.png)
![[Tóm Tắt & Review Sách] “Nửa Gánh Suy Tư”: Người Trẻ Cần Xây Dựng Nhân Sinh Quan Lành Mạnh](/uploads/logo/1657439397594-Nửa gánh suy tư.jpg){kind=logo}
Người
ta thường nói, 20 là độ tuổi không còn chập chững ở ngưỡng cửa trưởng thành mà
cũng không hẳn là đã quá quen thuộc với những điều vô thường của cuộc sống. Bản
thân tôi, khi viết bài này cũng là người trẻ chuẩn bị bước sang tuổi 20. Không
chỉ bản thân tôi mà chính các bạn cũng hãy chuẩn bị cho mình một nhân sinh quan
cụ thể, vững chắc để bước vào đời. Ắt hẳn khi đọc đến đây, các bạn sẽ tự hỏi
nhân sinh quan là gì? Và tại sao nó lại quan trọng, cần thiết cho người trẻ nói
riêng và các bậc anh chị, cô chú, ông bà nói chung phải không? Qua cuốn sách “Nửa gánh suy tư…” của tác giả Hoàng Mạnh Hải,
chúng ta sẽ cùng nhau đi trả lời một số thắc mắc.
1. Sơ
lược về tác giả
Tác giả Hoàng Mạnh Hải là
dược sĩ, tốt nghiệp đại học Y dược năm 1988, có nhiều năm kinh nghiệm làm việc
cho các tập đoàn đa quốc gia. Thầy là dịch giả hai cuốn sách The Mindful Leader
(Lãnh đạo tỉnh thức) và The Mind of the leader (Tâm thức lãnh đạo).
Đối với thầy, cuốn sách “Nửa gánh suy tư…” được đến tay các bạn trẻ
giúp hiện thực hóa mong ước “giúp
các bạn trẻ Việt Nam biết nhận ra trách nhiệm cá nhân và đủ năng lực để chịu
trách nhiệm đó.”
Cuốn sách này như một chiếc cầu nối giai đoạn thiếu
niên với tuổi trưởng thành,
giúp chúng ta
có thể bước vào đời một cách vững vàng. Tất cả đều bắt đầu bằng việc xây dựng một nhân sinh quan
lành mạnh.
2. Người
trẻ cần xây dựng một nhân sinh quan lành mạnh
Thầy tâm sự trong sách:
“Đời sống tự nó vô ý nghĩa,
trừ ý nghĩa truyền chủng, nhưng mình phải tạo cho nó một ý nghĩa. Chúng ta làm
điều phải vì tin nó là điều phải chứ không phải vì ý muốn của Thượng đế hay một
vị thần linh nào… Quan niệm thiện ác thay đổi tùy nơi, tùy
thời. Cái gì ích lợi cho một xã hội vào một thời nào đó thì được xã hội đó cho
là thiện, cũng cái đó qua thời khác không còn ích lợi nữa mà hóa ra có hại thì
bị coi là ác.”
Có
lẽ, đến một khoảng thời gian chúng ta đủ “chín” trong suy nghĩ, tự thân
trong đầu sẽ xuất hiện vô vàn câu hỏi. Đáp án chính là con đường mà
chúng ta phải tự tìm và khám phá lấy. Nhân sinh quan không chỉ là điểm khởi đầu,
tiếp tuyến giữa sự trở mình của cuộc đời, mà nó còn là đích đến cuối cùng cho
những tâm hồn lạc lối thuở ban sơ.
10 câu hỏi giúp xây dựng nhân sinh quan
Tác giả đã đưa ra 10 câu hỏi giúp
chúng ta có thể đi tìm nhân sinh quan của riêng mình, gồm:
- Ta từ đâu đến? Ta sinh ra trên đời
này để làm gì?
- Nếu được quyền quyết định, mình có muốn
ra đời không?
- Làm cách nào để phân biệt đúng-sai?
- Hạnh phúc nằm trong đời sống vật chất
hay đời sống tinh thần?
- Tại sao có người dường như đã đạt mọi
thành công trên đời mà vẫn không hạnh phúc?
- Nên tìm kiếm thành công hay giá trị?
Phát triển hay văn minh?
- Làm việc là bổn phận hay nhu cầu? Làm
sao để có được niềm vui trong công việc?
- Thế nào là một đời đáng sống?
- Nên tốt với ai? Có nên tốt với người
xấu không?
- Làm cách nào để hiểu được chính mình?
Tôi cũng đang đi tìm cho mình các câu trả lời cho 10
câu hỏi trên, đó sẽ là nhân sinh quan của
riêng tôi, còn các bạn thì sao?
