Utopia - Địa đàng trần gian
Xem thêm

Thomas More là một nhà văn, nhà luật, nhà thần học, nhà chính trị người Anh, và là một trong những nhân vật quan trọng nhất của thời kỳ Phục hưng. Ông được biết đến nhiều nhất với cuốn sách "Utopia" (1516), một tác phẩm kinh điển của chủ nghĩa lý tưởng xã hội. More sinh ra ở London vào năm 1478. Ông theo học luật tại Đại học Oxford và trở thành một luật sư thành công. Ông cũng là một nhà thần học và tham gia tích cực vào chính trị. Năm 1516, More xuất bản cuốn sách "Utopia". Cuốn sách kể về chuyến đi của một nhà thám hiểm đến một hòn đảo tên là Utopia, nơi mọi người sống trong hòa bình và thịnh vượng. "Utopia" đã trở thành một tác phẩm kinh điển và đã được dịch ra nhiều thứ tiếng. More tiếp tục tham gia tích cực vào chính trị và trở thành một trong những cố vấn thân cận nhất của Henry VIII. Tuy nhiên, ông đã từ chối ủng hộ việc Henry VIII ly khai khỏi Giáo hội Công giáo và bị xử tử vào năm 1535. Tác phẩm của More đã có ảnh hưởng sâu sắc đến tư tưởng của thời kỳ Phục hưng. Ông là một người ủng hộ mạnh mẽ cho sự bình đẳng và công lý và các tác phẩm của ông đã truyền cảm hứng cho nhiều nhà tư tưởng và nhà hoạt động xã hội trong nhiều thế kỷ qua. Cuốn sách "Utopia - Địa đàng trần gian" của tác giả Thomas More là một tác phẩm kinh điển của chủ nghĩa lý tưởng xã hội. Cuốn sách kể về chuyến đi của một nhà tu sĩ tên là Raphael Hythloday đến một hòn đảo tên là Utopia. Ở Utopia, mọi người sống trong hòa bình và thịnh vượng. Họ không có sự phân chia giai cấp, không có tiền bạc, và không có chiến tranh. Cuốn sách được chia thành hai phần. Phần 1 kể về cuộc gặp gỡ của Hythloday với nhà tu sĩ và những cuộc trò chuyện của họ về xã hội Utopia. Phần 2 là một mô tả chi tiết về xã hội Utopia. Ở phần 1 của cuốn sách kể về cuộc gặp gỡ của Hythloday với nhà tu sĩ người Anh tên là More. Hythloday là một nhà thám hiểm đã từng đến thăm một hòn đảo tên là Utopia. Ở Utopia, mọi người sống trong hòa bình và thịnh vượng. Họ không có sự phân chia giai cấp, không có tiền bạc, và không có chiến tranh. Cuộc gặp gỡ của Hythloday và More diễn ra tại nhà của More. More và các bạn của ông đã rất hứng thú với những câu chuyện của Hythloday về Utopia. Họ đã dành nhiều ngày để trò chuyện với Hythloday về xã hội Utopia. Ở phần 2 của cuốn sách "Utopia - Địa đàng trần gian" của tác giả Thomas More là một mô tả chi tiết về xã hội Utopia. Cuốn sách mô tả về hệ thống chính trị, kinh tế, xã hội, và văn hóa của Utopia. Chương 1 của phần 2 mô tả về vị trí địa lý của Utopia. Utopia là một hòn đảo hình tròn, nằm ở phía nam Đại Tây Dương. Hòn đảo này có diện tích khoảng 500 dặm và có dân số khoảng 50.000 người. Chương 2 mô tả về hệ thống chính trị của Utopia. Utopia là một xã hội dân chủ, nơi mọi người đều có quyền tham gia vào chính phủ. Người dân Utopia được chia thành 50 nhóm, mỗi nhóm có 100 người. Mỗi nhóm bầu ra một đại diện để tham gia vào hội đồng quản trị. Hội đồng quản trị có 500 thành viên, chịu trách nhiệm quản lý hòn đảo. Chương 3 mô tả về hệ thống kinh tế của Utopia. Ở Utopia, mọi người đều được chia đều tài sản. Mọi người đều làm việc cùng nhau để sản xuất lương thực và hàng hóa. Không có tiền bạc ở Utopia. Mọi người được cung cấp tất cả những gì họ cần để sống. Chương 4 mô tả về hệ thống xã hội của Utopia. Ở Utopia, mọi người đều được đối xử bình đẳng. Không có sự phân chia giai cấp, không có sự bóc lột lao động. Phụ nữ ở Utopia có quyền bình đẳng với nam giới. Chương 5 mô tả về hệ thống giáo dục của Utopia. Ở Utopia, giáo dục là bắt buộc đối với tất cả mọi người. Giáo dục ở Utopia tập trung vào việc phát triển trí tuệ và đạo đức. Chương 6 mô tả về hệ thống văn hóa của Utopia. Ở Utopia, văn hóa tập trung vào việc khuyến khích sự hài hòa và hòa bình. Nghệ thuật và văn học ở Utopia được sử dụng để giáo dục và giải trí người dân. Phần 2 của cuốn sách "Utopia - Địa đàng trần gian" là một phần rất thú vị và hấp dẫn. Cuốn sách đã mang đến cho người đọc một cái nhìn chi tiết về một xã hội lý tưởng. Tôi đặc biệt ấn tượng với sự bình đẳng và hòa bình của xã hội Utopia. Ở Utopia, mọi người đều được đối xử bình đẳng, không phân biệt giàu nghèo, địa vị xã hội. Họ sống trong hòa bình và hạnh phúc, không có chiến tranh hay xung đột. Tôi cũng ấn tượng với sự hợp tác và chia sẻ của người dân Utopia. Ở Utopia, mọi người đều làm việc cùng nhau để xây dựng một xã hội tốt đẹp. Họ chia sẻ tài nguyên và giúp đỡ lẫn nhau. Cuốn sách cũng đã mang đến cho tôi một cái nhìn sâu sắc về những vấn đề của xã hội hiện tại. Cuốn sách cho thấy rằng sự bất bình đẳng, chiến tranh và xung đột là những vấn đề cần được giải quyết. Tóm lại, cuốn sách "Utopia - Địa đàng trần gian" là một cuốn sách rất thú vị và giàu ý tưởng. Cuốn sách đã mang đến cho người đọc một cái nhìn mới về xã hội và con người. Tôi đặc biệt ấn tượng với sự bình đẳng và hòa bình của xã hội Utopia. Ở Utopia, mọi người đều được đối xử bình đẳng, không phân biệt giàu nghèo, địa vị xã hội. Họ sống trong hòa bình và hạnh phúc, không có chiến tranh hay xung đột. Tôi cũng ấn tượng với sự hợp tác và chia sẻ của người dân Utopia. Ở Utopia, mọi người đều làm việc cùng nhau để xây dựng một xã hội tốt đẹp. Họ chia sẻ tài nguyên và giúp đỡ lẫn nhau. Cuốn sách cũng đã mang đến cho tôi một cái nhìn sâu sắc về những vấn đề của xã hội hiện tại. Cuốn sách cho thấy rằng sự bất bình đẳng, chiến tranh và xung đột là những vấn đề cần được giải quyết.

