bạc cả trang văn Shinkai Makoto, ta như nhìn thấy bóng hình của bản thân trong mỗi cá nhân lẻ loi, lầm lũi bước trong màn mưa ngỡ chẳng thấy ngày mai, tưởng chẳng có ánh mặt trời đó.
Và cũng phải nói rằng, không phải tới Khu vườn ngôn từ, Shinkai Makoto mới tái hiện lên những kiếp đời đơn độc chìm vào cơn mưa trắng xóa ấy. Ngay từ những năm 90 của thế kỷ trước, ông đã tạo dựng lên những cá nhân như vậy ở bộ phim hoạt hình ngắn: Nàng và con mèo của nàng. Để rồi, như một sự nối tiếp, kế thừa, màn mưa trong Nàng và con mèo của nàng đã kéo dài tới cả Khu vườn ngôn từ. Mưa đó, thực sự đâu chỉ tượng trưng cho mùa mưa nước Nhật kéo dài từ tháng 5 tới tháng 7. Mà nó còn tượng trưng cho cơn mưa phủ lên tương lai, lòng người. Dù mùa mưa của đất trời có qua thì cõi lòng một kẻ đơn côi vẫn lạnh lẽo, thê lương một màu xám buồn bã, cô độc.
Khu vườn ngôn từ và sự tái hiện không gian văn hóa nước Nhật trong trang văn
Như đã nói, không phải tới Khu vườn ngôn từ, con người Nhật Bản cô đơn giữa màn mưa trắng xóa mới trở thành đối tượng trong sáng tác của Shinkai Makoto mà ngay từ những tác phẩm đầu tay: các bộ phim ngắn hay văn xuôi, hình ảnh đó đã trở thành đối tượng được ông khắc họa một cách đầy day dứt, ám ảnh. Nhưng dòng chảy trong tác phẩm của Shinkai Makoto không đơn thuần chỉ là đời sống, tâm lý con người nước Nhật mà rộng hơn, đó còn là không gian văn hóa của cả một đất nước Nhật Bản vừa truyền thống, cũng vừa hiện đại. Mà Khu vườn ngôn từ là một trong những tác phẩm tiêu biểu, đỉnh cao của sự tái hiện đó trong văn chương Shinkai Makoto.
Ngay tên tác phẩm, một cái tên mang tính tạo hình, gợi tả: Khu vườn ngôn từ - - Kotonoha no Niwa đã như phần nào gợi lên chất thơ trong trẻo của tác phẩm này. Thật vậy, danh từ “khu vườn” như quá đỗi cụ thể, hữu hình nhưng lại gợi tả vô cùng khi một danh từ hữu hình như thế lại đi liền với một danh từ đầy tính vô hình, vô định “ngôn từ” đã tạo lên một cái tên đẹp và thơ, kích thích độc giả phải tìm hiểu: Tại sao, nguyên do vì đâu lại là “khu vườn ngôn từ”?
Để rồi bước vào thế giới Shinkai Makoto xây dựng, ta mới nhận ra, “khu vườn ngôn từ” đẹp và thơ đến thế lại như bao trọn ở đó là đau thương của con người, là những tình cảm mong manh mà những ai cùng một thế giới cô đơn gửi trao cho nhau. Và nơi ấy còn nuôi dưỡng, chắp cánh ước mơ của một trái tim kiên định đồng thời chữa lành vết thương cho một trái tim tưởng như đã chìm sâu trong những nhịp đập tuyệt vọng. “Khu vườn ngôn từ”, hữu hình bởi đó là khu vườn kiểu Nhật, nơi Takao và Yukari gặp gỡ nhưng cũng rất thơ mộng, vô định khi khu vườn đó, đắm trong những lời thơ tanka. Và hình ảnh khu vườn cùng những lời thơ tanka cứ thế trở đi trở lại như một sợi chỉ đỏ xuyên suốt cả câu chuyện. Lời thơ xuất hiện ở đầu mỗi chương truyện như một lời đề từ cho cuộc đời nhân vật ở chương truyện đấy. Bài thơ cổ kết chương lại như lời bình, một lời khái quát cho số phận cá nhân đó. Đồng thời, không ít chương, thơ được lồng trong truyện như nói lên tiếng lòng nhân vật, hay mang ý nghĩa như một lời dự báo cho cuộc sống của họ sau này.
“Người giá buốt
Tôi bước đi một mình trong mưa lất phất
Bàn tay, vầng trán tôi đẫm ướt
Trái tim trùng xuống tự bao giờ
Cứ thế tôi nương tựa nơi đây
Đợi chờ khi ánh sáng tới.”
Và các bài thơ đó xuất hiện, không phải là sự cố ý phô bày kiến thức cổ văn của tác giả Shinkai Makoto, mà hơn cả, ông đã tạo lên cả một dòng chảy văn hóa, văn học từ xa xưa cho tới hiện đại. Con người hôm nay, cũng có thể tìm thấy bóng hình mình trong tâm tư, tình cảm của các bậc tiền nhân. Lời thơ trong quá khứ, vẫn ứng nghiệm, thay bao lời muốn nói trong cõi lòng, tâm hồn con người. Để từ đó, một không gian truyền thống ngay giữa lòng thành phố Tokyo sầm uất, nhộn nhịp đã hiện lên trên trang viết Khu vườn ngôn từ.