Triết lý tạo ra nhân sinh quan
Có
thể nói, triết lý được coi như tia sáng giúp ta tìm được con đường nhân sinh
quan hướng tới chân-thiện-mỹ. Chính vì vậy mà tác giả muốn đề cập đến việc Triết học nên được đưa vào từ
chương trình học gần nhất là 3 năm phổ thông, còn xa hơn, dài hơn nữa là muốn
cho trẻ em hay thậm chí các bạn trẻ được tiếp xúc với triết học để thực sự tìm
ra cho bản thân mỗi đứa trẻ một triết lý giáo dục cụ thể. Nếu không, việc giáo
dục rất dễ rơi vào trạng thái mơ hồ đặc biệt là đối với các bạn trẻ mới tốt
nghiệp cấp 3, tốt nghiệp đại học đi tìm việc làm. Trong cuốn sách này, tác giả
cũng chia sẻ: Mục đích của 12 năm phổ thông không phải là học “để làm việc”, mà
là học “để làm người”, nói rõ hơn là người có văn hóa, tức là “biết phân biệt
phải-trái, đúng-sai”.
Và mục
đích của 4-5 năm đại học không phải là học để “có một nghề”, mà học để “biết
làm việc”. Quá trình được đúc kết cuối cùng: Triết lý tạo ra nhân sinh quan -
Nhân sinh quan tạo ra hệ giá trị - Sống theo hệ giá trị đó.
Đạo
nào cũng phải hợp tình, hợp lý (bất viễn nhân) thì mới gọi là đạo được. Tôi
không tin rằng hết thảy loài người chỉ thấy đời toàn là khổ thôi; cũng không
tin rằng hết thảy loài người thích sống tập thể, không có của riêng. (Học giả Nguyễn
Hiến Lê)
Tuy nhiên, điều cần nhớ là: Triết lý
là cơ sở để phát sinh nhân sinh quan, và do đó ta thấy được nhân sinh quan của nhân loại rất phong phú. Tác giả chứng minh như sau:
+ Khổng giáo quy tụ giá trị
tu thân ba đức: nhân-trí-dũng luyện được đủ tình cảm, trí tuệ và nghị lực của
con người: “Vô
khả, vô bất khả”
(Không gì là không thể và không có gì bắt buộc phải là như thế).
+ Phương châm sống của các
Kitô hữu là “Mến Chúa, yêu Người”.
+ Đối với Phật tử, nhân
sinh quan chính là “Vạn sự tùy duyên”.
+ Còn những người không tôn
giáo thì
sống theo tiếng gọi của Lương tâm và Lương tri, nhân sinh quan của họ là “Không
thẹn với lương tâm”.
Nhân
sinh quan có thể thay đổi theo thời gian
Đức Phật đã mô tả thế giới
này như một dòng chảy không dừng nghỉ của sự trưởng thành. Mọi sự đều thay đổi,
đều chuyển hóa liên tục, đều hoán đổi không dừng, và chỉ là một luồng di động.
Mọi sự đều tồn tại từ khoảnh khắc này tới khoảnh khắc khác. Mọi sự chỉ là sự
xoay chuyển tuần hoàn của việc hình thành và rồi lại ra khỏi sự hiện hữu. Mọi sự
cứ mãi chuyển dịch từ sự sinh ra đến sự chết đi. Cuộc sống là một sự vận động
liên tục của việc thay đổi hướng về cái chết. Những hình thái của vật chất mà ở
đó đời sống có tự thể hiện ra hay không cũng chỉ là một sự vận động không dừng
nghỉ hay sự thay đổi hướng đến sự hoại diệt.
Để chứng minh cho điều này, tác
giả đã dẫn ra ví dụ
điển hình là Nguyễn Công Trứ. Nhân sinh quan của người trai văn võ song toàn về
cái chí của đấng nam nhi trong xã hội xưa là kẻ sĩ trong cõi đời phải làm nên sự nghiệp to lớn, để lại
công đức, danh tiếng cho đất nước, quê hương:
“Đã mang tiếng ở trong trời đất,
Phải có danh gì với núi
sông”.
Trẻ
là chí;
còn khi về già, độ sâu trong tâm thức bắt đầu hình thành, khi ấy, sự chuyển hóa
từ chí sang tâm đã liên kết với nhau qua thời gian, chính vì thế khi nhân sinh
quan thay đổi, ông lại cất lên hai câu thơ:
“Kiếp sau xin chớ làm người,
Làm cây thông đứng giữa
trời mà reo”.
Với kinh nghiệm riêng, ta đều nhận ra:
nhân sinh quan là có thể thay đổi tùy thuộc vào những gì bản thân trải nghiệm
được. Những trải nghiệm đó phải đủ mạnh để có thể tác động đến triết lý sống, từ
đó làm thay đổi cách nhìn của chúng ta đối với cuộc đời.
