[Tóm Tắt & Review Sách] "Vòng Tròn To, Vòng Tròn Nhỏ": Chuyến Du Ngoạn Chiêm Ngưỡng Về Môi Trường Và Xã Hội Reviews

Môi trường sống trên Trái Đất đang ngày càng trở nên tệ đi. Những vấn nạn liên quan đến môi trường gần như đều do một tay con người tham gia. Từ những sinh hoạt đời thường đến hoạt động sản xuất trong đời sống, tất cả đều góp phần khiến cho hệ sinh thái của chúng ta trở nên ô nhiễm hơn. Bên cạnh đó, nạn săn bắt động vật quý hiếm cũng gây nên những lo ngại về việc mất cân bằng sinh thái. 

Giới thiệu tác giả 

Tác giả của cuốn sách Vòng tròn to, vòng tròn nhỏ tên thật là Nguyễn Thị Diễm Trang. Cô thường được biết dưới cái tên Rita khi tham gia các hoạt động xã hội. Sinh năm 1988 và lớn lên tại mảnh đất cao nguyên Di Linh, nữ nhà văn đã có niềm đam mê với văn chương từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Cuối cùng khi có cơ hội bén duyên với viết lách, Rita đã chọn viết cuốn sách du ký với chủ đề về bảo vệ môi trường mang tên Vòng tròn to, vòng tròn nhỏ.

Giới thiệu tác phẩm 

Vòng tròn to, vòng tròn nhỏ là một cuốn sách thú vị, cung cấp những thông tin rất bổ ích về các vấn nạn gây hại tới môi trường và hệ sinh thái đang diễn ra không chỉ tại Việt Nam mà trên nhiều nước khắp thế giới. Dưới góc nhìn của nhân vật chính - một chiếc túi ni lông, độc giả sẽ được chứng kiến những câu chuyện hết sức sinh động về cuộc đời của một chiếc túi ni lông, tâm tư của chúng khi bị coi như là “kẻ tội đồ” phá huỷ môi trường, cùng nhiều câu chuyện khác được đan xen.

Khi đến với cuốn sách này, độc giả sẽ cảm thấy rất gần gũi nhờ giọng văn đầy lôi cuốn và dí dỏm của nữ nhà văn Rita. Những số liệu cũng được lồng ghép một cách thông minh và không hề gây khô khan khi thưởng thức. Từ chương 1 đến chương 2, Ni Lô sẽ mang lại những trải nghiệm của bản thân trong giai đoạn đầu sinh sống Việt Nam. Sau đó, từ chương 3 đến chương 6, Ni Lô kể về chuyến hành trình của mình khi đặt chân đến nhiều quốc gia khác và chia sẻ những thông tin về môi trường ở Thái Lan, Ấn Độ, Nepal và Mỹ. Cuối cùng, chuyến hành trình của Ni Lô đi đến hồi kết tại chương 7 sau khi trở về và nhận ra bản thân có thể được chuyển hoá để trở nên có ích hơn. 

Cảm nghĩ về cuốn sách 

Là một cuốn sách đề cập đến vấn đề môi trường Vòng tròn to, vòng tròn nhỏ đã nhắc đến những vấn đề nhức nhối đã và đang tồn tại không chỉ trong nước và quốc tế. 

Trong giai đoạn đầu đời khi sinh sống ở Việt Nam, Ni Lô đã chứng kiến biết bao chiếc túi ni lông cùng nhiều loại rác thải khác lăn lóc trên đường phố. Điều này cho thấy rằng con người vẫn sản xuất và sử dụng túi ni lông rất nhiều mặc dù nó có hại cho môi trường. Bên cạnh đó, thói quen không mấy đẹp đẽ mang tên “xả rác bừa bãi” cũng được thể hiện qua sự góc nhìn của Ni Lô. Chi tiết này được thể hiện rõ nét qua sự chỉ trích của một con mèo xám: 

“Vì mày chỉ là cái túi ni lông. Thứ ni lông như mày chẳng làm quái gì cho đời, chỉ chuyên phá hoại thôi! Mày không biết là mày sống dai sống dài đến phát chán à? Đi đâu cũng thấy đồng loại mày hết! Trên đường, dưới kênh hồ sông suối, rồi biển cả núi non. Cả đống cả đống!” 

