.png)
“Tình yêu bất định” và
“toán học” minh xác, hai thứ tưởng chừng không thể dung hòa đã được Edward
Frenkel khéo léo hòa trộn, đan bện vào nhau, dẫn dắt người đọc bước vào thế giới
toán học đẹp đẽ và thanh nhã, nơi cây cầu Langlands kết nối các lục địa bí ẩn của
Đại số, Hình học, Lý thuyết số, Giải tích và Vật lý lượng tử. Những “vật thể kỳ
quái” trong thế giới toán học như phiến đá Rosetta, nhóm Lie, đối xứng gương
hay đa tạp cờ cũng được thuần hóa bởi tình yêu thuần khiết, trở nên gần gũi đến
kinh ngạc.
Được
Quỹ Fondaytion Sciences Mathématiques de Paris tài trợ, buổi công chiếu
đầu tiên của bộ phim diễn ra vào tháng 4 năm 2010 ở nhà hát Max Linder
Panorama, một trong những nhà hát tốt nhất Paris. Đó là một thành công. Những
bài báo đầu tiên về bộ phim bắt đầu xuất hiện. Tạp chí Le Monde đã gọi Những nghi thức
của Tình yêu và Toán học là “một bộ phim ngắn gây ấn tượng sâu sắc”, “giới
thiệu một cái nhìn lãng mạn bất thường về các nhà toán học”. Còn tạp chí New Scientist thì viết: “Bộ phim thật
tuyệt vời, rất đáng xem… Nếu mục tiêu của Frenkel là mang nhiều người hơn nữa đến
với toán học, thì anh có thể tự chúc mừng bản thân về thành công của tác phẩm.
Công thức của tình yêu, thực ra là một phiên bản đơn giản hoá của một phương
trình mà anh đã viết trong một bài báo công bố năm 2006 về lý thuyết trường lượng
tử có tên “Các hạt instaton bên ngoài lý thuyết topo I”, sẽ nhanh chóng được
xem – nếu không hiểu – bởi một lượng lớn khán giả hơn nhiều so với cách tiếp cận
khác của nó.”
Theo
lời của tạp chí Tangente Sup của
Pháp, thì bộ phim sẽ “hấp dẫn những người vốn nghĩ rằng toán học thì đối lập
hoàn toàn với nghệ thuật và thi ca”. Trong thông tin phụ lục kèm theo bài báo,
Hervé Lehning đã viết: “Trong các nghiên cứu toán học của Edward Frenkel, đối xứng
và đối ngẫu có vai trò rất quan trọng. Chúng có liên quan với chương trình
Langlands, với mục tiêu bắc cầu giữa lý thuyết số và các biểu diễn của một số
nhóm nào đó. Chủ đề rất trừu tượng này thực sự đã có những ứng dụng, chẳng hạn
như trong lý thuyết mật mã… Nếu ý tưởng đối ngẫu quá quan trọng với Frenkel như
vậy, người ta có thể đặt câu hỏi liệu anh có nhìn thấy một đối ngẫu giữa tình
yêu và toán học, như tựa đề bộ phim của anh đã khơi gợi. Câu trả lời của anh
cho câu hỏi này đã rõ ràng. Với anh, nghiên cứu toán học cũng giống như một câu
chuyện tình yêu.”
Kể
từ đó, bộ phim đã được trình chiếu tại một số liên hoan phim ở Pháp, Tây Ban
Nha, và California; ở Paris, Kyoto, Madrid, Santa Barbara, Bilbao, Venice… Việc
trình chiếu bộ phim và hành động quảng bá tiếp sau đó đã cho tôi cơ hội để thấy
được một số điểm khác biệt giữa “hai nền văn hoá”. Trước tiên, nó đến dưới dạng
một cú sốc văn hoá. Toán học của tôi chỉ một số ít người có thể hiểu được cặn kẽ;
có lẽ, ban đầu trên toàn thế giới chỉ khoảng chục người, không hơn. Hơn nữa, bởi
vì mỗi công thức biểu thị một chân lý khách quan, nên về bản chất chỉ có một
cách để diễn giải chân lý đó. Bởi vậy, công trình toán học của tôi cũng được nhận
thức theo cùng một cách với bất kỳ ai đọc nó. Nhưng trái lại, bộ phim của chúng
tôi có ý định hướng tới một lượng khán giả rộng lớn hơn: có hàng nghìn người sẽ
được xem nó. Và, dĩ nhiên, mỗi người sẽ diễn giải nó theo cách riêng của họ.
Điều
mà tôi học được từ chuyện này, đó là người xem luôn là phần không thể thiếu
trong một dự án nghệ thuật; sau cùng thì tất cả đều phụ thuộc vào đôi mắt của kẻ
ngắm nhìn. Một người sáng tạo nghệ thuật không thể áp đặt ý chí của mình tới cảm
nhận của người xem. Nhưng dĩ nhiên, chúng ta có thể được hưởng lợi từ điều này,
bởi vì khi chia sẻ quan điểm của mình, chúng ta càng trở nên hoàn thiện.
Trong
bộ phim của chúng tôi, mở đầu bộ phim Mariko viết một bài thơ tình cho nhà toán
học. Vào cuối bộ phim, khi anh xăm công thức, thì đó chính là cách anh đền đáp
lại: với anh, công thức này là minh chứng tình yêu của anh. Nó có thể mang cùng
một niềm đam mê và cảm xúc như một bài thơ, do vậy đó là cách chúng ta chỉ ra sự
tương đồng giữa toán học và thi ca. Với Nhà toán học, đó là món quà của anh cho
tình yêu, là sản phẩm của trí tuệ, niềm đam mê và trí tưởng tượng của anh. Nó
cũng giống như anh viết một bức thư tình cho cô ấy vậy – hãy nhớ về chàng trai
trẻ Galois viết những phương trình vào đêm cuối của đời mình.
Nhưng
cô ấy là ai? Trong bối cảnh của thế giới thần thoại mà chúng ta hình dung, cô ấy
là hiện thân của Chân lý Toán học (do vậy tên cô là Mariko, nghĩa là “chân lý”
trong tiếng Nhật, và điều này giải thích tại sao từ istina lại được dùng để viết
trên bức thư pháp treo trên tường). Tình yêu của nhà toán học dành cho cô có ý
nghĩa là tình yêu của anh với Toán học và Chân lý, mà anh đã hy sinh bản thân
mình cho chúng. Nhưng cô ấy phải sống sót và mang theo công thức của anh, cũng
như cô sẽ làm với những đứa con của anh. Chân lý Toán học là vĩnh cửu.
Liệu
Toán học có thể là ngôn ngữ của tình yêu hay không? Một số khán giả không dễ dàng
chấp nhận ý tưởng về một “công thức của tình yêu”. Chẳng hạn, có người đã nói với
tôi sau khi xem bộ phim rằng “Logic và tình cảm không thể đi kèm với nhau. Đó
là lí do tại sao chúng ta nói rằng tình yêu là mù quáng. Vậy thì làm thế nào mà
một công thức tình yêu có thể vận hành được?” Thực tế, những tình cảm và cảm
xúc của chúng ta thường xuất hiện một cách phi lý tính (mặc dù các nhà khoa học
về nhận thức sẽ nói với bạn rằng một vài khía cạnh của thứ phi lý tính biểu kiến
như thế thực tế có thể được mô tả bởi toán học). Bởi vậy, tôi không tin rằng có
một công thức có thể miêu tả hay giải thích được tình yêu. Khi tôi nói về mối
liên hệ giữa tình yêu và toán học, tôi không có ý nói rằng tình yêu có thể được
quy giản về toán học. Mà quan điểm của tôi là toán học hàm chứa nhiều điều hơn
so với hầu hết chúng ta tưởng tượng. Ngoài ra, toán học cho chúng ta một khả
năng duy lý và cộng tính để yêu nhau và yêu thế giới quanh ta. Một công thức
toán học không thể giải thích được tình yêu, nhưng nó có thể mang trong mình trọng
trách của tình yêu.
-------
Hình ảnh: Phương Liên
Theo dõi fanpage của
Bookademy để cập nhật các thông tin thú vị về sách tại link: Bookademy
Bạn đam mê viết lách,
yêu thích đọc sách và muốn lan tỏa văn hóa đọc tới cộng đồng của YBOX.VN? Đăng ký để trở thành CTV Bookademy tại
link: http://bit.ly/bookademy_ctv
(*) Bản quyền bài viết
thuộc về Bookademy - Ybox. Khi chia sẻ hoặc đăng tải lại, vui lòng trích dẫn
nguồn đầy đủ "Tên tác giả - Bookademy." Các bài viết trích nguồn
không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.
Edward Frenkel khéo léo truyền tải thông điệp rằng đam mê là yếu tố quan trọng giúp con người vượt qua mọi khó khăn trong cuộc sống. "Tình Yêu Và Toán Học" cho thấy rằng để đạt được những điều lớn lao, bạn cần phải theo đuổi đam mê của mình một cách mãnh liệt. Tác giả không chỉ chia sẻ những thành công mà còn cả những thất bại của mình, từ đó khuyến khích độc giả không ngừng nỗ lực và theo đuổi ước mơ. Cuốn sách trở thành một nguồn động viên mạnh mẽ cho bất kỳ ai đang trên con đường theo đuổi đam mê, giúp họ hiểu rằng mỗi nỗ lực, dù nhỏ, đều có giá trị và góp phần tạo nên thành công lớn.