Tác phẩm kết thúc bằng cảnh tượng Elio đứng trước lò sưởi, nhìn ngọn lửa và nhớ lại mùa hè cùng Oliver. Không có kịch tính, không có nước mắt, chỉ có sự lặng yên đến nghẹn lại. Đây là đoạn kết khiến nhiều người đọc phải nín thở, bởi nó chân thật đến đau lòng.

Thời gian đã trôi qua, cuộc đời mỗi người đã rẽ sang hướng mới, nhưng ký ức về tình yêu ấy vẫn sống trong Elio như điều thiêng liêng. Cậu không hối tiếc, không phủ nhận, cũng không thần thánh hóa. Cậu chỉ nhìn lại và mỉm cười buồn – một nụ cười cho những gì đã không còn, nhưng cũng không thể mất.

Ngọn lửa trong lò sưởi là hình ảnh của những cảm xúc chưa tắt. Dù chỉ còn lại tro tàn, nhưng hơi ấm thì vẫn còn đó. Tình yêu đầu đời cũng vậy: qua rồi nhưng không bao giờ biến mất.

Call Me By Your Name nhắc ta rằng không phải mối tình nào cũng cần "happy ending" để trở nên đẹp. Có những thứ đẹp chính vì nó chỉ tồn tại trong một khoảng thời gian hữu hạn. Và chính sự hữu hạn ấy khiến ta trân trọng hơn, nhớ lâu hơn, sâu hơn.

Elio không phải là nạn nhân của một tình yêu không trọn vẹn. Cậu là người đã sống trọn trong từng khoảnh khắc của nó. Và điều đó đủ để khiến mùa hè năm ấy trở thành ký ức vĩnh viễn.

Đây là một tuyển tập 9 truyện ngắn, tất cả đều xoay quanh một thành viên hiện đại của bộ tộc Spokane (câu chuyện thứ mười chính là tác giả). Tựa đề ám chỉ bài đồng dao xúc phạm về nạn diệt chủng người Mỹ bản địa. Truyện ngắn yêu thích của tôi là “What You Pawn I Will Redeem”, kể về một người vô gia cư cố gắng kiếm đủ tiền để mua lại trang phục lễ hội bị đánh cắp của bà mình. Còn về truyện ngắn ít thích nhất, thì có tới năm truyện đồng hạng, chủ yếu vì chủ đề quá tập trung vào tính dục (hai truyện mang tính Oedipal rõ rệt. Tại sao lại hai?). Chúng phần lớn thiếu cốt truyện và đôi khi khó chịu (hoặc có thể tôi chỉ quá khắt khe và đổ lỗi cho tác giả). Lối viết quá thẳng thắn, kết hợp nhiều chiêu trò hài rẻ tiền nhằm gây sốc, và điều này trở nên nhàm chán.

Những câu trích dẫn yêu thích:

·        “Người da trắng nhìn Grand Canyon, thác Niagara, trăng tròn, trẻ sơ sinh và người Mỹ bản địa với cùng một sự sến súa ngớ ngẩn.”

·        “Tôi không muốn tóc dài, tôi không muốn tóc ngắn, tôi không muốn có tóc, và tôi không muốn là con gái hay con trai, tôi muốn là một chiếc lá vàng và cam mà một đứa trẻ nhặt lên và dán vào sổ lưu niệm của nó.”

·        “Có thể Sharon và tôi chưa từng yêu nhau đủ sâu, nhưng con cái chúng tôi thông minh, tài năng và tỉnh táo. Chúng kiếm ít tiền hơn chúng tôi, còn chúng tôi kiếm ít hơn cha mẹ mình. Chúng tôi đang đi ngược trên bản đồ giai cấp xã hội! Thật vinh quang!”

Southern Gothic, hả? Biệt thự ma ám, những người định kiến và phép tắc nghiêm ngặt. Ừ thì đúng là tất cả những điều đó. Và tôi phải nói là đây là một màn ra mắt cực kỳ ấn tượng. Nó đang được quảng bá là “Twilight tiếp theo” và tính đến giờ, về mặt đó thì cũng phần nào đạt được, mặc dù thời gian sẽ cho thấy liệu điều đó có đúng hoàn toàn không. Dự đoán ban đầu là tích cực, với rất nhiều review ca ngợi, không “cuồng” như fan Edward-Jacob, nhưng cũng đủ để khiến tôi hơi cảnh giác. Tôi đã hơi nghi ngờ về sự ồn ào xung quanh, không muốn phí thời gian vào một cuốn YA bị thổi phồng quá mức nữa. Kế hoạch là chờ một nguồn đáng tin cậy trên Goodreads đọc và review trước. Rõ ràng là điều đó đã không xảy ra.