Mà phải chăng, đây cũng như một lời nhắn nhủ, tâm tình đầy nhẹ nhàng của tác giả với con người hiện đại đang dần quay lưng với nét đẹp truyền thống rằng hãy gìn giữ lấy những gì xưa cổ, bởi đó không chỉ là tâm hồn tiền nhân mà đó còn là hồn cốt của cả một đất nước. Có lẽ, cho tới thời điểm hiện tại, dẫu luôn ý thức về việc truyền tải văn hóa Nhật Bản truyền thống vào tác phẩm từ văn chương cho tới điện ảnh thì Khu vườn ngôn từ vẫn là cuốn tiểu thuyết thể hiện rõ nhất tính liên văn bản giữa một sáng tác văn chương hiện đại với những tác phẩm cổ văn, cận đại trong sự nghiệp sáng tạo của Shinkai Makoto.
Cùng với hình ảnh của khu vườn kiểu Nhật nơi Takao và Yukari gặp gỡ, những câu thơ tanka xuyên suốt tác phẩm, không gian văn hóa Nhật Bản còn được tái hiện một cách đầy tinh tế qua cảnh, qua người, qua những món ăn gia đình các nhân vật nấu cho nhau hay các địa danh được nhắc tới trong tác phẩm… Mà chẳng phải, ngay chính màn mưa trắng trời không dứt là cái cớ, tạo điều kiện cho Takao và Yukari gặp gỡ cũng là một nét đặc trưng thời tiết của đất nước Nhật Bản đó sao?
Ngoài ra, với Khu vườn ngôn từ, con người được Shinkai Makoto xây dựng cũng trở thành một phần của văn hóa ở mảnh đất này. Bóng hình con người Nhật Bản hiện đại bơ vơ, lạc lõng, vô định trong nỗi cô đơn, lầm lũi bước đi dưới cơn mưa để tìm lại cái tôi bản ngã, để tìm một chỗ đứng trong xã hội, để tìm một vị trí trong lòng người… ở tiểu thuyết Khu vườn ngôn từ đã như bắt gặp bao nhân vật khác, những cá nhân mất đi căn tính, mãi chìm trong khủng hoảng căn cước trong văn chương Nhật Bản từ xưa tới nay. Vì thế, tính liên văn bản của Khu vườn ngôn từ không chỉ dừng lại ở lời văn, một chất văn trầm sâu lắng mà còn thể hiện ở tâm hồn nhân vật, cũng là tâm hồn con người Nhật Bản, đi suốt chiều dài từ sau Thế chiến thứ Hai, tới thời hiện đại, đương đại, vẫn như chẳng thể thoát nỗi sầu của cuộc khủng hoảng cội rễ.
Là một tác giả đa tài, Shinkai Makoto bên cạnh sáng tác văn chương, ông còn là một biên kịch, một đạo diễn. Chính vì thế, ông viết Khu vườn ngôn từ mà đẹp như một thước phim điện ảnh, tạo tác lên từ chất hình, chất văn, chất thơ, chất nhạc về đất nước, không gian văn hóa, con người Nhật Bản như vậy đó.
Mưa có buồn tới thế, “tôi vẫn yêu cuộc sống này biết chừng nào” (Nàng và con mèo của nàng)
Khu vườn ngôn từ chất chứa một nỗi buồn sâu lắng như trải từ những dòng văn đầu tiên cho tới những câu từ cuối cùng. Một nỗi buồn thao thiết như mùa mưa nước Nhật. Nhưng Shinkai Makoto viết Khu vườn ngôn từ, viết về chữ “sầu” không phải để hướng độc giả tới sự tuyệt vọng, bi lụy. Mà hơn cả, điều ông muốn thể hiện vẫn luôn là hi vọng ngay khi con người ta tưởng chừng khó khăn, tuyệt vọng nhất.
Như Yukari, đã gặp gỡ Takao như một định mệnh để cô có thể tiếp tục bước, dẫu rằng tuổi tác của họ có cách biệt, dẫu rằng bước đi tương lai đó thật khó khăn, đau đớn. Như Aizawa đã trưởng thành và dám nhìn nhận, đối diện với cái tôi tuổi phản nghịch sau những thương tổn cô gây ra cho chính người cô yêu mến. Như cách Takao theo đuổi đến cùng giấc mơ trở thành thợ đóng giày với một niềm tin quyết đoán cùng một trái tim kiên cường. Và như mọi cá nhân trong câu chuyện, dẫu biết cuộc sống còn nhiều trắc trở, dẫu tương lai vẫn còn đầy bất định, họ vẫn can đảm tiến tới, bởi họ đã sống và “yêu cuộc sống này biết chừng nào.”
Cơn mưa rồi cũng sẽ qua, như mang đi nỗi buồn nặng trĩu nơi hồn người và trở thành ký ức, kinh nghiệm để người ta trưởng thành hơn, càng thêm vững tin hơn vào cuộc sống dù có nghiệt ngã nhưng muôn màu, muôn vẻ này. “Gương mặt căng thẳng như sắp khóc của Yukari dần chuyển thành nụ cười. Takao ngắm nhìn cô, có cảm giác cơn mưa này sắp tạnh rồi.”
Và với tất cả những gì đã thể hiện, từ cách tạo dựng cốt truyện đầy độc đáo qua cách kể hết sức hiện đại, đan xen giữa nhiều ngôi kể, điểm nhìn; sự liên văn bản thống nhất, xuyên suốt cả tác phẩm, có thể nói, Khu vườn ngôn từ - Kotonoha no Niwa là một trong những sáng tác thể hiện rõ nhất tài năng, cũng như cái tâm của Shinkai Makoto với văn chương nói riêng, nghệ thuật nói chung.