.png)
Cây cam ngọt của tôi của José Mauro de Vasconcelos đã tái hiện lại chân thực cuộc
sống khốn khó, khó khăn và nghèo khổ của một thị trấn nhỏ. Cuộc sống đói nghèo
đó đã khiến những thành viên trong gia đình mất đi nhân tính của họ và, tệ hơn,
điều này đã hại chết thế giới trẻ thơ của cậu bé Zezé. Người đọc sẽ được đi vào
thế giới ngây thơ và thú vị của cậu bé Zezé và, đồng thời, cũng cảm thấy chua
xót cho số phận của cậu.
Thế giới trẻ thơ chua xót trong cuộc sống đói nghèo
“Em đã thấy anh là người bạn như thế nào của em rồi, đúng
không Zezé? Này, em sẽ chẳng mất mát gì nếu nói cho anh biết em đã làm ‘chuyện
đó’ như thế nào…”
“Totoca, em thề là em không biết. Em thực sự không biết.”
“Em nói dối. Ai đó đã dạy em học.”
“Em chẳng học gì cả. Chẳng ai dạy em hết. Trừ phi quỷ sứ
dạy em trong giấc ngủ. Jandira nói quỷ sứ là cha đỡ đầu của em.”
Totoca bối rối. Anh thậm chí còn cốc đầu tôi mấy cái, cố
bắt tôi phải nói cho anh biết. Nhưng tôi không biết mình đã làm được chuyện đó
như thế nào.
“Chẳng ai tự học cái đó được.”
Nhưng anh không biết phải nói gì bởi vì chẳng ai thực sự
nhìn thấy người nào dạy học tôi học gì hết. Đó là một bí ẩn.
Tôi vòng qua bàn và ôm bác thật chặt. Tôi cảm thấy đám
tóc bạc của bác cọ vào trán mình. Tóc bác mềm thật đấy.
“Đây không phải vì con ngựa đâu ạ. Cháu sẽ làm cho bác một
việc khác cơ. Cháu sẽ đọc.”
“Gì cơ, Zezé? Cháu biết đọc ư? Ai dạy cháu?”
“Chẳng ai cả.”
“Cháu nói dối.”
“Jandira, chị nhấc em lên được không? Em sẽ đọc những chữ
kia.”
“Nói phét đủ rồi đấy, Zezé. Chị đang bận.”
“Cứ nhấc em lên một tí thôi rồi em sẽ cho chị xem.”
“Này, Zezé, nếu định giở trò gì thì mày liệu hồn.”
Chị nhấc tôi lên phía sau cánh cửa.
“Nào, đọc đi. Chị đang muốn xem đây.”
Vậy là tôi đọc, đọc thật. Tôi đọc câu cầu nguyện, cầu
Chúa phù hộ cho gia đình chúng tôi và bảo vệ chúng tôi khỏi những linh hồn hiểm
ác.
Jandira đặt tôi xuống. Miệng chị há hốc.
“Zezé, mày đã thuộc lòng câu đó phải không? Mày lừa chị
phải không?”
“Jandira, em thề. Em có thể đọc mọi thứ.”
“Chẳng ai không học mà lại biết đọc cả. Là bác Edmundo dạy
mày phải không? Hay bà?”
“Chẳng ai cả.”
Chị chạy đi lấy một tờ báo và tôi đọc không sai chữ nào.
Chị kêu ré lên và gọi Glória. Glória trở nên lo lắng và đi gọi Alaíde. Trong
vòng mười phút, hàng xóm của chúng tôi đã xúm lại để xem chuyện lạ.
“Khi nào lớn, anh sẽ mua một chiếc xe thật ngầu như xe của
Manuel Valadares. Em nhớ không, ông người Bồ Đào Nha có lần đã đi qua chỗ chúng
ta ở ga tàu khi chúng ta đang vẫy chào tàu Mangaratiba ấy. Chà, anh sẽ mua một
chiếc xe đẹp như thế và chất đầy quà cho riêng em… Nhưng đừng khóc, vì vua thì
đâu có khóc.”
