Giữa Muôn Trùng Nguy Khó, Vẫn Có Nhiều Lối Ra Reviews

Dịch COVID-19 vẫn đang hoành hành và chưa có dấu hiệu thuyên giảm. Dịch bệnh tràn lan, công ty, nhà máy đóng cửa; sản xuất bị đình trệ; tỷ lệ thất nghiệp tăng. Thế nhưng, không gì là không thể khắc phục. Giữa muôn trùng nguy khó, vẫn có nhiều lối ra được đúc rút từ những kinh nghiệm của chính tác giả Nam Kha về cách ổn định kinh tế trong thời kỳ đại dịch. Tôi xin được trích dẫn những câu nói đáng chú ý của tác giả trong cuốn sách.

1. Vài nét về tác giả Nam Kha:

Tác giả Nam Kha hiện nay đang công tác trong lĩnh vực báo chí – truyền thông, graphic design tại Thành phố Hồ Chí Minh. Ông đã đạt nhiều giải thưởng báo chí của Hội Nhà báo Thành phố Hồ Chí Minh, Trung ương Đoàn, Thành Đoàn. Ông nổi tiếng với nhiều cuốn sách kỹ năng sống dành cho giới trẻ: Tuyệt đỉnh bí kíp teen truyền (2017), Bắn tim bí kíp chuẩn teen (2019), Mẹ ơi, ở đâu con mới được an toàn (2019), Sống xanh không khó (2020), Tuổi dậy thì ti tỉ chuyện (2020)...

2. “Bấp bênh sau những thay đổi bất ngờ”:

Theo như tác giả Nam Kha, sau khi đại dịch COVID-19 bùng phát, phần lớn mọi người đều đang rơi vào tình trạng “bấp bênh”: giảm lương, cắt giảm giờ làm, giảm biên chế,... Cơ hội tìm kiếm việc không nhiều, dẫn đến việc nhiều người sẽ phải chuyển ngành học hoặc công việc hiện tại. Tác giả kể câu chuyện về một người bạn của mình – một người may mắn. Người đàn ông đó vốn là một kế toán, do đại dịch bùng phát nên đã chuyển sang các công việc khác như làm cố vấn công ty tài chính, giảng dạy ở các trường đại học. Đó chỉ là một trong số ít người may mắn sống sót nhờ bằng cấp của mình. Tác giả đã nhắc đến những người phải ngậm ngùi cất tấm bằng của mình đi chỉ để làm những công  việc yêu cầu thấp hơn. Tất nhiên, tác giả khẳng định rằng chuyển đổi nghề nghiệp trong thời kỳ khó khăn nên được ủng hộ - bởi điều đó thể hiện trách nhiệm và nỗ lực của mỗi người. Tuy nhiên, tác giả vẫn mong đợi sẽ có một hướng đi khác hiệu quả hơn cho người lao động:

Nói như thế không có nghĩa là tôi phản bác việc họ chuyển đổi nghề nghiệp trong thời gian khó khăn, ngược lại còn rất ủng hộ vì qua đó, ta thấy mỗi cá nhân đều nỗ lực không ngừng nhằm vươn lên nghịch cảnh.

Trước thời kỳ dịch bệnh bùng phát, cơ cấu nền kinh tế có ít nhiều biến đổi. Những loại hình kinh tế mới xuất hiện: nền kinh tế tuần hoàn và nền kinh tế tự do. Khác với nền kinh tế tuyến tính – chỉ quan tâm đến việc tiết kiệm chi phí và thời gian mà không quan tâm sản phẩm sẽ ra sao khi hết hạn, nền kinh tế tuần hoàn chú trọng đến toàn bộ vòng đời của sản phẩm – từ khâu thiết kế cho đến khi được tái chế và tái sử dụng. Nói đúng như WEF thì nền kinh tế tuần hoàn là một hệ thống công nghiệp chú trọng việc phục hồi và tái tạo có chủ đích, thông qua các thiết kế mới. Hiện Phần Lan và Ireland đang được đánh giá cao với mô hình kinh tế này. Còn nền kinh tế tự do, có thể hiểu đó là việc người lao động đáp ứng nhu cầu của khách hàng bằng kỹ năng và sản phẩm của họ. Tác giả đã nêu ra freelance (nghề tự do) là một cách hay để bắt đầu bước vào nền kinh tế mới mẻ này – cụ thể là quảng bá sản phẩm và giao dịch qua Internet.