Từ sự chỉ trích của mèo xám cùng lời phê phán trong cuối giấc mơ của mình, Ni Lô đã băn khoăn về sự hiện diện của chính mình. Nhân vật chính của chúng ta cảm thấy chênh vênh và tự hỏi chính mình: 

“Tôi được sinh ra để phá hoại cuộc sống này ư? Nhưng chẳng phải lúc nào tôi cũng muốn xây dựng cuộc đời tươi đẹp hơn bằng tấm lòng trong sáng của mình hay sao?”

Ôm lấy những suy tư này, Ni Lô đã bắt đầu chuyến hành trình khám phá những miền đất mới lạ. Mở đầu của cuộc phiêu lưu này, Ni Lô đã có dịp thăm thú một vườn bách thú tại Sài Gòn. Ở đây, những sự thật phũ phàng nhất về cách con người đối xử với động vật được tái hiện sinh động qua lời kể của Ni Lô cũng như cuộc trao đổi của các em học sinh đến tham quan với cô giáo của mình. Những loài động vật không chỉ bị tách khỏi môi trường tự nhiên, bị nuôi nhốt trong không gian hạn hẹp mà một số trường hợp còn bị bán đi, giết hại, hoặc lấy mật để tạo ra lợi nhuận. 

Trường hợp điển hình nhất có lẽ là việc lấy mật gấu. Quá trình này không chỉ gây đau đớn mà còn ảnh hưởng đến sức khoẻ của loài gấu nếu tần suất lấy mật quá dày và thiết bị lấy mật không được vệ sinh cẩn thận. Bên cạnh đó, với lòng ham của lạ của con người, gấu còn bị lấy mất tay chân để ngâm rượu. Chính từ nhu cầu của con người, không ít các loài động vật bị ảnh hưởng và thậm chí có nguy cơ tuyệt chủng vì nạn săn bắt bừa bãi. 

Tiếp đến, khi có dịp chu du tới xứ sở Chùa vàng, Ni Lô đã cùng một đám bạn trẻ khám phá vùng đất nơi đây. Những vấn đề về môi trường mà Ni Lô tìm hiểu được tại mảnh đất này có liên quan đến việc xử lý rác thải công nghệ và việc  động vật ngoài biển chết do rác thải nhựa và phế liệu. 

Trước hết khi đến với Thái Lan, Ni Lô đã được lắng nghe về tương lai có thể xảy ra với đất nước này do tác động của môi trường, theo lời kể của Scott - một phóng viên nhà báo thường trú tại Thái Lan:

“Tuy nhiên, vì vùng thung lũng trung tâm Bangkok quanh sông Chao Phraya trước đây chỉ cao hơn mực nước biển chừng 1,5m. Trong khi mỗi năm bề mặt thành phố lại bị lún sâu từ 1 đến 2cm và kết quả hiện nay là có nhiều vùng đang ở dưới mực nước biển. Cùng lúc đó, vì hậu quả của biến đổi khí hậu mà nước biển của vịnh Thái Lan lại không ngừng dâng lên 4mm mỗi năm. Thế nên, nhiều chuyên gia và tổ chức cảnh báo rằng khoảng 40% diện tích thủ đô Bangkok có nguy cơ bị nước nhấn chìm trong vòng chục năm tới.” 

Bên cạnh đó, do con người ngày càng có xu hướng chạy theo những mẫu công nghệ mới nhất, lượng rác thải công nghệ thải ra tăng cao. Mà rác thải công nghệ lại khó để xử lý bởi nó liên quan nhiều phương diện như vật lý và hoá học. Liên quan đến vấn đề này, Scott còn cho thấy nó tồn tại những mặt trái khác về mặt xã hội. Ví dụ như các nước phương Tây có xu hướng “không  muốn  làm  vẩn  đục  môi  trường  sống  của  họ”. Chính vì thế, một số nước Đông Nam Á nhìn thấy đây là cơ hội để kiếm lợi nhuận, như vùng trung tâm tái chế rác thải điện tử Chachoengsao của Thái Lan. Scott cùng hé lộ sự thật về cách làm ăn có phần “lập lờ” của chính phủ Thái Lan, khi ra lệnh cấm xử lý loại rác thải độc hại này nhưng thực chất lại ngầm cho phép vì nó có thể mang lại nguồn lợi nhuận. 

