[Tóm Tắt & Review Sách] “Một Chút Trà, Thêm Chút Sữa”: Câu Chuyện Về Những Lá Trà Reviews

Sau ngàn năm lịch sử phát triển, giờ đây, trà là thức uống ăn sâu vào văn hoá của nhiều nơi trên thế giới. Nhờ nguồn dinh dưỡng dồi dào, trà không chỉ hỗ trợ cải thiện sức khỏe, giúp tinh thần tươi tắn mà còn gắn liền với sự thông tuệ. Trà phổ biến đến mức dù ở vùng lãnh thổ nào, pha chế ra sao, không ai là không biết tới. 

Bộ đôi tác giả Bình - Thỏ đã cho ra đời Một chút trà, thêm chút sữa với nội dung khái quát lược sử của trà và những điều thú vị trong văn hóa thưởng trà trên thế giới. 

Bình sinh năm 1990, là người viết và kinh doanh tự do, đồng thời là admin của trang Chuyện (trang chuyên dịch các từ ngữ độc đáo trên thế giới). Thỏ sinh năm 1995, hiện đang sống tại Đà Lạt và làm công việc thiết kế đồ hoạ. Một chút trà, thêm chút sữa là cuốn sách thứ ba mà cả hai đồng hành cùng nhau. 

Trà đã gắn liền với hơi thở của các nền văn minh, mỗi quốc gia khác nhau có tên gọi, kiểu pha và cách uống trà khác nhau. Qua cuốn sách này, tác giả không chỉ đưa độc giả ngao du đến những địa danh nổi tiếng về trà mà còn tổng hợp các thức uống liên quan tới trà từ xa xưa đến hiện đại. Chẳng hạn ai đã từng thắc mắc vấn đề trà sữa rốt cuộc là trà đổ vào sữa hay sữa đổ vào trà, đọc xong Một chút trà, thêm chút sữa nhất định tìm được câu trả lời. 

Chương 1: Vào vườn trà

Chương đầu tiên của Một chút trà, thêm chút sữa sẽ tóm gọn những thông tin cơ bản trước khi đào sâu vào nét đặc trưng của trà ở từng khu vực. 

Một vài điều mà đa phần không phải ai uống trà cũng đều biết, như tên khoa học của trà, cây chè thuộc họ gì và có bao nhiêu phân loại. Tác giải giải thích, tuỳ vào trường hợp mà trà có thể mọc thành bụi hoặc phát triển thành cây thân gỗ, trong canh tác ngày nay được cắt tỉa thường xuyên để giữ nguyên kích thước của cây mọc bụi. Để chè được phát triển hệt như trong môi trường sống tự nhiên, người trồng chè cần cung cấp bóng râm từ những cây cao lớn hơn. Hầu hết các sản phẩm trà chất lượng phổ biến hiện nay đều phải được hái bằng tay. Đặc biệt, ngày Trà quốc tế được Đại Hội đồng Liên Hiệp Quốc chọn là ngày 21 tháng 5 hàng năm. 

Hiện nay, theo vùng miền mà sẽ nghe thấy cư dân dùng cách gọi “chè” hay “trà”. Người miền Bắc gọi chung cả cây và lá đã khô là chè, trong khi chè ở miền Nam chỉ món chè ngọt.

“Từ “trà” sau này còn được dùng để chỉ các món nước không phải pha ra từ lá của cây chè (ví dụ trà hoa cúc: có thể chỉ cần lấy hoa cúc khô hãm với nước nóng là sẽ thành trà hoa cúc, dù không cần chút trà nào).” 

Danh sách thức uống trong các hàng quán hay tiệm trà sữa vẫn thường được phân rõ ràng các loại trà như ô long, trà xanh hay trà đen. Một chút trà, thêm chút sữa đã chú giải cho sự khác biệt giữa ba loại điển hình này.

“Trà xanh: Không có quá trình lên men.

Trà đen: Lên men triệt để. 

Trà ô long: Lên men một phần.” 

