Sự Trung Thực Của Xác Chết Reviews

Suy nghĩ đầu tiên xuất hiện trong đầu khi nghe đến hai chữ “pháp y” của mọi người là gì? Có lẽ phần lớn đều mường tượng tới hình ảnh giống trong các bộ phim truyền hình, kể về người chuyên làm nhiệm vụ giải phẫu thi thể trong những vụ án mạng và cùng cảnh sát hình sự tìm ra sự thật bị che giấu. 

“Thế nhưng, trên thực tế, chúng tôi không truy tìm chân tướng các vụ án hình sự mà truy tìm “chân tướng cái chết”, hay nói cách khác là đi tìm câu trả lời cho câu hỏi “vì sao người này lại chết”.”

Sự trung thực của xác chết là cuốn sách chấp bút bởi tác giả Hajime Nishio - một bác sĩ pháp y, nội dung gồm bảy chương sẽ lần lượt đưa ra giải thích cho các câu hỏi vừa nêu trên và truyền tải những câu chuyện chân thực mà chính người viết gặp phải xuyên suốt 20 năm hành nghề của mình. 

Hajime Nishio ban đầu không có định hướng trở thành một bác sĩ pháp y, sau khi tốt nghiệp chuyên ngành y học tại đại học Kagawa, ông tiếp tục học lên cao học và nghiên cứu về y học cơ sở. Thông thường, ở lớp y học cơ sở, Nishio không đến các bệnh viện để trực tiếp thăm khám bệnh nhân mà chỉ làm các nghiên cứu về nguyên nhân gây bệnh hoặc các vấn đề xung quanh căn bệnh. Sau khi trở thành thạc sĩ, Nishio sang Mỹ du học và đinh ninh mình sẽ gắn bó với vai trò một nhà nghiên cứu, chuyên tâm bước đi trên con đường học thức hàn lâm. 

Bước ngoặt to lớn của cuộc đời Hajime Nishio xuất hiện sau khi ông về nước, thầy giáo dạy đại học đã giới thiệu ông với vị giáo sư S môn giải phẫu học, đó cũng là sư phụ của ông. Việc đột ngột chuyển hướng sang công việc bác sĩ pháp y vừa là nhân duyên cũng vừa là may mắn, Nishio cảm thấy như thế. 

“Trong cuốn sách này, tôi vẫn luôn nhất quán chiêm nghiệm về “sự sống” bắt đầu từ “cái chết”. Với những độc giả mới chỉ nhìn qua được một phần của “cái chết”, điều mà không ai trong chúng ta có thể tránh khỏi, liệu các bạn có cảm tưởng gì về nó.”

Bản thân tác giả thừa nhận mình liên quan tới ngành pháp y là vì công việc, nhưng kỳ thực sâu trong nội tâm ông nảy sinh hứng thú với sự sống và cái chết của đời người. Hajime Nishio hy vọng rằng, thông qua cuốn sách này, ít nhất mỗi người đọc có thể suy nghĩ, cân nhắc xem bản thân nên làm gì để có thể sống tốt hơn.

Chết vì nghèo đói 

“Thực ra bước chân vào ngành pháp y này tôi mới thực sự biết rằng, dù trong điều kiện sinh hoạt bình thường ở thành phố thì chết cóng cũng không phải là một kiểu chết hiếm hoi gì.” 

Một khi nghe đến người chết vì lạnh cóng, người ta sẽ lập tức nghĩ đến thi thể bị chôn vùi trong núi tuyết, không có thức ăn và nhiệt độ cực thấp bủa vây,... Nhưng bước vào thế giới pháp y mà Hajime Nishio mở ra trong Sự trung thực của xác chết, trường hợp người đàn ông bình thường lại chết cóng trong chính căn hộ ngay giữa khu phố của mình là chuyện không có gì đáng ngạc nhiên. 