Ngoài vấn đề này, khi di chuyển đến Maya Bay - một trong những địa điểm du lịch được đông đảo du khách biết đến tại Thái Lan, Ni Lô đã chứng kiến vấn nạn động vật biển bị chết do rác thải nhựa và phế liệu. Bên cạnh đó, chính vì sự vô ý thức của nhiều người mà hệ sinh thái nơi đây bị tàn phá nặng nề. Dẫn đến việc Maya Bay phải đóng cửa để khôi phục lại những tổn thất này. Mặc dù người ta cũng đưa ra chính sách đóng phí bảo hiểm môi trường trước khi đặt chân lên Maya Bay, nhưng có vẻ như điều này cũng không ngăn nổi sự vô ý thức của một số người trong việc bảo vệ môi trường. 

Sau chuyến hành trình tới đất nước Thái Lan xinh đẹp, Ni Lô đã được phiêu lưu tới miền đất mới: Ấn Độ. Tại đây, những vấn đề xoay quanh con người, môi trường, văn hoá đã được bộc lộ một cách “trần trụi” nhất. Đầu tiên, có thể thấy rằng việc những chiếc túi ni lông quá phổ biến ở nơi đây và không ai quan tâm đến việc chúng đang rải rác khắp chốn hay không. Sự thờ ơ với việc bảo vệ môi trường bước đầu đã được thể hiện qua chi tiết này. 

Nối tiếp đó, khi tiếp tục thăm thú những địa điểm nổi tiếng tại Ấn Độ như đền Taj Mahal hay sông Hằng, Ni Lô được nghe kể về sự ô nhiễm không khí và nguồn nước trầm trọng tại nơi đây. Chất lượng không khí của Ấn Độ khá tệ dưới sự ảnh hưởng của nạn đốt rơm rạ, từ khí thải của xe cộ đông đúc, và từ hệ quả của việc thiếu cây xanh. Ngoài ra, việc một số bộ phận người dân cố tình đốt pháo hoa kéo dài hơn 2 tiếng bất chấp quy định của chính phủ trong lễ hội ánh sáng Daliwa cũng trực tiếp góp phần khiến không khí bị ảnh hưởng. Không khí nơi đây đã tệ đến nỗi khiến đền Taj Mahal phải đổi màu. 

Về nguồn nước tại sông Hằng, nơi đây là nguồn nước chính phục vụ sinh hoạt cho người dân nhưng cũng bị ô nhiễm nghiêm trọng từ các hoạt động xả nước thải từ nhà máy, nước thải sinh hoạt, xả rác thải, và thả tro cốt người mất. Ẩn dưới những vấn đề môi trường nhức nhối, chuyến phiêu lưu qua Ấn Độ của Ni Lô còn cho chúng ta thấy những vấn đề xã hội sâu xa hơn của đất nước này. Ví dụ như mặc dù sông ô nhiễm nổi đầy bọt trắng là vậy, người dân vẫn chịu đựng mà đến đây cầu nguyện khá đông. 

Ngoài ra, sự ảnh hưởng của thói quen cùng niềm tin tôn giáo nơi đây cũng một phần nào đó ngăn họ cải thiện vấn đề môi trường: 

“Đơn cử như việc chính quyền đã hoàn thành việc xây dựng cả 110 triệu nhà vệ sinh trên toàn quốc thì người dân vẫn thích đi vệ sinh ngoài trời hơn. Tại sao? Do thói quen của họ từ đó tới giờ! Vả lại, có nhiều người không bao giờ chấp nhận việc bản thân phải dọn dẹp toilet vì việc đó chỉ dành cho giai cấp xã hội thấp nhất mà thôi. Nhiều người còn nghĩ rằng đi vệ sinh ngoài trời chẳng sạch sẽ hơn đi ngay trong nhà mình hay sao? Đơn cử như việc nước sông Hằng rất chi ô nhiễm thì người dân vẫn uống vì niềm tin tôn giáo mạnh mẽ mà”