Thật tiếc vì chi tiết này trong phim không tạo ra được hiệu ứng với công chúng như cuốn “Chuyến phiêu lưu diệu kỳ của Edward Tulane” trong phim “Vì sao đưa anh tới” năm ngoái, vì thực ra “Ütopia” vẫn được coi là một trong những cuốn sách quan trọng nhất của nhân loại, đơn giản vì nó đã ảnh hưởng tới rất nhiều người, là động lực cho rất nhiều sự kiện quan trọng toàn cầu.

“Utopia” thực sự đã tạo ra sự thay đổi cho thế giới.

Cuốn sách này rất mỏng, chỉ hơn 100 trang, trong đó có 60 trang là nội dung chính. Nhưng chừng ấy là đủ để độc giả bị ấn tượng – cũng như ấn tượng với cách viết ngắn gọn, hàm súc, tập trung vào thẳng vấn đề của Thomas More.

Cuốn sách rất ngắn này nói gì? Tác giả giới thiệu với chúng ta một nhân vật tưởng tượng, Raphael Hythloday, nhà du hành vừa trở về từ đất nước xa xôi Utopia (có nghĩa là một nơi không tồn tại). Khi gặp More, Raphael kể về đất nước mà ông vừa tới, rồi More viết một cuốn sách về những điều ông được nghe.

Để tóm tắt lại về thiên đường trên mặt đất trong sách của Thomas More không dễ. Trong “Utopia”, ông miêu tả một xã hội lý tưởng, một xã hội có niềm tin mạnh mẽ dựa trên tiêu chuẩn của chính mình.