Nỗi buồn căng đầy trong lồng ngực tôi.
“Anh thề anh sẽ mua một cái. Kể cả khi anh phải giết người
cướp của…”
Giọng đang cất lên không phải của chú chim bé nhỏ bên
trong tôi. Đó chắc hẳn phải là tiếng nói trái tim tôi.
Đó là cách duy nhất. Tại sao Chúa không yêu tôi? Đến cả
con bò con lừa trong máng cỏ còn được Ngài yêu quý. Nhưng tôi thì lại không.
Ngài đang trừng phạt tôi bởi vì tôi là con trai của quỷ. Ngài đang trừng phạt
tôi bằng cách không tặng quà cho em trai tôi. Nhưng điều này không công bằng với
Luís, nó là một thiên thần. Không một thiên thần nào trên thiên đường có thể
tuyệt vời hơn nó…
Nước mắt bắt đầu rơi lã chã trên mặt tôi.
“Anh Zezé, anh đang khóc kìa…”
“Anh sẽ nín ngay thôi. Với cả anh không phải vua như em.
Anh chẳng có gì tốt cả. Một thằng bé hư, hư thật sự… Chỉ thế thôi.”
Tôi gọi Totoca ngay khi vừa tỉnh giấc.
“Ra xem đi! Em nói sẽ có gì đó đấy.”
“Anh không quan tâm.”
“Được thôi, em quan tâm.”
Tôi mở cửa phòng ngủ, và trong nỗi thất vọng tràn trề của
tôi, đôi giày trống không. Totoca bước từ phía sau tới, dụi mắt.
“Anh đã nói với em rồi mà, thấy chưa?”
Những cảm xúc hỗn độn trào lên trong lòng tôi. Tôi oán
ghét, giận dữ và buồn bã. Không kìm nổi lòng, tôi buột miệng, “Thật kinh khủng
khi có một người cha nghèo!”
“Chà, vậy đấy. Mọi người trong gia đình ta đều là người tốt
cả. Vậy thì tại sao Chúa không đối xử tử tế với chúng ta chứ? Cứ thử đến nhà
bác sĩ Faulhaber mà xem bàn ăn nhà ông ấy to cỡ nào, đồ ăn chất cao ra sao. Cả
nhà Villa-Boas. Và nhà của bác sĩ Adaucto Luz nữa, chán chả buồn nói…”
Lần đầu tiên tôi thấy anh Totoca gần như phát khóc.
“Đó là lý do anh nghĩ Chúa Jesus muốn sinh ra nghèo khổ chỉ để thể hiện mà thôi. Sau đó Ngài nhận ra chỉ giàu mới tốt… Nhưng thôi đừng nói về điều này nữa. Những gì anh vừa nói có thể là trọng tội đấy.”
Thế giới trẻ thơ kỳ diệu trong cuộc sống đói nghèo
Chúng tôi đến gần cái chuồng gà cũ. Trong chuồng, hai con
gà mái lông sáng màu đang mổ mổ xuống đất, còn con gà mái đen già khụ thì lành
đến nỗi chúng tôi còn có thể gãi đầu nó.
“Trước tiên chúng mình mua vé đã. Nắm tay anh nào, bởi vì
trẻ con dễ bị lạc ở chỗ đông người như thế này lắm. Nhìn xem, ngày Chủ nhật ở
đây thật nhộn nhịp phải không?”
Luís nhìn quanh, thấy khắp nơi toàn người là người bèn nắm
chặt tay tôi.
Tại quầy vé, thấy khắp nơi toàn người là người, bèn nắm
chặt tay tôi.
Tại quầy vé, tôi ưỡn bụng và hắng giọng, ra vẻ quan trọng.