Lộ trình xây dựng nhân sinh quan
Lộ
trình mà tác giả đưa ra gồm bốn mục cần hiểu và thừa nhận như sau:
- Mỗi người phải được
sống như là một con người với đầy đủ quyền của mình.
Còn gì là hạnh phúc khi thậm chí nhân quyền của chúng ta không được đảm bảo?
Mỗi người vừa phải
tìm ra được mục đích sống của đời mình và hiện thực hóa nó; vừa phải hiểu và giúp
người khác hiện thực hóa mục đích sống của họ.
- Loài người luôn tiến
về phía văn minh. Ở đây, tác giả có đề
cập tới luật Phản phục do Lão Tử phát hiện ra: “Mọi việc mình làm, cuối
cùng đều quay trở lại”. Cuối cùng, điều mà mỗi người hướng tới đó là sự
văn minh, tiến bộ. “Nhân loại tất yếu sẽ đi về phía văn minh”.
- Mọi người luôn sống
trong tình liên đới. Cuộc đời là một chuỗi
những mối liên hệ giữa người với người, bản thân ta tuy sống một mình
trong nhà riêng nhưng là hoạt động trong một cộng đồng có sự gắn kết chặt
chẽ với nhau. Đó
là quy luật vận hành của cuộc sống.
- 30 ngày thực hành để tìm cho mình một Nhân sinh quan. Công thức đã được tác giả đúc kết là: Self-awareness = Self-reflection + Feedback. Tự nhận thức là dành thời gian tự hiểu bản thân và hỏi thêm ý kiến của những người hiểu biết hơn mình, đã từng tiếp xúc với mình. Từ đó, tác giả đề ra lộ trình 30 ngày, được chia làm 4 tuần cụ thể: Từ việc áp dụng công thức trên cho tuần đầu tiên để hiểu rõ bản thân mình đang ở đâu, đang như thế nào thì đến tuần thứ hai là rà soát, xã định lại liệu mình có muốn lựa chọn Nhân sinh quan theo tôn giáo mình đang có không; đến tuần thứ ba thì bước vào thực hành, thay đổi từ điều nhỏ nhất: thái độ sống, cách dùng tiền, cách cư xử, cách xây dựng hình ảnh bản thân, việc lựa chọn trách nhiệm theo năng lực của mình. Tuần cuối cùng là rà soát, xem xét lại trong ba tuần vừa qua mình đã thay đổi và học thêm được những điều gì mới, nếu tâm vui và bình thì bạn có thể coi là tạm ổn.
Review chi tiết bởi: Ngọc Anh
Chỉnh sửa: Quốc Trọng
Hình ảnh: Nhà sách Khai Tâm
--------------------------------------------------
Theo dõi fanpage của Bookademy để cập nhật các thông tin thú vị về sách.
(*) Bản quyền bài viết thuộc về Bookademy - Ybox. Khi chia sẻ hoặc đăng tải lại, vui lòng trích dẫn nguồn đầy đủ "Tên tác giả - Bookademy." Các bài viết trích nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.
Một ngày đầu năm 2010, trong khi tôi chỉ thỉnh thoảng viết vài bài báo ngắn, hoặc viết bài đăng trên các diễn đàn online, nói đủ thứ chuyện cho các bạn thành viên đọc và thảo luận thì một bạn nhắn tin nói: “Anh nên lập một tài khoản Facebook để viết bài, như thế sẽ có nhiều người được đọc những bài viết của anh hơn”. Tôi thấy hay và làm theo. Đó là lần đầu tiên tôi biết đến một thế giới mạng mới, nhiều tương tác và có mức độ tự do diễn đạt suy nghĩ của mình cao hơn rất nhiều so với việc viết bài cho các báo.
Từ đó đến nay đã 10 năm trôi qua. Xét trong chuỗi sinh hoạt của một đời người thì 10 năm chưa phải là dài, nhưng nếu chúng ta chịu khó suy tư tìm hiểu, nhất là đối với những ai ưa tự vấn lương tâm về mục đích sống của đời mình thì 10 năm là một khoảng thời gian đủ để ta trưởng thành về nhiều mặt. Huống chi như người ta thường nói: mười năm đầu của thế kỷ 21 có nhiều thay đổi hơn toàn bộ thế kỷ 20. Thập niên thứ hai của thế kỷ 21 càng thay đổi nhiều hơn thập niên thứ nhất. Đặc biệt với tôi, đó là quãng đời từ 40 đến 50 tuổi, cái tuổi chín chắn nhất của khả năng tiếp thu thì 10 năm vừa qua càng có nhiều ý nghĩa. Tôi đã học được vô số những điều hay bằng cả ba phương thức “học hỏi, trải nghiệm và quan sát”. Mười năm đời người trong tình hình đất nước và thế giới thay đổi quá nhanh đã không trôi qua uổng phí. Chúng ta đã có cơ hội để trải qua nhiều kinh nghiệm vui buồn. Những điều đã học miễn phí đó thường được tôi chia sẻ trên Facebook cho mọi người và một lần nữa, nhiều bạn đã nhắn tin, nói chuyện, tất cả đều khích lệ tôi viết cuốn sách này.