“Utopia” được viết chỉ vài năm sau cuốn “The Prince” (Quân vương) của Machiavelli, nhưng sự khác biệt giữa hai cuốn sách này rất lớn. Trong sách của mình, thay vì đề cao sức mạnh của vương quyền, More chỉ cho độc giả thấy hậu quả của các sai lầm trong việc cai trị ở xã hội Anh thời bấy giờ. Ông yêu cầu mọi người hãy phê phán xã hội, phản biện xã hội nhằm cải thiện xã hội. Trong sách, Thomas More cũng kể về các phương pháp mà người Utopia áp dụng để xây dựng một xã hội tốt đẹp, trong đó, từng cá nhân đều tốt đẹp. Tư tưởng của More có rất nhiều điểm gặp gỡ với tư tưởng vô vi của Lão Tử ở phương Đông trong cuốn “Đạo đức kinh”.

Nhiều điều trong “Utopia” từng bị coi là điên rồ, nhưng đã trở thành bình thường trong xã hội hiện đại. Và như vậy, có thể coi cuốn sách là một tiên tri, rằng mơ ước sẽ trở thành sự thật, vì xã hội lý tưởng mà ông miêu tả trong tác phẩm có một mối liên quan mật thiết đến nước Anh ở thời điểm ông đang sống, và thậm chí ở xã hội ngày nay – sau 500 năm.

Nhìn gần hơn, với mỗi cá nhân,“Utopia là một bản thống kê đầy đủ những thiếu sót của con người và là một câu chuyện thú vị… Tôi nghĩ “Utopia” chính là một ảo mộng của nhân gian, cái mơ ước tử tế không bao giờ thực hiện được vì rào cản lại chính là bản thân con người. Biết vậy, mà những người tử tế vẫn mơ ước, vẫn trân trọng ‘Utopia’, và đó chính là vẻ đẹp của cuốn sách, là cái giá trị vượt thời gian nhắc nhở chúng ta rằng con người vẫn có ý muốn hoàn thiện mình” – dịch giả của cuốn sách, Trịnh Lữ, đã viết như vậy.

Đoạn yêu thích nhất của người viết bài này trong cuốn sách của Thomas More là đoạn kể lại cách mà người Utopia dùng để giảm thiểu sự quan trọng của vàng, tiền và trang sức trong đời sống của họ – những thứ chỉ hấp dẫn và chinh phục được trẻ con nơi đây. Những người nô lệ bị đánh dấu bằng việc bị bắt đeo đầy vàng, và “… người Utopia không thể hiểu được tại sao lại có người mê mẩn được vẻ óng ánh buồn thảm của một hòn đá bé xíu trong khi họ có toàn bộ sao sáng trên trời để chiêm ngưỡng – hoặc làm sao có người ngu ngốc đến nỗi tưởng mình hơn người khác chỉ vì mặc quần áo dệt bằng sợi len mịn và nhỏ hơn người ta. Nói cho cùng thì len là quần áo của cừu và không thể làm cho ai thành cái gì hơn cừu được”.

Một phát hiện thú vị khác: người dân Thuỵ Sỹ hóa ra chính là nguyên mẫu để Thomas More mô tả về người Venalia trong cuốn sách. Chỉ vài trăm năm trước đây thôi, người Thuỵ Sỹ nổi tiếng là những lính đánh thuê có mặt ở trong hầu hết quân đội châu Âu thời bấy giờ: “quả thực họ được thiên nhiên nhào nặn ra chỉ để dành cho mục đích chiến tranh. Họ luôn tìm kiếm cơ hội để đánh nhau, và khi thấy có cuộc chiến nào ở đâu, họ lập tức đàn lũ kéo đến đăng làm lính đánh thuê với giá rẻ mạt cho bất kỳ phe nào. Bởi giết là cách duy nhất mà họ biết để kiếm sống”. Từ đất nước của những kẻ sống nhờ nghề chém giết thuê trở thành đất nước thịnh vượng bậc nhất thế giới với những người dân yêu chuộng hoà bình – hành trình của Thuỵ Sỹ trong vài trăm năm qua có thể cũng là “không tưởng”?

Ngoài ra, lý do riêng tư để người viết bài thích quyển sách, đó là vì ý tưởng của tác giả, rằng người ta không thể đạt được điều gì tốt đẹp hơn, nếu người ta không có niềm tin, thậm chí là trí tưởng tượng – những điều cho phép chúng ta có động lực để tin và hành động để điều tốt đẹpa hơn là hoàn toàn có thể.

Và Thomas More đã tạo ra các bằng chứng cho điều ấy.


Erasmus, nhà học giả cổ điển thuộc giáo hội vĩ đại nhất thời bấy giờ, cũng là người đã biên tập cuốn sách "Utopia" cho lần ấn hành đầu tiên, đã khuyên người bạn thân của mình đọc ngay "Utopia", để thấy đâu là cội rễ của mọi sự xấu xa trong chính trị.