Khi cơ thể không được bổ sung năng lượng bằng cách hấp thụ các chất dinh dưỡng, quá trình sinh nhiệt để duy trì nhiệt độ cơ thể cân bằng với nhiệt độ môi trường bên ngoài sẽ không đảm bảo. Người đàn ông chết cóng ngay trong nhà được bác sĩ pháp y Nishio giải phẫu và phát hiện dạ dày và đường ruột trống rỗng tới mức sạch sẽ. Từ đó có thể suy đoán, dường như bởi không ăn uống đầy đủ trong thời gian dài, dẫn đến sức lực dần dần hao mòn. Khi đó, dù có mặc nhiều áo ấm hay cuộn mình trong chăn dày vẫn xảy ra tình trạng chết vì lạnh. 

Cũng trong phần Chết vì nghèo đói, Nishio cho biết, Phòng Pháp y phải tiếp nhận khá nhiều thi thể được cho là rơi vào cảnh nghèo khổ suốt thời gian dài hoặc ít lâu trước khi cái chết tìm đến. Tương tự người đàn ông chết cóng trong nhà, những cái chết với tình trạng không tiền bạc, bụng trống rỗng, nhiều ngày không được tắm rửa không phải hiếm gặp. 

“Trong vài năm trở lại đây, khi ghi chép tình trạng của các thi thể được chuyển đến, tôi lại nhận ra một vấn đề khá nhức nhối rằng ngày càng có nhiều trường hợp khi sinh thời sống hoàn toàn nhờ vào “trợ cấp xã hội”.” 

Ngày nay, bất cứ ai ở Nhật Bản cũng cảm nhận được một cách chân thực sự đảo lộn cuộc sống chỉ vì một vài biến cố, có thể do cơ thể suy yếu hay cắt giảm biên chế. Nishio mỗi ngày đều đứng trước bàn giải phẫu, đối diện với những con người không được đón nhận cái chết thanh thản, không được trút hơi thở cuối cùng trong sự đưa tiễn của người thân hay gia đình. Về phương diện chuyên môn, tác giả gọi đó là những thi thể mang danh nghĩa đã đón nhận sự “tử vong bất thường”. Song, chỉ mới gần đây, Nishio mới bắt đầu nghĩ rằng phải chăng các nhà pháp y như ông vẫn luôn qua loa với nhiều vấn đề, đôi khi là vấn đề kinh tế mà những người đã khuất đó đang vướng phải. 

Đương nhiên, nói về pháp y thì ngoài quá trình phân tích và điều tra kịch tính như trong phim thì trong thực tế còn phải đối mặt với thi thể dị dạng. Thuộc nhóm chết vì nghèo đói chắc hẳn đại bộ phận là người vô gia cư, càng không phải lúc nào người chết cũng được phát hiện tức thời. Nishio cho biết, có khi trải qua vài tuần, thậm chí là vài tháng sau mới có người phát hiện ra thi thể. Ông cũng giải thích thêm, do tiếp xúc quá lâu với không khí bên ngoài nên thi thể sẽ phân huỷ, đau đớn hơn là bị chó hoang gặm nham nhở hay bị ruồi bọ, giòi, gián, kiến đục khoét khắp nơi. Tuy vây, dù chỉ còn lại những mẩu xương trắng, các bác sĩ pháp y như Hajime Nishio vấn có thể xác định các vấn đề như giới tính, chiều cao,... 

“Trong số các thi thể chúng tôi tiếp nhận, cũng có những thi thể mà có lẽ khi còn sống, họ từng sống độc thân, không nghề nghiệp, thậm chí suốt một thời gian dài còn không được tắm rửa. Râu tóc, móng chân móng tay của họ cứ để mặc cho dài ra, da thì ngả màu vì ghét bẩn.” 

Nishio miêu tả, ông sẽ dùng miếng bọt biển và nước tẩy kỳ cọ sau khi xử lý thi thể. Ngay cả với đầu tóc người quá cố, ông cũng chẳng ngần ngại gội đầu cho họ, nhờ vậy mà xác chết được tươm tất, sạch sẽ như thể được thang quán sư thực hiện nghi lễ mộc dục. Tác giả đặt tên cho các thao tác tẩy rửa đó là “lần tắm gội cuối cùng”. 

Vì nghèo đói, có người chết vì mắc bệnh, lại có người lựa chọn tự sát để giải thoát cho mình. Tác giả Nishio cho đó là bộ mặt đời thường của xã hội Nhật Bản hiện đại, và những chuyện đó có thể xảy ra với bất cứ ai. 