Tôi mang ơn nhiều người trên con đường nhân sinh đầy trắc trở. Mang ơn cha mẹ sinh thành, ơn anh em sống tình cốt nhục. Từ bạn bè thân thiết ngoài đời đến những người chỉ quen trên mạng vô danh, hầu như ai cũng đối xử tốt với tôi, đều giúp đỡ để tôi làm được những điều cần thiết. Và hôm nay, những dòng chữ đầu tiên này là lời tri ân riêng dành cho họ, trước khi đi vào nội dung chính của cuốn sách như một món quà chung cho tất cả mọi người.
Những điều các bạn sẽ được đọc trong cuốn sách này không xuất phát từ các công trình nghiên cứu khoa học lớn lao hay những cuộc thăm dò ý kiến đại chúng. Đây chỉ là những suy nghĩ chủ quan của riêng tôi, viết ra cho những ai muốn tham khảo có thêm một góc nhìn. Các bạn hãy đọc nó với một tư duy độc lập và một tâm trí mở rộng để tự xác định rõ hơn cho mình những điều trước đây còn thấy mơ hồ. Tôi định gói gọn nội dung cuốn sách này vào trong hai ý chính: Vấn đề tìm kiếm một Nhân sinh quan cho đời sống được có ý nghĩa, và vấn đề sử dụng Tiếng Việt sao cho giữ gìn được cái hay của nó.
Nhân sinh quan, quan niệm về kiếp người, là điều mà lẽ ra bất cứ học sinh trung học nào cũng đều có thể kịp trang bị cho mình trước khi kết thúc 12 năm học phổ thông. Nó như ngọn hải đăng trên biển, như tấm bản đồ mà nhờ đó các nhà hàng hải phiêu lưu chân trời góc biển có thể tìm được đường đi đúng. Đời sống con người từ lúc sinh ra đến lúc chết đi chắc chắn phức tạp và nhiều chông gai hơn một cuộc hải hành, thì làm sao ta có thể sống ổn mà không có một nhân sinh quan?
Tiếng Việt còn quan trọng hơn. Có gì giúp chúng ta giữ được bản sắc một người Việt Nam cho bằng nói trôi chảy thứ ngôn ngữ của nước Việt. Theo học giả Lâm Ngữ Đường thì “Tình yêu quê hương là cảm giác bồi hồi nhớ lại những món ăn ngon ngày xưa mẹ nấu”. Ông nói câu đó là nói chung cho tất cả mọi người trên thế giới bởi vì ông là một triết gia. Riêng với chúng ta thì có phải người mẹ ấy ngày xưa đã hát ru con bên vành nôi những câu ca dao bằng tiếng Việt? Nói và viết tiếng Việt chuẩn không chỉ là kỹ năng giao tiếp, mà còn là có khả năng học được cách sống hợp đạo lý của người Việt Nam, giữ được tính dân tộc của mình. Sử dụng tiếng Việt kém quá thì khó lòng giữ được bản sắc văn hóa của quê hương. Không thể không dạy và học tiếng Việt cho thật đàng hoàng, tới nơi tới chốn.
Chúng ta sẽ cùng nhau đi qua những điểm cơ bản và quan trọng về Nhân sinh quan và Tiếng Việt trong cuốn sách này.
Như các bạn thấy trên Mục lục, tôi chỉ để tên những chủ đề lớn để tiện theo dõi. Và như những cuốn sách bình thường khác, cuốn sách này cũng sẽ được đọc từ trước ra sau. Tuy nhiên, vì mỗi phần được viết đầy đủ thành những đoạn riêng nên nếu muốn, các bạn có thể đọc theo thứ tự nào tùy ý.
Khi bạn cầm trên tay cuốn sách thì có nghĩa là những suy tư của tôi cuối cùng đã đến được với người mà tôi muốn chia sẻ. Chân thành cảm ơn bạn đã đoái hoài. Dù bên ngoài bây giờ là nắng sớm hay mưa chiều thì cũng chúc bạn tìm thấy được nhiều niềm vui khi đọc nó…