Đó là trà được phân loại theo mức độ oxy do quá trình lên men trong cách chế biến. Ngoài ra, dễ hiểu hơn, có thể phân loại trà theo hình dạng chúng ta nhìn thấy như trà vụn, trà sợi, trà bánh,... Người viết còn gợi ý tình trạng cơ thể nào sẽ phù hợp với loại trà nào. 

“Thuyết nhị nguyên về nguồn gốc cây chè cho rằng hai trung tâm khởi nguyên của cây chè là Ấn Độ và Trung Quốc.” 

Đó là nghi vấn đầu tiên khi nhân loại bắt đầu truy tìm nguồn gốc của trà. Tác giả cũng chia sẻ thêm không ít các truyền thuyết về trà: Đức Phật phát hiện một loại lá uống vào thấy tinh thần sảng khoái, do đó Ngài là người đầu tiên phát hiện ra trà; năm 2737 trước công nguyên, Thần Nông (một trong Tam Hoàng của Trung Hoa) tìm ra trà vốn là một loại thuốc, đây cũng là truyền thuyết được tin cậy nhiều nhất; câu chuyện khác cho rằng thời Chiến Quốc có danh y nọ mới truyền nghề cho học trò được 62.000 trên 84.000 cây thuốc mình biết thì qua đời, trên mộ ông mọc lên một cây xanh chứa tinh hoa của 22.000 vị thuốc còn lại, đó là cây chè,... 

Chương 2: Châu Á

Trung Quốc: 

Trà dễ dàng tiếp cận đến đại chúng trong lãnh thổ Trung Hoa một phần vì những dòng kênh có tính liên kết cao, cho phép lưu thông thuận tiện. Các thương nhân Trung Quốc đi đến bất cứ đâu, trà cũng sẽ theo họ đến đó nhờ cách ép trà thành bánh và nướng cho khô để tăng thời hạn sử dụng đồng thời dễ vận chuyển hơn. 

Một số danh trà Trung Hoa được đông đảo người tìm mua như Đại Hồng Bào, Bích La Xuân, Long Tỉnh. Cường quốc này đã đóng góp không ít trong công cuộc đưa trà trở nên phổ biến.

“Cùng với đồ gốm và lụa, trà đã giúp Trung Quốc phát triển, giao thương nhộn nhịp nhất thế giới, tạo nên một xã hội phồn vinh, giàu có và có tầm ảnh hưởng lớn.” 

Nhật Bản:

Trà đến với đất nước mặt trời mọc theo chân các đoàn sứ giả qua con đường tơ lụa. 

“Các tu sĩ Phật giáo ở Nhật tin rằng trà là quà tặng của Thượng Đế ban cho để chữa các căn bệnh của người Nhật như chán ăn, tiêu hoá kém, tim mạch,...” 

Đến giữa thế kỷ XIV, trà ngày càng phổ biến và được trồng khắp nơi trên nước Nhật, các quán trà thượng lưu luôn rất náo nhiệt. Cho đến nay, nghệ thuật trà đạo của Nhật Bản có yêu cầu khắt khe và hình thức cầu kỳ là nét đặc trưng khi nhắc tới xứ hoa anh đào. Nguồn gốc trà đạo Nhật Bản bắt đầu từ thiền sư Ikkyu với việc thưởng trà sơ khai vào thế kỷ XV. Chính từ hoạt động này, matcha trở nên phổ biến, dù loại trà xanh dạng bột này ra đời vào thời nhà Đường ở Trung Hoa.  

Ngoài matcha lừng danh, người Nhật còn hay dùng các loại trà gạo rang, trà cuốn. Hiện tại, ngành trà sữa ở Nhật vẫn đang phát triển đầy tiềm năng, điều mà không ai ngờ tới ở một đất nước có phần khắt khe về tiêu chuẩn uống trà. Người Nhật thậm chí còn thể hiện niềm đam mê cuồng nhiệt với trân châu bằng cách nghĩ ra các món kết hợp như ramen trân châu, cơm trộn trân châu, mì gói trân châu. 