Chết vì cô độc

Cụm từ “cái chết cô độc” chính là khái niệm chỉ tình trạng những người độc thân, sống không có ai kề cận, chăm sóc, rồi cứ thế lặng lẽ rời khỏi nhân gian. Có lẽ vì ngày càng nhiều người sống đơn độc, Hajime Nishio kể rằng có không ít thi thể trong số được đưa đến Phòng Pháp y là của những người bị bỏ đói hơn tháng trời hay chết trong vùng núi, vùng quê vài năm là chuyện thường như cơm bữa. 

“Nếu được hỏi “cái chết cô độc” là gì thì tôi sẽ nghĩ ngay đến “tình trạng sống một mình và chết cũng chẳng ai biết”.” 

Không riêng gì độc giả, Nishio cũng trăn trở không kém khi nghĩ ngợi về cái chết của người sống độc thân. Cái chết cô độc không hẳn dùng để chỉ người sống một mình, mà còn dùng cho người chết vì bị bắt nạt, tức là chết trong tâm trạng lạc lõng sau khi bị tẩy chay bởi một tập thể, điển hình nhất là trong môi trường học đường. Tác giả đã từng giải phẫu cho một thi thể nam sinh mới học cấp hai, vì không chịu nổi việc bị bạn bè bắt nạt nên đã nhảy lầu kết liễu sự sống của bản thân. 

Chiếm số ít trong nhóm này còn có người mắc bệnh tâm thần. Nhà pháp y Hajime Nishio đã để ý đến quan hệ giữa người mắc bệnh tâm thần và các vụ án mạng. Bên cạnh đó, ông còn đưa ra khuyến nghị rằng bác sĩ khoa tâm thần nên định kỳ liên lạc với bệnh nhân để tránh chuyện người đó đột nhiên qua đời hay làm hại đến người khác. 

Chết vì tuổi già

Cái chết ập đến tuổi già đôi khi bất thình lình mà không một dấu hiệu báo trước, kể cả trong hoàn cảnh một người gia đang được chăm sóc bởi một người già khác. Sự trung thực của xác chết đã kể lại những cái chết thương tâm không thể ngờ tới của cụ già và các chứng bệnh tâm thần, chẳng hạn như suy giảm trí nhớ. 

“Tất nhiên, đến một lúc nào đó chính bản thân những người chăm sóc lại trở thành “người cần được chăm sóc” hay đôi khi người chăm sóc còn qua đời trước cả người cần được chăm sóc.” 

Lẽ hiển nhiên là thể lực con người tỷ lệ nghịch với mức độ tăng trưởng của tuổi tác, vậy nên người lớn tuổi thường không còn đủ sức để kiểm soát tình trạng của cả mình lẫn người sống chung. Qua một vài tai nạn mà tác giả thuật lại trong sách, không quá khó để nhận ra tình trạng đáng thương của những người cao tuổi phải chăm sóc lẫn nhau. 

Vì đặc thù đó mà khi tiến hành kiểm nghiệm pháp y với người lớn tuổi tử vong ngoài ý muốn do mắc chứng sa sút trí tuệ, Nishio sẽ thêm vào biên bản pháp y thông tin về khoảng cách từ nhà tới nơi phát hiện thi thể. Chi tiết này cho thấy không riêng gì công việc nào, người muốn làm tốt nghề nghiệp của mình phải có khả năng xử lý linh động. 

Kể cả người lớn tuổi sinh sống trong viện dưỡng lão cũng không cách nào tránh khỏi những cái chết khó lường trước được. Chẳng hạn như chết vì nghẹn đồ ăn trong lúc được điều dưỡng viên giúp ăn cơm, chết đuối trong bồn tắm, chết ngạt vì bị kẹp vào khoảng trống giữa giường và giá đỡ đặt nằm ngang khi sử dụng chức năng điều khiển bằng điện tử,... 

“Tôi chỉ hy vọng rằng những người cao tuổi có thể nhẹ nhàng đón nhận khoảng thời gian cuối cùng của đời mình.” 