Nếu Quyển Hai của "Utopia" viết về vùng đất lý tưởng, thì Quyển Một là cuộc hạnh ngộ của More và Gilles với Raphael và nội dung đối thoại xoay quanh vấn đề tại vì sao vị học giả Raphael Hythloday đầy thông tuệ lại thà đi thăm thú khắp nơi chứ không bằng lòng đăng triều phục vụ một đấng quân vương nào đó, để đem bộ óc siêu việt của mình cống hiến cho xã hội.

Sự lý giải của tiên sinh Raphael đã vạch trần những rối loạn trong chính trị xã hội châu Âu thời bấy giờ: chế độ chuyên chế tàn độc và ngu xuẩn, ham thích chiến tranh, coi mạng người như cỏ rác, quý tộc ăn bám nhân dân, chú trọng không đúng mức những ngành nghề gây thiệt hại cho xã hội, sự ngu muội và tham lam của con người...

"Quả thực, khi xem xét mọi chế độ xã hội đang thịnh hành trên thế giới ngày nay, tôi không thể, xin Thượng đế tha tội, thấy chúng là cái gì khác ngoài một âm mưu lớn của người giàu nhằm củng cố bành trướng những quyền lợi riêng của mình dưới chiêu bài tổ chức quản lý xã hội."

Một xã hội mục ruỗng tôi tệ khiến người trí thức bất lực, tiên sinh Raphael cho rằng thà không làm gì cả còn hơn cố gắng làm một điều gì đó rồi bị coi thường, khinh rẻ một cách vô ích.

Về pháp luật

Pháp luật được soạn một cách dễ hiểu nhất để tất cả những người dân hàng ngày bận rộn, vất vả với việc làm ăn cũng có thể hiểu và thông thạo pháp luật mà không phải mất quá nhiều thời gian nghiên cứu.

Về ngoại giao

Vai trò của những bản hiệp ước không được đánh giá cao, bởi tác giả cho rằng, nếu đã có rắp tâm phớt lời mối ràng buộc và các quy tắc thì mấy dòng chữ chẳng có ý nghĩa gì. Bởi vậy, quan hệ ngoại giao dựa trên tinh thần tự giác, sự tôn trọng lẫn nhau.

Về giáo dục

Giáo dục là vấn đề muôn thuở của mọi xã hội và đối với một xã hội lý tưởng như “Utopia”, giáo dục cũng có những nguyên tắc riêng. Người dân Utopia rất coi trọng tri thức, họ trân trọng những cuốn sách y khoa, khoa học.

Trẻ con được giáo dục đạo đức, tinh thần dân tộc từ nhỏ. Bởi vậy nếu vi phạm pháp luật, người dân Utopia bị trừng phạt nặng hơn người nước ngoài vi phạm pháp luật của đất nước họ, bưởi vì dân Utopia được hưởng một nền giáo dục tốt từ nhỏ, chẳng có lý do gì ngoài một tội ác đáng bị lên án nên anh vi phạm pháp luật.

Về tôn giáo

“Utopia” duy trì tự do tôn giáo, đề cao đức tin, coi trọng tu sĩ và không ai có quyền phỉ báng niềm tin của người khác.

Trong một chừng mực nào đó, nước Utopia của More chịu ảnh hưởng từ nước Cộng hòa của Plato, nhưng tổng thể vẫn đậm dấu ấn riêng của More với những tư tưởng hết sức mới mẻ.

Để nói rõ cảm nhận về cuốn sách “Utopia” thì xin phép mượn lời của dịch giả Trịnh Lữ: "Hãy bình tĩnh một chút, bạn đang cầm trên tay một cuốn sách độc nhất vô nhị trên thế giới này đấy. Và đọc nó rồi, thể nào bạn cũng phải bàn tán về nó, tranh cãi vì nó, cười bò ra vì nó, nổi giận với nó, cười nhạo nó, bâng khuâng buồn bã vì nó, và cảm thấy rằng - tôi hy vọng thế - cuộc hành trình đi tìm hạnh phúc của chúng ta vẫn còn có hy vọng đến đích."

Xã hội loài người đầy hỗn tạp sẽ chẳng bao giờ được xem là địa đàng nếu còn tồn tại những vấn đề xã hội, tham nhũng, gian lận, tranh giành, cướp bóc, trộm cắp, nổi loạn, giết người, phản quốc, mê tín dị đoan, chiên tranh...

Đâu là nguồn gốc của những vấn đề trên?