Đài Loan:

Cây chè ở Đài Loan, qua nghiên cứu, phát hiện rằng có nguồn gốc từ Trung Quốc đại lục và đến được vùng đảo này nhờ dân di cư. Nhưng trước đó, sử sách lại cho rằng Đài Loan là đảo hoang và có nhiều cây chè mọc dại trên núi. Trà xanh là mặt hàng xuất khẩu lớn nhất của Đài Loan sang các nước Tây Âu hoặc bán cho Hoa kiều ở nước ngoài, do vậy mà giá thành khá cao và chủng loại đặc sắc. Không kém cạnh hai quốc gia trên, Đài Loan cũng rất nổi tiếng với du lịch trà đạo. 

“Trước khi sáng tạo ra trà sữa trân châu lừng danh, Đài Loan đã nổi tiếng nhờ sản xuất loại trà tốt nhất trên thế giới, nhờ vào địa lí và khí hậu độc đáo, phù hợp với cây chè.” 

Mỗi năm, ngày 30 tháng 4 chính là Ngày Trà sữa thế giới. Có thể hình dung thói quen uống trà sữa của người Đài Loan cũng giống như cách người Việt uống cà phê mỗi sáng.

“Chỉ cần bước chân đến Đài Loan, bạn sẽ thấy ở đâu cũng có trà sữa, từ trung tâm thương mại, chợ đêm cho đến vỉa hè.” 

Thái Lan:

Nhắc đến Thái Lan, nổi tiếng nhất là trà Thái Xanh và trà Thái Đỏ, vì vị trà nguyên bản đậm và đắng nên hầu như người Thái thường pha với sữa hoặc chanh. 

“Thực tế, trà Thái Xanh và trà Thái Đỏ chỉ khác nhau ở màu sắc, chứ mùi vị không quá khác biệt. Người ta cho rằng, trà Thái Xanh dịu nhẹ hơn, còn trà Thái Đỏ vị nồng nàn hơn.” 

Nếu muốn, ai cũng có thể tìm tòi và tự pha trà sữa Thái tại nhà, nhưng thú vị hơn cả là cách thức những người bán hàng rong biểu diễn nghệ thuật pha trà sữa ở khu chợ Chatuchak. 

Ấn Độ: 

Bất cứ khách du lịch nào đến Ấn Độ cũng bắt gặp hình ảnh Masala Chai xuất hiện khắp nơi trên phố. Đó là món thức uống nổi tiếng nhất của đất nước này, được pha chế từ trà đen và các loại gia vị phổ biến ở Ấn như quế, hồi, gừng, đinh hương,... cùng với sữa. Ly dùng để uống là loại làm bằng đất nung méo mó, nhưng hàm chứa bên trong là triết lý đáng chiêm nghiệm. 

“Khi uống xong, người ta thường ném chiếc cốc rẻ tiền đó ra đường. Nó mau chóng bị nghiền nát bởi các phương tiện giao thông. Đất lại trở về với đất.” 

Chương 3: Châu Âu và châu Mỹ

Anh quốc: 

Trà đến với Anh từ thế kỷ XVII nhờ công ty Đông Ấn Hà Lan, mặt hàng đầu tiên đó chính là trà đen. Người dân châu Âu xem đó là thuốc và chỉ dành cho tầng lớp thượng lưu. Năm 1660, cuộc liên hôn giữa vua Charles II với công chúa Catherine de Braganza (Bồ Đào Nha), thói quen uống trà ở Anh được lan rộng bởi vị hoàng hậu này. Trong hành lý của bà, trà được mang theo như một món hồi môn đáng giá. Cho đến cuối thế kỷ XIX, giới quý tộc Anh có một sự kiện xã giao trở nên nổi tiếng và tồn tại đến ngày nay là tiệc trà chiều. Nếu tiệc trà chiều của giới thượng lưu cầu kỳ và xa hoa, từ các vật dụng cho đến cách pha và thưởng thức đều có tiêu chuẩn khắt khe, thì trà chiều của tầng lớp bình dân đơn giản hơn rất nhiều. Cũng trong phần này, Bình và Thỏ sẽ giải đáp thắc mắc trà đổ vào sữa hay sữa đổ vào trà.

