Nhân loại đang ở trong kỷ nguyên của cuộc cách
mạng 4.0 với những thay đổi rất lớn trong cuộc sống được tạo ra từ công nghệ.
Chúng ta được hưởng lợi rất nhiều từ các nền tảng khác nhau như: gọi xe, giao
đồ ăn, du lịch và thậm chí là cả các dịch vụ trong gia đình. Chúng ta cũng dần
quen với các khái niệm như trí tuệ nhân tạo, học máy, trợ lý ảo,… tất cả đều
giúp cho cuộc sống của chúng ta trở nên tốt đẹp hơn. Tuy nhiên, đi cùng với sự
tiến bộ như vũ bão đó chính là nỗi lo lắng của con người về tương lai của bản
thân. Chính bởi những lo lắng này, cuốn sách Máy móc, Nền tảng, Cộng đồng
của hai tác giả Andrew McAfee & Erik Brynjolfsoon đã được ra đời. Với những
phân tích chuyên sâu đi kèm với những con số thú vị sẽ giúp chúng ta hiểu rõ
hơn những thay đổi lớn trong thời kỳ cách mạng 4.0 này!
Tác giả: Andrew McAffee & Erik Brynjolfsson
(Tác giả của cuốn sách Máy móc, Nền tảng, Cộng đồng) là đồng Giám đốc
của Sáng kiến MIT về Kinh tế kỹ thuật số tại viện Công nghệ Masshachusett, Mỹ.
Hai ông lọt vào danh sách Top 50 Nhà tư tưởng quản lý hàng đầu thế giới và Nhóm
Politico 50 người thay đổi nền chính trị Mỹ.
Con người tồn tại ở đâu trong thế giới công nghệ
và công nghiệp?
Theo
tác giả, giờ đây máy tính có thể làm được nhiều thứ hơn, đáp ứng hầu hết các
định nghĩa về “sáng tạo” – thiết kế các bộ phận có tính năng và thẩm mỹ, sáng
tác nhạc, đưa ra các giả thuyết khoa học hữu ích… Qua đó có thể thấy khả năng
sáng tạo của máy tính đang mở rộng một cách nhanh chóng, những “nhà sáng tạo”
kỹ thuật số này thường đưa ra các giải pháp rất khác so với con người. Đây là
một điều rất tốt, vì sự đa dạng quan điểm thường dẫn đến kết quả tốt hơn.
Tuy
nhiên, máy tính không thực sự hiểu được tình trạng của con người, vì chúng
không trải nghiệm thế giới giống như con người. Chúng ta cần hiểu rằng công
nghệ kỹ thuật số không giỏi trong việc đáp ứng hầu hết các xu thế xã hội của
chúng ta. Vì vậy công việc khai thác các xu thế xã hội này có thể sẽ tiếp tục
thuộc về con người trong thời gian tới. Những công việc này bao gồm các nhiệm
vụ đòi hỏi sự đồng cảm, khả năng lãnh đạo, làm việc nhóm và huấn luyện.
Khi công nghệ tiến bộ, các kỹ năng xã hội cấp cao thậm chí có thể trở nên giá trị hơn với các kỹ năng định lượng tiên tiến. Và khả năng kết hợp xã hội với các kỹ năng định lượng thường sẽ có tỷ lệ trả công cao nhất!
Robot trong tương lai
Với
sự bùng nổ của công nghệ và khả năng phát triển như vũ bão của nó, có lẽ khái
niệm Robot hiện tại chẳng còn xa lạ gì với chúng ta nữa. Robot ngày càng xuất
hiện phổ biến hơn trong cuộc sống thường nhật: Robot pha cà phê, Robot dọn
dẹp,… Ngoài ra, nhiều quy trình kinh doanh ngày nay đang dần được “ảo hóa”:
chúng ta đang chuyển dần sang cách kênh kỹ thuật số và giảm sự tham gia của con
người. Thông thường, người duy nhất tham gia sẽ là khách hàng. Từ đó có thể
khẳng định rằng Robot và hệ thống của chúng sẽ được sử dụng ngày càng nhiều ở
bất cứ nơi nào dù cho đó là công việc buồn tẻ, bẩn thỉu, nguy hiểm và đắt đỏ.