Có rất nhiều yếu tố kết thành trái ngọt trong công việc, nhưng tôi cho rằng, điều quan trọng nhất là chúng ta không được bỏ lỡ bất kỳ cơ hội nào. Mà muốn như thế thì mỗi người đều phải chuẩn bị sẵn sàng kiến thức chuyên môn, kỹ năng, mối quan hệ… ngay từ hôm nay, thay vì chờ nước đến chân có khi lại nhảy không kịp rồi hối tiếc.

Như đã nói trên, trong thời kỳ dịch bệnh, sẽ có sự biến động không nhỏ về công việc: giảm giờ làm, giảm biên chế, cắt lương,… Có người phải đi tìm việc khác, có người phải tìm thêm công việc phụ để có thêm thu nhập – trong đó có cả tác giả Nam Kha. Tuy nhiên, tác giả cũng thừa nhận, dịch bệnh này cũng chính là cơ hội để những ý tưởng mới ra đời. Nam Kha đã kể cho độc giả về sự ra đời của taobao.com – sàn giao dịch điện tử của doanh nhân Jack Ma. Khi công ty Alibaba phải chuyển sang làm việc trực tuyến để tránh dịch lây lan, Jack Ma đã nung nấu ý tưởng về một phương thức giao dịch mới. Dù lúc đầu vấp phải sự phản đối của hội đồng quản trị, ông vẫn nghiên cứu và xây dựng dự án này – để rồi có được thành quả như ngày hôm nay.

Nhiều người trên mạng khi ấy nhận định rằng: “Nếu không nhờ có SARS thì sẽ không có taobao.com.” Điều này không hẳn là chân lý nhưng nó vẫn mang một ý nghĩa giá trị, đó là nguy khó không hẳn lúc nào cũng là dấu chấm hết mà đôi khi trở động lực thúc đẩy chúng ta vươn lên, vượt qua những giới hạn an toàn bình thường để làm nên một điều gì đó táo bạo hơn. Có thể nói nó không đem lại kết quả tốt như mình tưởng nhưng chí ít là bạn đã dám suy nghĩ và dám làm, còn hơn là ngồi nhìn thành quả của người khác rồi thèm thuồng, xuýt xoa hết tháng hết ngày.

3. “Chuẩn bị ngay đi, chờ chi!”:

Để có thể duy trì kinh tế trong mùa dịch bệnh, cố nhiên là phải có một kế hoạch chu toàn. Vào thời điểm này, trào lưu “kinh tế nằm nhà” (homebody economy) đang rộ lên. Tuy nhiên, có thật là chỉ cần ngồi yên ở nhà cũng có thể có thu nhập? Trước hết, tác giả có hai điểm lưu ý sau về loại hình kinh tế này. 

Thứ nhất, kinh tế nằm nhà chỉ nên áp dụng với những công việc liên quan đến trí óc và tạo ra các sản phẩm tinh thần, ví dụ như viết báo, thiết kế ảnh, dựng video,... Còn những ngành tạo ra sản phẩm vật chất phục vụ đời sống thì lại cần người làm việc trực tiếp. 

Chẳng hạn, để viết một bài cộng tác cho báo, bạn không cần phải đến gặp trực tiếp nhân vật mà có thể phỏng vấn họ từ xa qua các ứng dụng gọi điện trực tuyến trên smartphone. Hoặc nếu làm thiết kế đồ họa, bạn có thể tìm kiếm ý tưởng trên các kho hình ảnh online để hoàn thiện tác phẩm. 