Hóa ra quảng cáo thật sự có tác dụng. Rốt cuộc thì nó đã tác động đến tôi. Không phải tôi oán giận gì, tôi không hối hận khi đọc cuốn sách. Nhưng tôi cũng không yêu nó như những gì được hứa hẹn. Dù có một khoảnh khắc khi mới bắt đầu vào câu chuyện, tôi cảm thấy cảm giác rung động yêu thương. Nguyên nhân chính là yếu tố bí ẩn mạnh mẽ và việc giữ lại nhiều thông tin chưa tiết lộ. Tôi tò mò, hứng thú, phấn khích… cho đến một mức độ nhất định. Khi bạn kéo dài một câu chuyện suspense suốt hơn 600 trang mà không thêm bất kỳ cú twist nào, nó sẽ nhanh chóng trở nên nhàm chán, lâu trước khi đạt đến trang 600. Cách tiết lộ thông tin từng mảnh một cũng không hiệu quả. Khi mọi chuyện bùng nổ, nó phải thật nóng, thật kịch tính, nếu không toàn bộ hiệu ứng sẽ mất. Như… phân khô giòn thì chẳng có gì đặc sắc, không để lại dấu ấn và mất tác động.

Tóm lại, phần suspense gần như hỏng hoàn toàn. May mắn là vẫn còn yếu tố tình yêu, dành cho những ai lãng mạn. Những tham chiếu đến các tác phẩm văn học nổi tiếng, dành cho mọt sách. Một vài câu chuyện hài và nhân vật kỳ quặc, cho những ai thích cười với/nhìn người khác**. Tất cả được khéo léo nhồi nhét vào các chương, mỗi chương kết thúc bằng một chi tiết tinh tế, để mỗi khi bạn nghỉ đọc, bạn vẫn nghĩ “Ồ, thật thông minh!”

Không phải tôi phản đối chiến lược này. Nó hơi tính toán, nhưng không phải là điều quá nghiêm trọng. Nếu chỉ có cốt truyện được chăm chút kỹ như cách trình bày từng chương, tôi sẽ cực kỳ hài lòng. Với YA, thường chỉ là căng thẳng, nhịp độ, căng thẳng, nhịp độ… Nhưng ngay cả khi tôi bỏ qua quy tắc YA thân thiết với tôi, quên đi phần giữa nhàm chán, theo ý kiến khiêm tốn của tôi, bất cứ phần xây dựng dài 600 trang nào cũng đáng có một cú nổ thật mạnh (KABOOM). Còn tôi nhận được gì: chỉ là một cú nhỏ, không có giải quyết, và khả năng sẽ có phần tiếp theo***. Vậy, tôi không hứng khởi. Nhưng mà, tôi cũng chưa bao giờ thật sự hứng khởi với Twilight (chỉ chút ít), nên tôi biết gì đâu?

Dù nhân vật chính chủ yếu là người trẻ, tác phẩm lại phù hợp với mọi lứa tuổi bởi những thông điệp nhân văn và sâu sắc. Người lớn đọc sẽ tìm thấy những hoài niệm của chính mình, còn người trẻ đọc sẽ thấy được sự đồng cảm và động lực để bước tiếp. Nguyễn Nhật Ánh đã khéo léo kết hợp giữa tính giải trí và chiều sâu cảm xúc, tạo nên một tác phẩm vừa dễ đọc vừa đáng suy ngẫm. Con chim xanh biếc bay về là cuốn sách mà bất kỳ ai cũng nên thử một lần, để thấy trái tim mình được xoa dịu nhẹ nhàng qua từng trang viết.

Điều tôi thích nhất ở “30 Tuổi – Mọi Thứ Mới Chỉ Bắt Đầu” là tinh thần lạc quan được gửi gắm xuyên suốt. Dù thừa nhận rằng cuộc sống tuổi 30 không dễ dàng, tác giả vẫn khuyến khích người đọc nhìn về phía trước và tin rằng cuộc đời vẫn có nhiều cơ hội rộng mở. Cuốn sách mang năng lượng tích cực nhưng không huyễn hoặc – sự tích cực ấy đến từ sự thấu hiểu, từ trải nghiệm thật, từ những lần thất bại và đứng dậy. Khi gấp sách lại, tôi cảm nhận được một nguồn cảm hứng nhẹ nhàng: rằng chúng ta còn rất nhiều năm để sống, để yêu, để thay đổi, và để trở thành phiên bản tốt đẹp hơn của chính mình.