Theo
2 tác giả của cuốn sách, Robot đang trải qua một khái niệm được gọi là “Vụ nổ
Cambri”- khi máy móc học cách quan sát cũng như trải qua nhiều tiến bộ kỹ thuật
số khác. Các loại máy tự động như Robot, máy bay không người lái, xe tự
lái,… đang đồng thời trở nên rẻ hơn, phổ biến hơn, nâng cao khả năng cũng
như đa dạng hơn. Tuy nhiên ở hiện tại thì con người vẫn còn nhanh nhẹn và khéo
léo hơn những Robot tiên tiến nhất. Có lẽ chúng sẽ mất một khoảng thời gian dài
nữa mới có thể đạt được trình độ như con người. Những khả năng này sẽ kết hợp
với các giác quan và kỹ năng giải quyết vấn đề của chúng ta, nghĩa là chúng ta
sẽ cùng nhau làm việc với Robot trong nhiều môi trường khác nhau.
Những hậu quả của máy móc mới
Trong
hơn 20 năm qua, Internet và các công nghệ đã phá vỡ nhiều ngành công nghiệp, từ
bán lẻ, báo chí cho đến nhiếp ảnh. Doanh thu những ngành này bị sụt giảm ngay
cả khi người tiêu dùng có được các lựa chọn mới và gia tăng những hãng mới. Sự
phá vỡ này xảy ra phần lớn là do tính kinh tế của sự miễn phí, hoàn hảo và tức
thời của hàng hóa thông tin kỹ thuật số trong thời đại các mạng lưới phổ biến.
Chi phí cận biên của các bản sao kỹ thuật số bổ sung là (gần như) bằng 0, chúng
là một bản sao hoàn hảo của bản gốc và có thể được truyền đi khắp hành tinh gần
như ngay lập tức.
Tính
không miễn phí, hoàn hảo và tức thời của hầu hết các hàng hóa và dịch vụ truyền
thống đã đặt chúng vào tế cạnh tranh bất lợi, những hàng hóa liên kết mạng trở
nên có giá trị hơn khi nhiều người sử dụng chúng. Và kết quả là “các nền kinh
tế quy mô trọng cung” tạo ra lợi thế cho các hệ thống lớn hơn. Một nền tảng có
thể được mô tả như một môi trường kỹ thuật số với những đặc trưng như chi phí
truy cập, sao chép và phân phối cận biên gần như bằng 0.
Lý do các nền tảng trở nên vượt trội
Các
nền tảng kỹ thuật số đang nhanh chóng lan rộng với các ngành công nghiệp như
thể dục, vận chuyển và lưu trú chuyên kinh doanh hàng hóa, dịch vụ và hiện vật.
Chúng đôi khi được gọi là các nền tảng O2O (Online to Offline), hoặc các nền
tảng trực tuyến-ngoại tuyến. Các nền tảng O2O đang dần xuất hiện trên khắp thế
giới và trong các ngành công nghiệp không hướng tới người tiêu dùng (Trung quốc
đã trở thành 1 điểm nóng cho đổi mới O2O). Giống như các đối tác kỹ thuật số
thuần túy, nền tảng trực tuyến-ngoại tuyến có thể bao gồm nhiều sản phẩm bổ
sung làm tăng nhu cầu tổng thể.
Với
khả năng thêm thành viên mới nhanh chóng, kiểm soát trải nghiệm của khách hàng,
tận dụng nguồn vốn và lao động hiện có, sử dụng dữ liệu và thuật toán để cải
thiện kết quả phù hợp, nền tảng O2O có thể mở rộng nhanh chóng cũng như cạnh
tranh mạnh mẽ. Và hiện tại, các nhà đầu tư nhìn thấy tiềm năng của O2O và đã
sẵn sàng tài trợ cho các kế hoạch mở rộng mạnh mẽ.