Nhật Bản từ trước đến nay luôn được mệnh danh là “xã hội già nhất thế giới”, điều này đáng lẽ ra phải đồng nghĩa với sống khỏe mạnh và trường thọ thật tuyệt vời. Ấy vậy mà, những nỗi bất hạnh mới vẫn không ngừng hình thành trong xã hội như thế. 

Ghi chép của một nhà pháp y (cảm nhận sau khi đọc) 

Nhắc tới ngành pháp y, có ý kiến cho rằng đó là ngành chẳng có gì thú vị cả, thế nhưng tác giả Nishio cho biết, đôi khi công việc của bác sĩ pháp y phải đối diện với tử thi trong tình trạng không được bình thường, ví dụ như bộ phận cơ thể bị cắt lìa, thậm chí có vụ án nạn nhân sau khi chết bị chia nhỏ ra để thủ tiêu bằng cách… nấu cà ri. Về khía cạnh y học, tác giả tự nhận người làm ngành pháp y là người chỉ đứng trong bóng tối, hoàn toàn không chữa trị bệnh tật như bác sĩ lâm sàng, bất công hơn nữa là chẳng khi nào nhận được lời cảm ơn của người nhà bệnh nhân. Dù vậy, tất thảy mọi ghi chép trong Sự trung thực của xác chết đều biểu hiện rằng chính vì đứng trong bóng tối nên bác sĩ pháp y có cơ hội nhìn được điều mà không phải ai cũng thấy. 

Trước khi bước vào các đề mục trọng tâm, tác giả đã cẩn thận giải thích rõ, vốn dĩ bác sĩ pháp y đều nhận uỷ thác của cảnh sát để giải phẫu tử thi nên về cơ bản không thể công bố nội dung liên quan đến vụ án. Sự trung thực của xác chết không đơn thuần là ghi chép của một nhà pháp y như Hajime Nishio, mà còn dẫn lược sơ về kiến thức trong khám nghiệm thi thể, những phân loại về giải phẫu trong y khoa và nhiều thông tin chuyên môn lẫn thông tin xã hội hữu ích khác. 

Nếu người đọc cảm thấy sợ hãi hay bị ám ảnh bởi các mô tả về xác chết bị biến dạng nghiêm trọng mà Nishio từng chứng kiến, thì ngược lại, việc đối diện và xử lý những thay đổi trên thân thể con người sau khi lìa đời là nghiệp vụ thường nhật của bác sĩ pháp y. Chưa dừng lại ở đó, họ còn bỏ ra rất nhiều nỗ lực để tìm kiếm, xác định nguyên nhân tử vong để hỗ trợ công cuộc phá án cho phía cảnh sát hoặc đơn giản để tránh khả năng bỏ sót tội phạm. Có điều, công việc của Nishio và đồng nghiệp chỉ dễ dàng nếu xác chết được phát hiện trong tình trạng đang diễn ra hiện tượng biến đổi từ giai đoạn tử thi giai đoạn đầu. Khi đó, bác sĩ Nishio không mất quá nhiều thời gian để xác định nguyên nhân tử vong cũng như thời gian tử vong chính xác. 

Một may mắn là lượng sinh viên y khoa có hứng thú với pháp y nhiều hơn sức tưởng tượng. Trong thời điểm nhất định để học thêm các môn cơ bản khác ngoài lâm sàng, đơn đăng ký nguyện vọng học pháp y lúc nào cũng chiếm đa số. Tuy nhiên, hầu hết sau khi tốt nghiệp lại chẳng mấy ai chọn theo con đường của Nishio. Dù không có bất kỳ phàn nàn nào với nguyện vọng cá nhân của đàn em, nhưng tác giả vẫn canh cánh trong lòng hiện trạng không thể truyền tải được ý nghĩa xã hội của pháp y đến với sinh viên hiện nay. 

Hajime Nishio tin rằng dù mai này giải phẫu pháp y có thể thay đổi, nhưng tuyệt nhiên không bị đào thải như thứ gì đó không cần thiết trong xã hội đương thời. Bởi nếu không có công việc này, các vụ án mang tính hình sự hay cái chết cần được tìm hiểu và xác định nguyên nhân sẽ mãi là ẩn số. Vì thế, nguồn nhân lực của ngành pháp y là hết sức cần thiết, vì chỉ có bác sĩ mới đưa ra phán đoán của chuyên gia nhờ vào am hiểu về y học lẫn xã hội. 