Mỹ: 

13 vùng thuộc địa của Anh tại Bắc Mỹ, trong thời kỳ chiến tranh, phải chịu nhiều sưu cao thuế nặng, cùng các đạo luật mang tính trừng phạt sau khi sự kiện “Tiệc trà Boston” xảy ra. Từ đó, các cư dân bắt đầu nổi dậy chống lại người Anh và giành lại độc lập. Dù ngày nay, Mỹ được biết đến với các loại trà từ lá mâm xôi, là thơm, hoa cúc,... xuất khẩu sang châu Á, nhưng cường quốc này ưu ái cà phê hơn là trà, thậm chí số ít còn thành kiến với trà. 

“Vì vậy, trong nhiều tư liệu lịch sử, có người cho rằng việc uống trà tại Mỹ bị xem là hành động phản bội, không có lòng yêu nước.” 

Chương 4: Việt Nam

Từ trong những áng văn chương cho đến các hoạt động đời sống nước ta, luôn có sự góp mặt của trà. 

“Trà được người Việt dùng hàng ngày, hàng giờ. Nó đã trở thành khởi đầu của những cuộc gặp gỡ tri kỷ.” 

Các nhà khảo cổ học đã tìm thấy dấu vết của cây chè hóa thạch ở Phú Thọ và một rừng chè hoang có ba cây chè cổ thụ ở miền Bắc Việt Nam. Dãy đất hình chữ S cũng được xem là một trong những quê hương của cây chè cổ. Nổi tiếng ra thế giới chính là trà sen, không chỉ bởi hương vị tuyệt hảo mà quá trình cho ra thành phẩm cũng vô cùng kỳ công. 

Bộ đôi tác giả cũng miêu tả chi tiết và chỉ ra nét đặc sắc riêng trong cách uống trà của hai miền Nam - Bắc. Còn trong giới trẻ, những năm trở lại đây, cơn sốt trà sữa được hưởng ứng hết sức nồng nhiệt. Ngoài hoạt động thưởng trà truyền thống, trà chanh, trà đào cũng thu hút không kém. 

Câu chuyện về những lá trà (cảm nhận sau khi đọc)

Lịch sử về trà phức tạp không kém sự đa dạng về cách pha chế và thưởng thức nó. Một ví dụ như ở nước ta, xung quanh các khu vực trồng chè sẽ không được trồng cây xoan vì điều đó sẽ làm ảnh hưởng đến mùi hương của trà. 

Ngày nay, trà được trồng và sản xuất rộng khắp thế giới, từ các nhà nông nhỏ cho đến các tập đoàn bề thế. Đôi khi, có nhiều thức uống gọi tên là trà nhưng thực chất không có nguồn gốc từ cây chè, chỉ đơn giản là thực vật được phơi khô rồi hãm với nước nóng để uống. 

Hiện tại, số lượng các giống trà vẫn được phát hiện thêm và đang tăng lên hàng năm, chỉ cần thổ nhưỡng khác nhau sẽ cho ra hương vị khác nhau, một phần phụ thuộc vào điều kiện thời tiết. 

Trà được mệnh danh là thức uống yêu thích nhất thế giới, có lẽ vì nó tao nhã hơn cà phê nhưng lại thú vị hơn nước. Nếu rượu bia, nước ngọt tạo cho người uống cảm giác thích thú, thì trà không chỉ sở hữu điều tương tự mà còn lành mạnh hơn và có thể uống thường xuyên hay thậm chí mỗi ngày. Ít ai biết rằng trong quá khứ, lịch sử của trà cũng trải qua nhiều giai đoạn thăng trầm hệt như cuộc đời một con người.