Sự nổi lên của cộng đồng
Cộng
đồng trái ngược với cốt lõi theo nhiều cách: nó rất lớn, đa dạng, phần lớn
không thể kiểm soát được và thường lộn xộn. Cốt lõi vẫn sẽ có liên quan và hữu
ích, nhưng trong thời đại mạng lưới toàn cầu cùng nền tảng mạnh mẽ như hiện nay
thì cộng đồng đã trở thành một lực lượng ngày càng lớn mạnh. Tuy nhiên, cộng
đồng không phải là phi cấu trúc. Cấu trúc của nó xuất hiện rõ nét theo thời gian,
là kết quả từ sự tương tác của thành viên. Thị trường chứng khoán, thị trường
dự đoán và các công cụ tìm kiếm hiện đại trích xuất thông tin giá trị từ cấu
trúc mới nổi này.
Những
cộng đồng lớn có thể được tập hợp lại để xây dựng các sản phẩm rất hữu ích như
Linux. Những nỗ lực như vậy đòi hỏi sự “lãnh đạo lập dị” tuân theo các nguyên
tắc tính rộng rãi, chủ nghĩa phi học vị, tự lựa chọn, kiểm chứng và tính rõ
ràng về các mục tiêu và kết quả. Nhưng dường như tuân theo một số nguyên tắc
này dường như là không đủ, như ví dụ về phiên bản tiền nhiệm của Wikipedia,
Nupedia đã cho thấy. Việc đạt được sự cân bằng phù hợp thường khó đoán trước,
nó cần thử nghiệm, mắc lỗi và may mắn!
Giấc mơ phân quyền mọi thứ
Bitcoin
cho thấy tiềm năng của các cộng đồng hoàn toàn phân quyền. Bằng cách kết hợp
toán học (mật mã), kinh tế, mã và mạng, họ có thể tạo ra thứ gì đó cơ bản mà
lại quan trọng như tiền tệ. Mặt khác, Blockchain có thể quan trọng hơn Bitcoin.
Chính loại sổ cái mở, minh bạch, toàn cầu, linh hoạt và bất biến này là
có giá trị, đặc biệt nếu kết hợp với các hợp đồng thông minh cùng những cải
tiến kỹ thuật số khác. Tuy nhiên điều đáng chú ý nhất về Bitcoin và Blockchain
có thể là cách chúng cho phép cộng đồng toàn cầu từ người dân đến các tổ chức
hành động vì lợi ích riêng của họ để tạo ra thứ gì đó có giá trị chung lớn.
Một số người tin rằng các tổ chức lớn, từ ngân hàng đến các công ty công nghệ, đã trở nên quá mạnh mẽ và họ có tiềm năng bị thay thế bởi sự xuất hiện của các công nghệ phân quyền cực mạnh mới. Những sáng kiến ban đầu chỉ ra rằng nhu cầu về công nghệ sổ cái mới là rất lớn. Điều đó có thể làm cho nhiều quy trình kinh doanh hiện tại rẻ và nhanh hơn, đồng thời và có lẽ quan trọng hơn là cho phép nhưng quy trình mới hoạt động.
Kết luận của tác giả: Kinh tế và xã hội vượt
ngoài sự tính toán!
Theo
tác giả, có thể trong 10 năm tới, bạn sẽ sở hữu máy tính mạnh gấp 100 lần so
với hiện tại. Hàng tỷ bộ não và hàng nghìn tỷ thiết bị sẽ được kết nối với
Internet, chúng ta sẽ không được tiếp cận với kiến thức tập thể của nhân loại,
mà còn đang đóng góp vào sự phát triển của nó. Và cuối thập kỷ này, ngày càng
nhiều kiến thức đó sẽ được truy cập bởi các tác nhân của phần mềm và được chính
nó tạo ra.
Tuy
nhiên, số hóa đang tạo ra một làn sóng thách thức mới. Hàng triệu người có
những mối lo khác rằng công việc của họ sẽ biến mất khi công nghệ được cải tiến
và họ không chắc rằng mình sẽ tìm được công việc thích hợp tương tự sau đó.