Tôi cho tay vào túi quần và hỏi người phụ nữ ở quầy, “Miễn vé đến mấy tuổi nhỉ?”
“Năm.”
“Vậy thì cho một vé người lớn.”
Tôi bức hai chiếc lá cam làm vé và chúng tôi bước vào.
“Con trai, trước hết chúng ta sẽ đến xem những con chim đẹp
như thế nào nhé. Nhìn kìa, những con vẹt thường, vẹt đuôi dài, vẹt Nam Mỹ với đủ
mọi màu sắc kìa. Những con lông sặc sỡ ở đằng kia là vẹt Nam Mỹ đỏ.”
Mắt em tôi lồi ra vì thích thú.
Chúng tôi đi loanh quanh, ngắm nghía mọi thứ. Chúng tôi
nhìn ngó nhiều đến nỗi tôi còn để ý thấy Glória và Lalá ở đằng sau mọi thứ
khác, đang ngồi trên ghế băng bóc cam. Lalá đang nhìn tôi… Có khi nào các chị
đã phát hiện ra chăng? Nếu vậy thật thì chuyến thăm vườn thú đó sẽ kết thúc kèm
theo một cú phát ra trò vào mông ai đó. Và ai đó ấy chỉ có thể là tôi mà thôi.
“Tiếp theo là gì vậy, Zezé, giờ chúng ta sẽ xem gì hả
anh?”
Tôi lại hắng giọng và lấy lại điệu bộ vừa rồi. “Ra đằng
kia xem khỉ nào. Bác Edmundo gọi chúng là linh trưởng.”
Chúng tôi mang mấy quả chuối theo và ném cho lũ khỉ.
Chúng tôi biết mình không được phép làm thế, nhưng những người trông coi vườn
thú còn đang bận túi bụi bởi có quá đông khách tham quan.
“Em thích cây cam ngọt hơn đám cây xấu xí này.”
“Ở đâu cơ?”
Tôi dẫn chị đi xem cây cam.
“Cây cam nhỏ xinh quá này! Nó không có một cái gai nào.
Nó trông rất đặc trưng, đến mức nhìn từ xa ta cũng có thể nhận ra nó là một cây
cam ngọt. Nếu chị bé như em, chị cũng chẳng muốn cây khác đâu.”
“Nhưng em muốn một cây to cơ.”
“Nghĩ kỹ mà xem, Zezé. Cây này vẫn còn nhỏ. Nó sẽ lớn lên
thành một cây to – em và nó sẽ cùng lớn lên. Em và nó sẽ hiểu nhau như an hem.
Em có thấy cái cành kia không? Nó là cành duy nhất, đúng vậy thật, nhưng nó hơi
giống một con ngựa được sinh ra chỉ để cho em vậy.”
“Ngồi lên cành của tớ đi.”
Tôi làm theo.
“Nào, lắc lư người và nhắm mắt lại.”
Tôi làm như cây cam nói.
“Cậu nghĩ sao? Cậu đã bao giờ có con ngựa nào oách hơn
chưa?”
“Chưa từng. Tuyệt quá. Tớ sẽ cho em tớ con ngựa Vua Bạc.
Cậu sẽ thực sự thích thằng bé cho xem.”
Tôi trèo xuống, thấy yêu cây cam nhỏ của mình.
“Này, tớ định thế này nhé. Bất cứ khi nào có thể, thậm
chí trước khi chúng tớ chuyển tới đây, tớ sẽ đến trò chuyện với cậu. Bây giờ tớ
phải đi đây. Mọi người đã ra cổng chuẩn bị về rồi.”
“Nhưng bạn bè không tạm biệt nhau kiểu ấy đâu.”
“Suỵt! Chị tớ đến đấy.”
Glória đến đúng lúc tôi đang ôm cái cây.
“Tạm biệt nhé, bạn của tôi. Bạn là sinh vật đẹp nhất trên đời!”