Điều khiến “Người Lạ Trong Nhà” khác biệt không phải là cú sốc cuối cùng, mà là cảm giác trống rỗng và sợ hãi lan dài sau khi đọc xong. Slimani không cố giải thích hay biện minh cho nhân vật; bà chỉ để lại câu hỏi: ai thật sự có lỗi? Louise – người mang trong mình chấn thương không ai chữa lành? Hay một xã hội nơi những người yếu thế bị bỏ mặc đến khi họ mất hết nhân tính? Chính sự mơ hồ này tạo nên dư âm mạnh mẽ. Cuốn sách khiến ta suy nghĩ về cách con người đối xử với nhau, về nhu cầu được yêu thương, và về ranh giới mong manh giữa bình thường và tàn nhẫn. “Người Lạ Trong Nhà” vì thế không chỉ gây ám ảnh, mà còn buộc người đọc phải tự soi lại mình.

Đối với tôi, “Hạ Đỏ” giống như một ký ức mùa hè được ép lại giữa hai trang giấy. Nó đẹp, nhẹ nhàng và luôn gợi cảm giác muốn đọc lại. Những cảm xúc đầu đời của Hiếu được kể bằng giọng văn tinh tế khiến câu chuyện trở nên mềm mại và xúc động. Tác phẩm nhắc ta nhớ rằng đã từng có những mùa hè như thế – nơi ta rung động không lý do, buồn không rõ vì sao, và lớn lên lúc nào không hay. “Hạ Đỏ” để lại cho tôi một ấn tượng rất lâu: rằng tình cảm đầu đời tuy thoáng qua nhưng lại là thứ không bao giờ mất đi.

Người ta thường quên rằng chính loạt sách này đã đặt nền móng cho khái niệm khoa học viễn tưởng hiện đại của chúng ta (ít nhất là cho đến khi Neuromancer và The Matrix xuất hiện). Dune đã lấy thể loại space opera và đặt ra câu hỏi: liệu nó có thể là điều gì đó hơn là những bộ đồ bó sát, tên lửa hình… dương vật, và những người phụ nữ da xanh mặc đồ hở hang hay không. Herbert đã tạo nên một hệ thống chính trị không gian cổ xưa, rộng lớn và phức tạp, với các dân tộc khác nhau, rồi đặt họ vào cuộc đối đầu sinh tử vì đất đai, tiền bạc và ma túy.

Người ta thường nói rằng Dune có mối quan hệ với khoa học viễn tưởng giống như Tolkien đối với fantasy. Tôi cho rằng, xét về mức độ thay đổi mô hình tư duy, điều này hoàn toàn đúng. Cả hai đều bước vào những thể loại vốn đầy những yếu tố kỳ quái, trẻ con và ngớ ngẩn, rồi thổi vào đó một tinh thần văn chương nghiêm túc, thứ đã ảnh hưởng đến mọi tác giả sau này.

Ít ai phủ nhận được tầm ảnh hưởng của Star Wars đối với điện ảnh và nghệ thuật kể chuyện nói chung, nhưng nếu không có Dune, sẽ không có Star Wars. Công chúa Alia, hành tinh sa mạc, Spice, Bene Gesserit, và cả Leto II đều có “hậu duệ” trực tiếp trong các bộ phim này. Điều đáng tiếc là dường như trong những năm gần đây, Lucas đã quên mất rằng phần thiên tài xuất sắc nhất của mình được vay mượn từ Herbert, Campbell và Kurosawa.

Dù tôi có nghe rằng những tập sau không còn giữ được nguồn năng lượng đa dạng và độc đáo như cuốn đầu tiên, thì riêng Dune vẫn là một trong những tác phẩm khoa học viễn tưởng nguyên bản và dị thường nhất từng được viết ra. Hãy đọc nó, cùng với Starship Troopers, Ringworld, Neuromancer và Snow Crash, và bạn sẽ hiểu mọi điều cần biết về khoa học viễn tưởng: rằng bạn sẽ luôn muốn nhiều hơn nữa.

Lược Sử Loài Người mở ra bức tranh rộng lớn về quá trình tiến hóa của Homo sapiens, từ những nhóm người nguyên thủy đến loài thống trị Trái Đất. Yuval Harari giải thích vì sao loài người, dù không mạnh nhất hay nhanh nhất, vẫn trở thành sinh vật dẫn đầu. Ông nhấn mạnh vào “cách mạng nhận thức”, thời điểm con người biết tưởng tượng, biết tạo ra câu chuyện và niềm tin chung. Đây chính là bước ngoặt giúp các nhóm người hợp tác linh hoạt và mở rộng tầm ảnh hưởng. Cuốn sách giúp ta nhìn lại lịch sử theo cách mới mẻ: logic, trực diện và không tô hồng. Người đọc hiểu rằng sự thống trị của loài người không phải là tất yếu, mà là kết quả của hàng loạt may mắn và lựa chọn.