Tiền lương đã bị thu hẹp cũng như một phần GDP ở hầu hết các nước tiên tiến, và
tiền lương thực thế cho người dân dưới một nửa mức phân phối hiện nay thấp hơn
so với 20 năm về trước. Ngoài ra sự gián đoạn lực lượng lao động của công nghệ
chưa hoàn thành. Đồng thời, đây là thời điểm tốt để trở thành một người có kỹ
năng, năng lực hoặc sự may mắn để tạo ra một sản phẩm tốt có thể được cung cấp
qua cơ sở hạ tầng kỹ thuật số toàn cầu.
Kết:
Qua cuốn sách trên, chúng ta đã cùng tìm hiểu rằng điều gì đã và đang diễn ra trong nền cách mạng 4.0 hiện tại. Và uối cùng, chúng ta cần có cái nhìn lạc quan hơn về tương lai của nhân loại. Vài thập kỷ tới có thể là thời điểm tốt hơn bất kỳ thời điểm nào mà con người từng chứng kiến cho đến nay, đây có lẽ không phải là một dự đoán mà là một khả năng và là một mục tiêu, bởi chúng ta chẳng thể xác định trước được tương lai! Hy vọng cuốn sách này sẽ giúp ích cho bạn trong việc lập kế hoạch cho con đường sắp tới của mình!
Review chi tiết bởi Phạm Hồng Đức- Bookademy
Hình ảnh: Phạm Hồng Đức
Về sự cân bằng giữa trí óc và máy móc, các tác giả thừa nhận rằng tính sáng tạo và sự đồng cảm sẽ là những lĩnh vực mà con người có và sẽ tiếp tục có lợi thế, trong khi khả năng xử lý số và nhận dạng khuôn mẫu trần tục hơn sẽ ngày càng chuyển sang lĩnh vực máy móc. Con người thuần túy hơn phán đoán trở nên ít giá trị hơn, nhưng với tư cách là đầu vào cho việc ra quyết định, nó sẽ vẫn phù hợp. Chúng ta nên chạy đua với máy móc chứ không phải chống lại máy móc.
Việc phân tích các nền tảng là chắc chắn và đáng để mỗi người ra quyết định kinh doanh phải suy ngẫm. Hiểu biết tốt về kinh tế nền tảng ngày càng trở nên quan trọng, vì nhiều doanh nhân thà thành lập một công ty nền tảng đột phá hơn là một công ty sản phẩm do tính kinh tế hấp dẫn tiềm tàng của việc sở hữu nền tảng (xem ví dụ: Airbnb, Uber). Nếu bạn là người đương nhiệm có sản phẩm không khác biệt lắm so với đối thủ cạnh tranh thì nền tảng mới có thể gây khó khăn cho bạn.
Về cốt lõi và đám đông, các tác giả phân tích cách công nghệ đã dân chủ hóa chuyên môn. Các chuyên gia hàng đầu ngày nay không còn nhất thiết phải tìm thấy ở “cốt lõi”, tức là trong các tập đoàn lớn và cơ quan chính phủ, mà là trong số những người đam mê (trên Internet). Và trong các tập đoàn, kiến thức tốt nhất không nhất thiết phải ở cấp cao nhất. Có thể khai thác kiến thức này là rất quan trọng để thành công.
Đây chỉ là một số ý tưởng được khám phá. Như các tác giả đã lưu ý một cách chính xác: "Hiểu được ý nghĩa của những phát triển này đối với hoạt động kinh doanh có thể tạo ra sự khác biệt giữa phát đạt và chỉ đơn thuần là tồn tại. Hoặc giữa việc sống sót và diệt vong.""
Phân tích dựa trên nền tảng kinh tế vững chắc (được bổ sung bởi các ngành khác, chẳng hạn như khoa học máy tính, tâm lý học, lịch sử và các ngành khác) kết hợp với các câu hỏi kích thích suy nghĩ về ý nghĩa kinh doanh khiến cuốn sách này giống với cuốn "Quy tắc thông tin" kinh điển năm 1999 của Carl Shapiro và Hal Varian. "Nếu Quy tắc thông tin là Cuốn sách về Kinh tế học của Web 1.0 dành cho doanh nghiệp, thì McAfee và Brynjolfoson đã viết một thứ xứng đáng là người kế thừa và có thể được gọi là Kinh tế học của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư."