Triết Lí Của Người Ra Quyết Định Sai Reviews

Là Cán bộ Phụ trách kế hoạch cấp cao của Viện Nghiên cứu Nhân đạo, một tổ chức giáo dục phi lợi nhuận liên kết với Đại học George Mason tại Arlington, bang Virginia.

Trong quyển sách này bạn sẽ được đọc những dòng chữ chứa đầy những luận điểm và lập luận đầy tinh tế của tác giả. Tác giả William Glod đã dùng những lí lẽ của bản thân để chứng minh cho luận điểm của mình và chính tác giả cũng đã đề cập rằng bạn cứ việc thoải mái bàn luận hoặc phản biện lại về cuốn sách này. Quyển sách này cũng không ẩn chứa quá nhiều khái niệm khô khan mà câu từ của quyển sách khá là gần gũi.

 Tôi tin rằng bạn nên đọc quyển sách này ít nhất một lần, bởi lẽ ai trong số chúng ta, tôi hoặc bạn đều sẽ có những lúc đưa ra những lựa chọn sai lầm, bạn hãy nhớ rằng đến cả luật pháp, gia đình hay bạn bè vững chưa chắc sẽ ngăn cản bạn phạm sai lầm cả. Nên có một câu hỏi được đặt ra là: “Bạn nên làm gì nếu đã lựa chọn sai lầm?”. Quyển sách này, sẽ là nguồn tài liệu giúp bạn tìm ra được câu trả lời ấy một cách chính xác nhất, đồng thời giúp bạn nhận biết được những thời điểm mà bạn có thể đưa ra những quyết định sai lầm, những lựa chọn tồi tệ gây hại cho bản thân bạn.

Quyển sách này gồm có 8 chương và có thể chia bố cục quyển sách này như sau:

• Chương 1: Chúng ta thì biết cái quái gì chứ?

Lựa chọn tồi tệ sẽ vẫn ổn nếu bạn và người khác có thể rút ra bài học từ đó, và chúng không gây ra hậu quả nghiêm trọng khiến những người theo chủ nghĩa gia trưởng phải bận tâm.

• Chương 2: Làm cách nào để biết người khác muốn gì?

Lựa chọn tồi tệ sẽ vẫn ổn vì chúng ta khó có thể khẳng định nó thực sự “tồi” nếu đánh giá trong bối cảnh cụ thể.

• Chương 3: Nếu tôi thực sự đang quyết định sai thì sao?

Bạn được tự do đưa ra những quyết định có thể bị cho là tồi tệ bởi sẽ thật vô lý nếu người khác ngăn bạn làm điều đó trong khi bạn thực sự muốn tự do thực hiện tất cả các lựa chọn của bản thân và/ hoặc việc tự do làm điều này là định danh cá nhân quan trọng của bạn.

• Chương 4: Bạn đâu phải sếp tôi!

Sẽ không sao cả nếu bạn được tự do mắc sai lầm bởi sẽ là không ổn nếu người khác tự mặc định rằng bạn vẫn ổn khi sống trong chủ nghĩa gia trưởng đầy ép buộc mà không thực sự chối bỏ nó.

• Chương 5: Thành kiến và chủ nghĩa gia trưởng ôn hòa

Việc bạn được tự do đưa ra những lựa chọn tồi tệ không phải là vấn đề nếu chúng là lựa chọn của chính bạn và không xuất phát từ việc làm sai lệch các vấn đề về nhận thức hoặc động cơ, việc sửa sai không thuộc phạm vi nhận thức hoặc kiểm soát của bạn.

• Chương 6: Đừng để những quyết định tồi tệ của bạn ảnh hưởng đến tôi!

 Tự do đưa ra quyết định sai chẳng sao hết nếu việc đó không buộc những người khác phải trả giá quá đắt trong khi họ không muốn.

• Chương 7: Tại sao chúng ta cần thận trọng

Cuối cùng, tự do đưa ra quyết định sai còn tốt hơn nếu việc ngăn cản tự do làm phát sinh các chi phí hoặc thiệt hại cho người khác, hoặc cho chính những người mà chúng ta dự định ngăn cần vì muốn tốt cho họ.

• Chương 8: Tổng kết

Chủ nghĩa gia trưởng cưỡng ép cho rằng đôi khi người ta có thể can thiệp mạnh mẽ nếu ai đó có khuynh hướng thực hiện một số hành động gây hại cho họ nói chung, nếu như xét một cách công bằng, hành động đó mang lại ít lợi ích hơn cái giá mà họ phải trả. Chúng ta có thể can thiệp đơn giản bằng cách cảnh báo họ về những điều họ đang làm, nhưng chủ nghĩa gia trưởng cưỡng ép thì cho rằng có thể can thiệp vào quyền tự do lựa chọn của họ ngay cả khi họ đã nhận biết được những mặt tiêu cực của hành động với bản thân. Người theo chủ nghĩa gia trưởng sẽ không muốn ngăn chặn mọi hành vi nguy hiểm và có hại bởi điều đó có thể cản trở và thậm chí còn có thể phản tác dụng đối với việc học hỏi. Họ nghĩ đưa ra quyết định sai lầm vẫn ổn nếu không quá có hại. Chủ nghĩa gia trưởng có thể giữ gìn tự do của chúng ta ở mức độ cao trong khi vẫn duy trì cho chúng ta tránh khỏi những rắc rối nếu phải tự đấu tranh với cám dỗ nguy hiểm, để chúng ta có thể đạt được điều mình muốn trong cuộc sống và tránh được tổn hại nghiêm trọng đáng tiếc. 

Những người gia trưởng không có áp đặt quan điểm về cuộc sống tốt đẹp lên bạn nếu bạn không đồng tình với họ. Thay vào đó, họ đang cố giúp bạn giảm bớt gánh nặng trách nhiệm nhằm né tránh những hành vi nhất định không được phép ngay từ đầu. Bạn có thể là một người hút thuốc hoặc ham mê cờ bạc, nhưng các hành vi này không nói lên bạn là ai. Cuộc sống của bạn được tạo nên bởi nhiều điều hơn thế. Bạn được nhìn nhận dựa trên những yếu tố quan trọng như công việc, các mối quan hệ, và cách bạn phản ứng với nghịch cảnh. Giá trị của bạn không được đong đếm bằng lượng Big Gulps mà bạn có thể uống trong một tuần.

Việc tăng giá thuốc lá, do ảnh hưởng tiêu cực của thuốc lá, dường như không đe dọa nhiều đến sự phát triển bản thân của chúng ta, ngay cả khi nó đã khiến rất nhiều người phải rời bỏ sở thích vì không chịu nổi giá thành quá cao. Tại sao chúng ta lại phải nghĩ đến việc gì đó khác trong khi giá thuốc lá tăng do bị áp thuế là để nhằm mục đích ngăn cản việc hút thuốc? 

Những người ủng hộ chủ nghĩa gia trưởng có thể đi xa hơn nữa – có khi nó còn giúp bảo vệ hoặc thúc đẩy tính cá nhân nữa ấy chứ! Bằng cách nào ư? Giả sử lý do nhiều người hút thuốc là vì khi còn trẻ, họ thấy bạn bè mình hút thuốc và cảm thấy cần hòa nhập trong khi không thực sự muốn. Sự thích ứng đã đi ngược lại tính cá nhân! Có lẽ khi cấm thuốc là (hoặc ít nhất là cấm những quảng cáo thuốc lá thể hiện hành động hút thuốc trông thật "ngầu"), chúng ta sẽ có thể tạo ra một môi trường nơi mọi người ít phải cố hòa nhập với đám đông hơn và có nhiều khả năng phát triển sở thích và tài năng riêng của họ hơn. (Người ta cũng có thể nói như vậy về việc cấm hoặc quy định các hình thức quảng cáo khác, chẳng hạn như thời trang.) Một thế giới mà mọi người đều nói những điều giống nhau, ăn mặc giống nhau và nghe cùng một loại nhạc trong trung tâm mua sắm, không phải là thế giới được ghi dấu bởi tính cá nhân. 

Chủ nghĩa gia trưởng thiếu tôn trọng hoặc có tính chất xúc phạm: Tất cả chúng ta đều có thể đồng tình rằng nếu ai đó không có khả năng hành động có trách nhiệm hoặc không rõ liệu họ có biết hành động của minh nguy hiểm hay không, thì việc ngăn cản được chấp nhận. Anh bạn John Stuart Mill của chúng tôi đã đưa ra ví dụ về một người đang chuẩn bị băng qua cây cầu cũ nát nguy hiểm nhưng không biết nó nguy hiểm. Giả sử bạn là người ngoài và không có đủ thời gian cảnh báo người này, nhưng bạn lại có đủ thời gian để tóm lấy anh ta trước khi anh ta đặt chân lên cây cầu. Trong trường hợp này, bạn đang can thiệp vì lợi ích của người đó và dường như việc này không sai bởi (chúng ta cho là) anh ta không hề biết gì về mối nguy hiểm tiềm tàng. Ở khía cạnh thực tế, một người đi ngang qua sẽ không biết anh ta định làm gì, vì vậy việc ngăn anh ta lại có vẻ được chấp nhận ít nhất cho đến khi anh ta nhận được thông tin về tình trạng của cây cầu

Chủ nghĩa gia trưởng áp đặt các giá trị (hoặc quan điểm, lý do) lên con người: Hầu hết chúng ta muốn sống cuộc đời mà chúng ta cảm thấy phù hợp, ngay cả khi chúng ta mắc sai lầm. Chúng ta sẽ phản đối nếu người ta áp đặt quan điểm tôn giáo hoặc thị hiểu ăn mặc lên mình, thậm chí cả khi những người khác bày tỏ suy nghĩ một cách chân thành (và có lẽ là đúng đắn) rằng các quan điểm và thị hiếu khác nhau sẽ có lợi cho chúng ta. Chúng ta không chỉ sở hữu một cuộc đời – mà chúng ta sống cuộc đời của chính mình để quyết định mình nên nghĩ gì, người tin tưởng vào điều gì, và hành động như thế nào. Không ai muốn trở thành tay sai để mặc cho i khác đưa ra những quyết định chủ chốt và đối xử như con rối. Các nhân vật trong cuốn tiểu thuyết phản địa đàng Brave New World (Thế giới mới nhiệm màu) được nhà nước chu cấp cho mọi thứ – họ có thể sống cuộc đời trong mơ bằng soma nhưng liệu đó có phải cuộc đời bạn mong muốn không? Một phần của việc trở thành cá thể độc lập là có quyền tự do suy nghĩ cho bản thân và có quyền quyết định những gì phải làm ngay cả khi người khác biết điều gì tốt cho ta nhất. Sống là để làm mọi thứ theo cách của riêng mình và học hỏi từ những sai lầm, có phải vậy không?

Chúng ta nên có không gian để trải nghiệm và học hỏi từ những sai lầm của chính mình nếu không có quả nhiều thứ đe dọa. Tác hại có thể nghiêm trọng, hoặc tức thì, hoặc không thể khắc phục – hoặc kết hợp các yếu tố đó lại … nhưng tôi cho rằng những tác hại chỉ mang một trong những đặc điểm này không phải đối tượng mà chủ nghĩa gia trưởng ngăn cản, và người gia trưởng cũng không đồng tình với việc này. Nhiều lựa chọn “tồi tệ” không thực sự xấu, và vì vậy mà chúng cũng không sao cả. Một lần nữa, những người ủng hộ chủ nghĩa gia trưởng có thể đồng tình với đánh giả này vì họ chấp nhận rằng phúc lợi nên được hiểu một cách chủ quan, chủ yếu là ở khía cạnh cái gì đáp ứng tốt nhất các sở thích và mục tiêu của chúng ta. Dầu cho vậy, bởi những người ngoài cuộc thiểu khả năng tiếp cận đáng tin cậy với những gì diễn ra trong tâm trí của người trong cuộc, nên họ thường không có sự chuẩn bị tốt để đưa ra những đánh giá tự tin về việc liệu lựa chọn của người khác thực sự phản ánh sở thích của chính họ hay không. Trong những trường hợp như vậy, có lẽ chúng ta nên coi hành động của mọi người là sự phản ánh rõ nhất những gì họ muốn, bất kể họ có thể nói gì hoặc thậm chí trả giá. Bạn có thể đưa ra những lựa chọn có vẻ “tồi tệ nhưng thực sự thì chúng không hắn hoặc không rõ ràng là tệ đến thế. 

Đôi khi mọi người có thể đưa ra những lựa chọn tối tệ mà không thực sự phản ánh đúng sở thích, đức tin và giá trị của họ. Đây là nơi tôi thể hiện sự phản đối với người gia trưởng khi họ bảo vệ quan điểm rằng có thể can thiệp vào việc của những người có lựa chọn tôi tệ nổi trên. Ngược lại, tôi cho rằng một số người vẫn có thể muốn được tự do quyết định sai ngay cả khi những lựa chọn không phù hợp với sở thích, đức tin và gia trị của họ. 

Những người ủng hộ chủ nghĩa gia trưởng không nên cho rằng chủ nghĩa gia trưởng là quan điểm mặc định trong trường hợp không có cam kết trước với CAD. Giống như bất kỳ quan điểm nào, mọi người nên có lý do mang tính quyết định để chấp nhận các lý lẽ ép buộc (theo chủ nghĩa gia trưởng hoặc cách khác) — nếu chỉ vì thiếu lý do mang tính quyết định mà các lý lẽ hợp lý là không đủ để tránh việc người ép buộc thay thế bản án của cô ấy cho người bình đẳng mà cô ấy đang ra sức ép buộc. Về mặt pháp lý thì việc lựa chọn tối không sao hết nếu việc người khác đang gây sức ép gia trưởng lên bạn là điều không thể chấp nhận được. 

Một số lựa chọn tôi có thể không ổn nếu chúng không đủ tự do hoặc nếu chúng ta thiếu bằng chứng cho thấy chúng tự do. Trong những trường hợp này, thấy những lựa chọn tồi tệ của một người khác — vi dụ thoi nghiện ngập của anh ta hoặc cách hành xử tệ bạc của anh ta đối với mọi người – và tự nhủ rằng tôi sẽ không bao giờ hành động theo cách anh ta đã làm, rằng tôi sẽ không trở thành người như thế. Sự khôn ngoan thường là kết quả của việc linh hoạt. Sự khôn ngoan cũng là học hỏi từ những lựa chọn sai, chứ không phải là lặp lại những lựa chọn sai lầm hết lần này đến lần khác. Tất nhiên, không phải lúc nào việc chọn sai cũng ổn – đó không phải tiêu đề cuốn sách này! Tuy nhiên chúng ta nên cẩn thận về việc quá thận trọng. Ít nhất, chúng ta nên thận trọng trong việc khiến người khác phải thận trọng hơn mức họ cần. Không phải ai cũng thích một mức độ an toàn giống nhau, vì vậy mà chúng ta không nên áp đặt mức độ ưa thích của mình lên họ mà không có lý do tốt đẹp mà họ cho là chính đáng.

“ Vì những lý do tôi đã khám phá trong cuốn sách này, cuộc sống của họ không phải do chúng ta quyết định. Trời ạ, nếu những luật lệ gia trưởng tồn tại, chúng sẽ hiếm hoi hay phổ biến nhỉ? Nếu hiểm hoi, nó có thể khiến trường hợp trở nên khó khăn hơn vì tại sao chúng ta lại cần thêm bất cứ điều gì nếu các lập luận ở đây là hợp lý.”

“Sự không hoàn hảo của chúng ta là một phần khiến cuộc hành trình này có lúc cảm động, có lúc hài hước, có lúc bị thương, có lúc lại đầy cảm hứng. Người ta không phải theo đuổi một tôn giáo nào để nghĩ rằng sự cứu rỗi đóng vai trò quan trọng trong câu chuyện cuộc đời. Học hỏi từ những lựa chọn tồi, nhưng dù có quyền tự do thực hiện theo cách nào đi nữa, cũng là một phần của con người và họ có thể sống cuộc đời của chính mình. Tôi đã mắc rất nhiều sai lầm trong quá trình tư duy về các vấn đề này. Tôi cảm thấy tự tin rằng mình đã đưa ra một trường hợp mạnh mẽ chống lại chủ nghĩa gia trưởng, nhưng tôi vẫn có thể sai. Điều này dành cho các bạn tự đánh giá. Tôi hy vọng kinh nghiệm của mình đã cho các bạn một số ý tưởng để suy ngẫm trong cuộc sống riêng của mình. Tiến lên nào!”

Tác giả: Lý Ngọc Xuân - Bookademy 

Hình ảnh: Lý Ngọc Xuân 

-------------------------------------------------------------

Theo dõi fanpage của Bookademy để cập nhật các thông tin thú vị về sách tại link: Bookademy 

(*) Bản quyền bài viết thuộc về Bookademy - Ybox. Khi chia sẻ hoặc đăng tải lại, vui lòng trích dẫn nguồn đầy đủ "Tên tác giả - Bookademy." Các bài viết trích nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.