Thế giới trẻ thơ dần biến mất
“Hôm na em đã bị đòn ba lần rồi, Gló ạ.”
“Chẳng lẽ em không đáng bị đánh à?”
“Không phải vậy. Chỉ là vì không ai yêu thương em hết, mọi
người trút hết giận dữ lên em.”
Trái tim mười lăm tuổi của Glória bắt đầu tan chảy và tôi
có thể cảm nhận được điều đó.
“Em nghĩ tốt nhất ngày mai một chiếc xe hơi trên đường quốc
lộ cán chết em đi cho rồi.”
Tôi nhìn ông cảm kích.
“Cháu là cậu bé dũng cảm đấy, nhóc.”
Tôi mỉm cười trong đau đớn, nhưng đằng sau cơn đau ấy,
tôi vừa mới phát hiện ra một điều quan trọng. Ông người Bồ giờ đây là người tôi
yêu quý nhất trên đời.
Pinkie vẫn đang dỗi.
“Này, Pinkie, cậu không cần làm thế đâu. Ông ấy là bạn tốt
nhất của tớ. Nhưng cậu là vị vua đích thực của cây cối trong vườn, cũng như
Luís là vua đích thực của các anh em trai tớ ấy. Trái tim chúng ta cần phải đủ
lớn để có chỗ cho tất cả mọi thứ chúng ta yêu thương, cậu biết đấy.”
“Vậy, như thế có nghĩa rằng bây giờ chúng ta đã là bạn thực
sự, đúng không nào?” ông hỏi.
“Vâng.”
“Vậy ta hỏi cháu một điều được không?”
“Được ạ, thưa ông.”
“Cháu không muốn lớn thật nhanh để có thể giết chết ta nữa,
đúng không?”
“Không ạ. Cháu sẽ không bao giờ làm chuyện đó đâu.”
Tôi nhích lại gần ông và ngả đầu lên cánh tay ông.
“Ông Bồ ơi!”
“Sao?”
“Cháu chẳng muốn xa ông chút nào, ông biết không?”
“Tại sao?”
“Bởi vì ông là người tốt nhất trên dời. Không ai đối xử tệ
với cháu khi cháu ở bên ông và cháu cảm thấy trong tim cháu có một mặt trời hạnh
phúc.”
May cho tôi là Glória đã nghe thấy tiếng ồn ào. Chị ở bên
hàng xóm, đang tán gẫu với cô Rosena thì nghe thấy tiếng kêu gào bèn chạy vội về.
Chị xộc vào phòng khác như một cơn gió mạnh. Không ai động gì đến chị và khi
nhìn thấy mặt tôi be bét máu, chị gạt Totoca sang một bên và cũng đẩy cả
Jandira ra ngoài, không màng đến chuyện Jandira là chị cả. Tôi nằm sóng soài
trên sàn gần như không mở nổi mắt, thở khò khè. Chị đưa tôi vào phòng ngủ. Tôi
không khóc, nhưng Vua Luís đã trốn trong phòng mẹ và đang gào toáng lên, sợ hãi
vì họ đánh tôi dữ quá.
Glória chửi rủa.
“Rồi sẽ có ngày các người giết chết đứa bé này mất và rồi
sẽ thế nào nữa hả, đồ quái vật không tim?”
Tôi lẩm bẩm thốt ra câu nói có lẽ là lời buộc tội nặng nề
nhất đối với cuộc đời mình.
“Mẹ ơi, đáng lẽ con không nên được sinh ra trên đời này.
Đáng lẽ con nên giống như quả cầu của con…”
Nhưng chị không biết cuộc cách mạng đang diễn ra trong
tôi. Không biết điều tôi đã quyết định. Tôi đã đổi những cuốn phim. Tôi không
còn dính dáng gì đến những chàng cao bồi và người da đỏ nữa. Từ giờ trở đi tôi
chỉ muốn xem phim tình cảm, với thật nhiều nụ hôn và những cái ôm, trong đó mọi
người đều yêu quý nhau. Vì tôi chẳng được tích sự gì, sinh ra chỉ để bị đánh đập
thôi, nên ít nhất tôi có thể xem những người khác yêu quý nhau.