Có thể thấy rằng mỗi quốc gia sẽ có cách làm riêng để cố gắng cải thiện vấn đề môi trường. Vậy nhưng liệu môi trường có tốt lên được hay không thì còn liên quan rất nhiều đến các yếu tố về con người, công nghệ, niềm tin, thói quen, nhận thức… 

Sau khi chào tạm biệt Ấn Độ, Ni Lô đã tiếp tục chuyến hành trình của mình và có mặt ở đất nước Nepal. Tại đây, nhân vật chính của chúng ta đã có dịp hiểu về ngành leo núi thương mại, những nguy hiểm, cùng vấn nạn về môi trường xung quanh lĩnh vực ấy. Bên cạnh đó, Ni Lô cũng có dịp được tìm hiểu về những người sherpa, hay còn được biết đến là người đồng hành cùng các du khách trên chặng đường chinh phục đỉnh núi Everest. 

Tại Nepal, những góc khuất về ngành leo núi thương mại đã được “vạch trần”. Thứ nhất, việc cấp phép cho du khách leo núi trước đây chỉ dành cho người leo núi chuyên nghiệp. Vậy nhưng sau đó họ đã nới lỏng quy định này, do đó những ai không phải nhà leo núi chuyên nghiệp cũng có thể được cấp giấy thông hành. Đặc biệt, việc cấp giấy thông hành này có thể đem về cho Nepal những 300 triệu đô la một năm. 

Thứ hai, mỗi người leo núi đều cần có bình oxy  trong quá trình leo núi. Có một vài tai nạn đáng tiếc đã xảy ra khi nhà máy sản xuất bình oxy quyết định tái sử dụng bình quá nhiều lần dẫn đến việc bình oxy bị rò rỉ. Tác giả cho rằng, người thám hiểm đỉnh núi tại Nepal phải bỏ mạng chính vì “lợi nhuận và làm ăn thiếu trách nhiệm, một số cá nhân và đơn vị  doanh  nghiệp  đã  cố  tình  bán  rẻ  mạng  sống  của  khách hàng. Đó là chưa kể, có người phải bỏ cuộc dù đã rất gần với ‘đỉnh vinh quang’ khi bình oxy bị đánh cắp”.

Thứ ba, tại Nepal có những người sherpa đã đồng hành cùng người leo núi chinh phục đỉnh Everest. Họ là người cần thông thạo địa hình, đảm bảo an toàn cho người leo núi, và có khả năng gặp phải nguy hiểm nhiều hơn cả. Vậy mà mức lương của họ so với người hướng dẫn đến từ phương Tây chỉ được 1/10 hoặc thấp hơn. 

Thứ tư, ngành leo núi thương mại cũng đã góp phần khiến cho môi trường bị ảnh hưởng. Khi trò chuyện cùng cô Dolma - người đã từng một thời làm sherpa, đám bạn đang tính chinh phục đỉnh Everest nghe được những câu chuyện đáng buồn về tác động của ngành leo núi thương mại đến môi trường: 

“Đúng là có hàng tấn chất thải từ các bình oxy, lều trại không còn sử dụng, hộp đựng đồ ăn và dĩ nhiên là cả chất  thải  của  con  người.  Không  ai  biết  chính  xác  là  bao nhiêu tấn, nhưng thực tế là đã có nhiều chiến dịch dọn rác được thực hiện mà rác vẫn còn đó. Ngoài phía chính phủ, tổ  chức  phi  lợi  nhuận  do  người  Sherpa  điều  hành  cũng được thành lập với mục đích giải quyết vấn đề ô nhiễm rác trên Everest. Còn nhà vệ sinh, vài nơi có nhưng khi lên độ cao nhất định thì chỉ có ‘toilet ngàn sao’! Hệ thống nhà vệ sinh tại Nepal nói chung còn ở tiêu chuẩn thấp mà! Hệ thống xử lý chất thải dưới này còn sơ sài là thế, huống gì ở tít trên cao kia thì lấy đâu ra hệ thống xử lý tốt, kiếm đâu ra nhà vệ sinh!”