Tác giả cũng cung cấp cho người đọc thông tin: cảnh sát và bác sĩ tư pháp tuyệt đối không được có mối quan hệ khăng khít. Chính Nishio, từ khi bước chân vào ngành pháp y vẫn nhất mực tuân thủ và khắc ghi nguyên tắc này. Sự trung thực của xác chết cũng phân tích rõ lý do vì sao giải phẫu tư pháp được thực hiện tại Phòng Pháp y của các trường đại học (tại Nhật Bản). Trường đại học vốn là cơ quan nghiên cứu, giáo dục và là tổ chức hoàn toàn khác biệt với cảnh sát, chủ yếu chuyên tổ chức thực hiện điều tra tội phạm. Tác giả cho rằng cơ chế phân công nghiệp vụ này bao hàm một ý nghĩa đặc biệt to lớn. Nghiệp vụ và chuyên môn của cảnh sát không thể thực hiện toàn bộ mọi việc trên đời, đồng thời cũng không tránh khỏi có lúc sai lầm do nguyên nhân hoàn cảnh hay cảm tính. Lúc này, bác sĩ pháp y đóng giữ vai trò người trung lập, việc duy nhất và cũng góp phần không nhỏ cho công tác điều tra chính là vén màn bí mật còn lưu lại trên thi thể ngay trên bàn phẫu thuật. Theo đó, thay vì thực hiện khám nghiệm pháp y tại cơ quan cảnh sát thì tiến hành ở trường đại học sẽ đảm bảo được tính trung lập. 

Nếu đọc xong những dòng này, mọi độc giả đều sẽ vỡ lẽ về tình tiết bác sĩ pháp y cùng cảnh sát cùng nhau điều tra tội phạm nhan nhản trên phim truyền hình. Tác giả Sự trung thực của xác chết đã nhất quyết khẳng định không có điều đó không có ở hiện thực. 

Không thể đòi hỏi văn phong của một bác sĩ như Hajime Nishio phải kiệt xuất hay cầu kỳ, hơn nữa, chính cách kể chuyện rất đỗi bình phàm này mới là cách dễ dẫn người đọc hoà nhập vào ngành pháp y nhất. Cả cuốn sách không chỉ giúp độc giả hiểu hơn về tính chất công việc khám nghiệm thi thể, đồng thời cũng giống như cơ hội để tác giả Nishio đứng trước bàn phẫu thuật và nhìn lại quãng đường mình từng kinh qua. Dù rất nhiều cái chết được nhắc đến trong Sự trung thực của xác chết, như sự ra đi mà gia đình không thể chấp nhận của võ sĩ bị bạo hành, người mất sau khi vô tình ăn phải nấm độc mình tự hái trên núi, hay vụ án ông ngoại tự tay giết cháu gái ruột của mình rồi tự sát,... nhưng giọng văn của Nishio không để cho cảm xúc chi phối quá nhiều. Càng không có những ngôn từ uỷ mị, thay vào đó là những chiêm nghiệm sâu lắng, từ một góc nhìn lặng lẽ. 

Trên thế giới này, có nhiều người còn mơ hồ về pháp y bên cạnh người có hứng thú với nó. Sự trung thực của xác chết sẽ phần nào giúp người đọc lĩnh hội được đôi nét về công việc đặc thù của bác sĩ pháp y bằng chính sự trải nghiệm của tác giả Nishio. 

--------------------------------------------------

Tóm tắt bởi: Anh Thư - Bookademy

Hình ảnh: Anh Thư

--------------------------------------------------

Theo dõi fanpage của Bookademy để cập nhật các thông tin thú vị về sách tại link: Bookademy

(*) Bản quyền bài viết thuộc về Bookademy - Ybox. Khi chia sẻ hoặc đăng tải lại, vui lòng trích dẫn nguồn đầy đủ "Tên tác giả - Bookademy." Các bài viết trích nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.