Phần đáng được chú ý nhất trong Một chút trà, thêm chút sữa chính là “Từ điển về trà”. Vài trang sách ngắn ngủi đã bao hàm rất nhiều từ và cụm từ mà nếu không phải là người sành về trà sẽ khó mà biết được. 

Không biết giữa hai đất nước rộng lớn Ấn Độ và Trung Quốc đâu mới thực sự là quê hương đầu tiên của trà, cũng không rõ Đức Phật hay Thần Nông mới là người phát hiện ra trà, nhưng nói về sự phát triển của trà có lẽ người bạn phương Bắc chúng ta nhỉnh hơn một chút. Phải thật sự khâm phục bộ đôi tác giả vì lối văn không dài dòng mà cực kỳ súc tích, trình bày vị trí của trà qua từng giai đoạn trong lịch sử Trung Quốc.

Nếu trà được dùng như vị thuốc giúp con người tỉnh táo vào thời Hán - Chu, thì sang thời Đường bắt đầu trở thành yếu tố không thể thiếu trong mỗi gia đình. Triều nhà Tống về sau bắt đầu đặt ra nguyên tắc nghiêm ngặt khi hái trà và hình thức trà thất (quán trà) trở nên hưng thịnh. Nhà Minh đã có công mở rộng diện tích trồng trà và cuối cùng là sự xuất hiện của trà ô long và hồng trà thời nhà Thanh. 

Khác với phong thái uống trà luận nhân sinh như Trung Hoa, người Nhật xem trà là liều thuốc giúp trái tim khỏe mạnh. Trà đạo Nhật Bản ngày nay có phần tối giản và được biến tấu để thích hợp với nhiều tầng lớp. Matcha cũng không chỉ dùng trong trà đạo mà còn kết hợp để trở nên đa dạng hơn như cà phê matcha, matcha latte, hay dùng làm bánh ngọt, làm kem.

Câu chuyện trà sữa và Đài Loan không ai là không biết, người viết còn giúp độc giả có vài thu hoạch nhỏ đầy thú vị mà lần tới uống trà sữa nhất định phải để ý. Trà sữa cũng trở thành mục tiêu nghiên cứu của các chuyên gia, một kết luận được đưa ra rằng trà sữa ngon phải được pha từ hồng trà vì nó có vị ngọt hậu đặc trưng. 

Trà của Thái thì không nổi tiếng bằng các nước khác nhưng vẫn mang nét độc đáo khó lẫn vào đâu được. 

Riêng những dòng viết về Chai của Ấn Độ sống động như thể hương vị độc đáo của nó phảng phất đâu đây. Người Ấn cũng pha trộn triết lý và tín ngưỡng vào tách trà không kém Trung Hoa. 

Trong lịch sử, trà là một tác nhân khiến cho nền kinh tế Ấn Độ trở nên suy thoái, kéo theo đó là nhiều sự tai hại khác. Khi còn là thuộc địa của thực dân Anh, Ấn Độ trở thành nguồn cung cấp trà thay thế khi Anh quốc gặp trắc trở trong giao dịch với Trung Quốc. Kết quả nông dân tại Ấn bị buộc trồng cây anh túc thay vì cây lương thực, dẫn đến nạn đói lan rộng và tiểu lục địa này phải đối mặt với hàng tá vấn đề khác. Không chỉ vậy, do ảnh hưởng của thuốc phiện cũng khiến Trung Quốc có một thời kỳ bại hoại. 

Ngày nay, trà đen được xem là biểu tượng của Ấn Độ, dù loại này có nguồn gốc từ Trung Quốc. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu thời gian gần đây lại phát hiện những khu rừng chè hoang dã tại cùng Assam, cho thấy nguồn gốc của loại trà đen này khác hoàn toàn với giống trà đến từ Trung Quốc. Assam của Ấn Độ cũng đang giữ vị trí đầu bảng với diện tích đất trồng chè lớn nhất thế giới. 