“Cháu sẽ không nói dối ông. Cháu thực sự không chắc lắm.
Cháu học bài đó bởi vì cháu học mọi thứ. Bởi vì nó là một bài hát hay. Cháu
không để ý nó có nghĩa như thế nào. Nhưng cha đánh cháu thậm tệ ông Bồ ạ. Nhưng
cũng chẳng sao.” tôi sụt sịt. “Cháu sẽ giết ông ấy.”
“Gì cơ, nhóc? Cháu sẽ giết cha cháu ư?”
“Đúng vậy. Cháu đã bắt đầu rồi. Không phải giết ông ấy có
nghĩa là chộp lấy khẩu súng lục của Buck Jones và bắn bùm! Không cần phải thế.
Ông có thế giới một người nào đó trong trái tim ông. Không yêu người đó nữa. Và
thế là một ngày nào đó người đó sẽ chết.”
“Đó là lúc đầu thôi. Nhưng sau đó cháu đã giết ông theo
cách ngược lại. Cháu đã làm ông chết đi và sau đó ông tái sinh trong tim cháu.
Ông là người duy nhất cháu thích, ông Bồ ạ. Người bạn duy nhất cháu có. Không
phải vì ông cho cháu thẻ bài, soda, kẹo và bi… Cháu xin thề đó là sự thật.”
“Nhưng mọi người đều yêu cháu. Mẹ cháu, thậm chí cha
cháu. Chị cháu Glória, Vua Luís… Và cháu đã quên cây cam nhỏ của mình rồi ư?
Pinkie… Cháu gọi nó là gì nhỉ?”
“Bạn Yêu ạ.”
“Vậy…”
“Giờ thì khác rồi, ông Bồ ạ. Thật ra, Bạn Yêu chỉ là một
cây cam nhỏ thậm chí không có hoa… Nhưng không như ông. Ông là bạn cháu và đó
là lý do tại sao cháu xin đi một vòng trên chiếc xe hơi của ‘chúng ta’, chiếc
xe mà chẳng bao lâu nữa sẽ chỉ còn là của ông thôi. Cháu đến để từ biệt ông.”
Tôi vô thức đứng dậy. Tôi cảm thấy buồn nôn khủng khiếp
và cả người đổ mồ hôi lạnh. Tôi rời khỏi bàn và đi ra cửa. Tôi thậm chí gần như
không nhận ra khuôn mặt của cô Cecília Paim đang đi tới ngăn tôi lại. Có lẽ cô
đã nhìn thấy sắc mặt tái nhợt của tôi.
“Có chuyện gì vậy, Zezé?”
Nhưng tôi không thể trả lời. Nước mắt tôi giàn giụa. Rồi
như thể một cái chốt bật mở và tôi lao đi, thậm chí chẳng buồn nghĩ đến văn
phòng cô hiệu trưởng. Tôi ra bên ngoài, quên cả đường quốc lộ, quên tất cả. Tôi
chỉ muốn chạy và chạy cho đến khi tới được chỗ đó. Tim tôi còn đau hơn bụng tôi
và tôi chạy một mạch dọc đường Casinhas.
“Tại sao người ta lại nói cho bọn trẻ biết nhiều chuyện
như vậy trong khi chúng còn bé như thế?”
Ông Bồ yêu quý của cháu, sự thực là người ta đã cho cháu biết mọi chuyện quá sớm.