Mặc dù ngành này đã mang lại những lợi nhuận khổng lồ về cho đất nước Nepal, vậy nhưng những mặt trái của ngành này cũng tồn tại song song. Chính vì thế, để có thể tiếp tục duy trì ngành nghề này một cách tốt nhất, những vấn nạn kể trên nên được khắc phục nhanh chóng để con người và môi trường xung quanh chân núi không bị ảnh hưởng. 

Điểm đến tiếp theo trong chuyến hành trình của Ni Lô chính là Mỹ. Tại đây nhân vật chính của chúng ta đã có dịp hiểu rõ một phần lịch sử của đất nước phát triển này. Đặc biệt, tác giả đã khắc hoạ vấn đề “nhức nhối” mang tên chính sách đồng hóa thực dân. Điều này đã góp phần khiến cho rất nhiều ngôn ngữ bản địa tại Mỹ bị tuyệt chủng. 

Dưới chính sách thực dân hồi xưa, những người bản địa phải chịu những áp bức, trẻ em thì bị đưa vào những trường nội trú nơi chúng bị “đồng hoá”. Khi ở trong những ngôi trường như vậy, trẻ em phải sống trong hoàn cảnh tồi tệ khi phải xa gia đình, bị lạm dụng, thậm chí đánh đập. Sau này khi nước Mỹ được xây dựng trên “chiến tích của quá trình thực dân” thì người bản địa vẫn không thể có được những ưu đãi tốt hơn. Họ được cấp cho một khu đất để sinh sống, thường gọi là khu bảo tồn nhưng vẫn phải chịu sự kìm kẹp của chính phủ. 

Qua việc phơi bày những sự thật về sự đồng hoá dân bản địa từ chế độ thực dân tại Mỹ, tác giả không chỉ cho chúng ta thấy một phần lịch sử tăm tối mà còn chỉ ra rằng ở Mỹ luôn tồn tại hai mặt tốt và xấu. Giấc mơ Mỹ có thể đẹp ở vẻ bề ngoài, nhưng thực chất bên trong nó là những vấn đề xã hội nổi cộm vẫn chưa được giải quyết.  

Kết thúc chuyến hành trình của mình tại Mỹ, Ni Lô quay trở lại Việt Nam và cuối cùng đã hiểu ra được rằng những mảnh ni lông như bản thân cũng có thể được “chuyển hoá” để đem lại sự tích cực cho môi trường: 

“Chúng tôi đã tìm thấy giá trị của sự sống; sự tồn tại của chúng tôi mang lại tiện ích bền vững cho loài người vì được tái chế một cách ý nghĩa. Loài người sản xuất, rồi chuyển hóa chúng tôi thành những hình thể khác nhau để phục vụ nhu cầu dài hạn của họ”

Tạm kết 

Có thể thấy rằng mỗi quốc gia đều tồn tại những vấn đề môi trường, vấn đề xã hội của riêng mình. Chính những người lãnh đạo cũng nhận thức được điều ấy và có ban hành một số quy định và chính sách giúp cải thiện phần nào vấn đề về môi trường. Vậy nhưng vẫn tồn tại một số yếu tố khiến cho việc cải thiện môi trường là một thách thức trong tương lai. Vậy nhưng có lẽ, khi con người đã và đang hướng đến những nhu cầu dài hạn, ta có thể mong chờ về một tương lai mang tín hiệu tích cực hơn. Và có lẽ, những “viên gạch” từ ni lông là khởi đầu của những công trình nghiên cứu giúp môi trường trở nên ngày càng tốt đẹp. Hy vọng rằng sau khi đọc xong cuốn sách này, bạn sẽ nhận được thật nhiều thông tin bổ ích.

Tóm tắt & Review bởi: Phan Hồng Hạnh - Bookademy 

Hình ảnh: Hồng Mến

------------------------------------------------------------

Theo dõi fanpage của Bookademy để cập nhật các thông tin thú vị về sách tại link: Bookademy 

(*) Bản quyền bài viết thuộc về Bookademy - Ybox. Khi chia sẻ hoặc đăng tải lại, vui lòng trích dẫn nguồn đầy đủ "Tên tác giả - Bookademy." Các bài viết trích nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.