Theo More, sức nặng của đồng tiền - biểu hiện hữu hình của lòng tham, là nguyên nhân gây ra phần lớn những xấu xí của xã hội.

"Thực ra, tham lam không phải là bản tính của muôn loài, mà chỉ là phản ứng của nỗi sợ hãi bị thiếu thốn. Nhưng với con người thì lòng tham lại còn bắt nguồn từ tính phù hoa, cái cảm giác rằng ta hơn người bởi vì ta có thể chưng diện nhiều thứ của cải dư thừa hơn người."

Để giải quyết vấn đề này, chế độ xã hội của “Utopia” có một nguyên tắc để con người không ham muốn vàng bạc châu báu. Đó là sử dụng vàng để làm gông, xích cho tù nhân, còn ngọc trai châu báu dùng làm đồ trang sức cho trẻ con mẫu giáo. Trong cuốn sách, có kể về những nhà ngoại giao nước bạn sính khoe của, thích đeo nhiều vàng bạc trên người cũng thẹn thùng nhận ra số vàng mình đeo còn không nhiều bằng một tên trốn tù. Những đứa trẻ khi trưởng thành cũng có thể tự bỏ đi những trang sức trên người chúng vì chúng biết đó chỉ là vật trang trí của trẻ con.

Cuộc sống ở "Utopia", người dân biết thế nào là đủ. Mọi người sống với nhau bình đẳng, không có giàu nghèo, mọi của cải đều thuộc sở hữu cộng đồng, tất cả cùng lao động và cùng hưởng hạnh phúc, cùng tìm kiếm khoái lạc. Khoái lạc tinh thần mà họ coi trọng bậc nhất là những hành vi chí thiện và một lương tâm trong sạch, khoái lạc vật chất mà họ coi trọng nhất là sức khỏe.

Utopia được miêu tả là một hòn đảo được cai trị bởi chế độ công hòa, nơi tư hữu không tồn tại. Tất cả những khía cạnh quản lý của nhà nước được tác giả gói gọn trong cuốn sách bao gồm đạo đức, pháp luật, tôn giáo, chính trị, xã hội, kinh tế, quân sự... Thực trạng xã hội đương thời cũng được tác giả phân tích một cách sâu sắc.

Những năm 1499 - 1502, Amerigo Vespucci đặt chân thám hiểm vùng Tây Bán cầu của trái đất và phát hiện ra rằng Nam Mỹ mở rộng về phía nam hơn là những kiến thức người châu Âu đã biết. Luận điểm về lục địa mới của Vespucci cùng các quan niệm khái niệm Tân Thế giới đã làm khuấy đảo nhận thức và trí tưởng tượng của con người thời bây giờ, dĩ nhiên trong đó có Thomas More.

"Utopia" được thai nghén và hình thành trong những năm 1515 - 1516, gồm hai quyển.

Điều thú vị là More viết Quyển Hai trước - với nội dung về địa đàng trần gian - trong thời gian 6 tháng ở xứ Flanders theo lệnh của vua Henry VIII để thương lượng về quan hệ buôn bán hai bên, sau đó More mới viết Quyển Một dựng nên nền bối cảnh tạo tiền đề cho Quyển Hai. Thomas More đã tưởng tượng ra và kể thật như đếm về tiên sinh Raphael Hythloday.

Tiên sinh Raphael Hythloday là một lữ khách đồng hành cùng Vespucci nhưng đã không trở về cùng bạn hữu sau chuyến du hành mà một thân một mình lang thang tới những xứ sở xa lạ, rồi tìm thấy hòn đảo Utopia - gốc Hy Lạp của từ này có nghĩa "không ở nơi đâu", và tại đó tiên sinh khám phá được một địa đàng chốn trần gian. Tiên sinh Raphael đã sống tại Utopia hơn năm năm, và lý do duy nhất thôi thúc tiên sinh trở về là để nói cho mọi người biết rằng có một đất nước được tổ chức hay đến thế. Nhờ cuộc hạnh ngộ mà More và bạn thân Peter Gilles được nghe Raphael kể về vùng đất đầy bất ngờ ấy.

Bằng hình thức lấy những sự kiện và con người có thật làm bối cảnh cho một câu chuyện có vẻ không tưởng. Mà trong câu chuyện có vẻ không tưởng đó, tất cả tên người, chức danh và địa danh đều do More tạo ra từ gốc ngôn ngữ Hy Lạp, và đều có nghĩa là không có thật, là tưởng tượng; lại có vẻ như, bất cứ chi tiết nào cũng mang đầy thâm ý.