Xa hơn châu Á, có lẽ chỉ Anh quốc là hứng thú với trà hơn hết, trong khi Hoa Kỳ do tổn thương lịch sử chưa nguôi nên trà không được hoan nghênh lắm. Không khác mấy với Ấn Độ ngày trước, chiến tranh với thực dân Anh vào thập niên 60 -70 của thế kỷ XVIII làm người Mỹ giờ đây không mặn mà mấy với trà. Bằng nhận xét khách quan, người đọc sẽ nhận thấy trà là một trong những yếu tố quan trọng thúc đẩy quá trình giành độc lập của Mỹ. 

Đáng tự hào nhất là từ lâu những nét tương đồng trong cách thưởng trà của ta với Trung Quốc đã không còn. Nhờ Bình và Thỏ mà người đọc mới bất ngờ đến mức khó tả vì cách tạo ra trà sen quá đỗi công phu. Hơn nữa, tuy theo khu vực địa lý mà người Việt sở hữu cho mình phong cách uống trà độc nhất vô nhị. 

Trà có độ phủ sóng rộng trải dài từ Á sang Âu, Một chút trà, thêm chút sữa chính là đưa chúng ta ghé thăm những xứ sở có văn hoá uống trà lâu đời và phong phú. Sự phát triển của trà có lúc thăng lúc trầm, song hành cùng con người và những đất nước được giới thiệu đến người đọc. 

Trà không đơn thuần là thức uống được ưa thích, cũng là vết tích của thời gian, chứng nhân của quá khứ và thuộc về mọi tầng lớp trong xã hội bất kể tuổi tác, giới tính hay nghề nghiệp. Từ câu chuyện về trà trong cuốn sách, chúng ta có thể phần nào hình dung ra nếp sống, lối sinh hoạt, tính cách, tâm hồn của mỗi dân tộc. 

Ngoài văn hóa thưởng trà hay các nghi thức trà đạo truyền thống, sự tinh tế của trà cũng âm thầm len lỏi trong nhịp điệu sôi động, trẻ trung đương thời. Hai ngòi bút đã khắc hoạ cái nhìn tổng quát về trà và dòng chảy ngàn năm đầy thú vị ẩn chứa trong nó. Thứ đồ uống chỉ từ lá cây đơn giản này đã và vẫn đang tác động sâu sắc đến thế giới lẫn con người từ lĩnh vực từ kinh tế, chính trị đến y học và nghệ thuật. Hiếm có loại thức uống nào bám rễ bền chặt và hoà quyện khéo léo vào nhịp sống nhân loại như là trà.

Điều làm độc giả mãn nhãn là Một chút trà, thêm chút sữa còn minh hoạ cụ thể bằng hình ảnh sống động. Bởi lẽ đó, không có cảm giác như xem một tài liệu nghiên cứu mà dễ dàng nắm bắt nội dung người viết muốn truyền tải. 

Bước vào câu chuyện của những lá trà, nhất định sẽ đi từ bất ngờ này đến bất ngờ khác, sửng sốt này đến sửng sốt khác. Chuyển động của lá trà cũng là chuyển động của những quốc gia có tầm ảnh hưởng nhất định trên thế giới. Một chút trà, thêm chút sữa phù hợp với người lớn muốn tham khảo hay cập nhật kiến thức, đồng thời cũng đáp ứng tinh thần tìm tòi sự mới mẻ của đối tượng độc giả trẻ tuổi. 

--------------------------------------------------

Tóm tắt bởi: Anh Thư - Bookademy

Hình ảnh: Anh Thư

--------------------------------------------------

Theo dõi fanpage của Bookademy để cập nhật các thông tin thú vị về sách tại link: Bookademy

(*) Bản quyền bài viết thuộc về Bookademy - Ybox. Khi chia sẻ hoặc đăng tải lại, vui lòng trích dẫn nguồn đầy đủ "Tên tác giả - Bookademy." Các bài viết trích nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.