Lời kết
Qua Cây cam ngọt của tôi, mình cảm nhận được rằng chính sự nghèo khó ấy đã khiến con người mất đi nhân tính và đã khiến những em trẻ thơ không thể sống với cuộc sống thú vị, ngây thơ mà các em nên có. Mặc dù câu chuyện đã khép lại một cách buồn bã và tiếc nuối nhưng cái kết cũng muốn nói lên rằng, ở thời đó, những cậu bé, cô bé như Zezé khó có thể có một cuộc sống tốt đẹp và vui vẻ.
Hình ảnh: Thiện Thảo - Bookademy
--------------------------------------------------
Theo dõi fanpage của Bookademy để cập nhật các thông tin thú vị về sách tại link: Bookademy
(*) Bản quyền bài viết thuộc về Bookademy - Ybox. Khi chia sẻ hoặc đăng tải lại, vui lòng trích dẫn nguồn đầy đủ "Tên tác giả - Bookademy." Các bài viết trích nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.
"Cây cam ngọt của tôi" là tập truyện ngắn trần thuật và có đôi chút hài hước ở vài chương đầu. Nhưng thật bất ngờ là câu chuyện về thằng nhóc năm tuổi này lại khiến mình nức nở cả một buổi chiều. Không có những ẩn dụ cao xa hay tính triết lý dày đặc, toàn bộ cuốn sách là từng câu chuyện nhỏ, dần dần bức ép một thằng nhóc năm tuổi trưởng thành trong tuyệt vọng. Và tất cả được kể lại bằng giọng văn nhẹ bẫng như gió như mây.
Zezé đáng thương của mình là một đứa trẻ ngoan cường nhất mình từng biết. Nỗi xót xa cho thằng nhỏ, cho đứa em gái ruột của mình và cho chính bản thân cứ dâng lên cuồn cuộn, đến mức tưởng như lồng ngực bị kéo căng bởi những thương xót, nghẹn ngào đến nghẹt thở.
Zezé hay bị cho ăn tẩn và cấm túc, vì thằng cha nghịch kinh hồn và hay nói tục (dù nó cũng chẳng hiểu lắm mấy từ đó nghĩa là gì). Nhưng nó chấp nhận trả giá như một phần của trò chơi và nó vẫn hết mực yêu thương mọi người.
Nhưng rồi thì "Chị thấy đấy, Gló. Em chẳng làm gì cả. Khi đáng bị đánh thì em chấp nhận. Nhưng đằng này em chẳng làm gì nên tội". Ôi đây là những gì mà một đứa trẻ 5 tuổi có thể nói ư? Rồi nó còn nói "Giá như con chưa từng được sinh ra". Hai trận đòn nhớ đời khiến nó hoài nghi về sự tồn tại của chính mình, lỗi lại chẳng phải của nó. Những lời băn khoăn của thằng bé như lưỡi dao bén ngọt cứa thẳng vào lòng mình.
Nhưng vượt lên những nỗi đau ấy, thì tình yêu thương vẫn nhen nhóm trở lại trong tim nó. Chỉ đến khi cây cam ngọt nở hoa, và lý do để sự trìu mến trong nó nảy mầm ra đi mãi mãi, thằng bé giống như chết tâm vậy. Trái tim của nó bị đục rỗng khi chỉ mới năm tuổi, và người nhà thì cứ nghĩ rằng tất cả là do có người doạ chặt cây cam đi. Ôi đâu phải, cây cam của nó đã ra đi theo ông Bồ yêu quý của nó mất rồi.
Cả quyển truyện giống như một cuốn hồi ký mà mọi người đều có thể tìm thấy nỗi uất ức và sự ăn năn của mình trong đó. Mỗi một nhân vật trong truyện đều là mình, lúc này hay lúc khác, có những mặt xấu xa, tội lỗi nhưng cũng có những trìu mến đâm chồi leo lắt trong tim.
Kết chuyện có một câu làm mình ám ảnh mãi.
"Tại sao người ta lại nói cho bọn trẻ biết nhiều chuyện như vậy trong khi chúng còn bé như thế?"