[...] Đặt tình huống giả định rằng nhà bạn có một kho chứa nguyên liệu làm bánh đủ lớn để không phải đi mua trong vòng một tháng, điều đó cũng không đủ đảm bảo cho bạn ở yên trong nhà suốt 30 ngày đâu  Vì biết đâu bất ngờ, bạn không thể tìm được shipper trên các ứng dụng đặt xe công nghệ trong khi khách lại gọi điện hối giao hàng gấp. [...] Tóm lại, trong loại hình kinh tế nằm nhà, chỉ có người thụ hưởng mới ở nhà thực hiện giao dịch bằng hình thức online, còn chúng ta vẫn phải đi ra đường để phục vụ khách hàng sao cho tốt nhất. 

Thứ hai, khách hàng chỉ muốn tự tìm đến những thương hiệu có danh tiếng lâu năm như Apple, Coca-Cola, McDonald,... và vội vã đi đến kết luận: Mua hàng online chỉ dành cho những khách hàng “ít tiền”, còn người “nhiều tiền” sẽ tìm đến những thương hiệu “xứng đáng hơn”. Chính quan điểm sai lầm này đã vô tình làm giảm chất lượng hàng cũng như thái độ phục vụ của một số cửa hàng online. Người bán hàng online dần dần cũng hình thành suy nghĩ: Vì chỉ có những khách hàng hạng xoàng nên chất lượng sản phẩm hay bảo hành cũng không cần quá khắt khe. Nếu cứ giữ vững quan niệm này, các cửa hàng online sẽ gặp bất lợi trên thị trường. Tác giả đã cảnh báo độc giả rằng không nên chỉ nhìn ngoại hình của khách hàng mà xét đoán túi tiền của họ. Từ trung tâm thương mại cho đến những cửa hàng nhỏ, nhân viên vẫn luôn chào đón khách hàng với thái độ ân cần và niềm nở, bất kể khách hàng của họ đang mặc com-lê hay thường phục. Tương tự với những khách hàng qua mạng - không ai biết được sau tấm hình đại diện là một người như thế nào. Do đó, người bán hàng luôn phải tỏ thái độ kính trọng với mọi khách hàng của mình. 

Trên không gian mạng xã hội và sàn thương mại điện tử, việc nhìn tài khoản để đoán khách hàng mình giàu hay nghèo, sành điệu hay quê mùa… lại càng mơ hồ và mông lung hơn. Biết đâu ẩn sau bức avatar trống trơn lại là một khách hàng hạng sang thích giấu mặt (thường chỉ những người-giàu-mới-nổi hay còn gọi là “trọc phú” mới thích khoe khoang); hay tài khoản Facebook chỉ chia sẻ một vài bài viết, đăng một vài tấm hình hóa ra lại thuộc sở hữu của một quản lý cấp cao ở công ty nào đó (Bận rộn làm việc nên đâu có thời gian sống ảo)? Cuộc đời đâu biết được chữ ngờ. Chỉ cần chủ quan khinh khách một lần thôi cũng đủ để đánh mất một nguồn thu lớn, một cơ hội phát triển, lúc đó có nuối tiếc thì đã muộn. Thay vì tốn thời gian xét nét người khác thì bạn nên tận dụng từng phút từng giây để chinh phục khách hàng bằng cách đối xử nhiệt tình và chân thành với mọi người như nhau. 

Tác giả cho rằng nền kinh tế trực tuyến này cần nguồn nhân lực năng nổ, nhạy bén và chăm chỉ. Nếu chỉ biết đến công việc của mình mà không chú ý tới xung quanh, kiến thức và kĩ năng của bạn sẽ rất hạn hẹp, khiến bạn khó tiếp xúc với khách hàng. Nếu bạn đã quen làm việc một cách buông thả, điều đó cũng sẽ rất nguy hiểm bởi thời gian của cả bạn lẫn khách hàng đều là vàng bạc, không thể lãng phí dù chỉ một giây. Nếu bạn không quen với việc quảng cáo, sản phẩm của bạn có khả năng bị thờ ơ. Chỉ cần khắc phục được những điểm này thì bạn có khả năng thành công trên thị trường online. 

Và, để thành công, có lẽ mỗi người cũng cần thêm một chút may mắn - cơ hội của bạn có thể do bạn hoàn toàn tạo ra. Được ứng tuyển vào vị trí đang thiếu người hay tìm được một đối tác đáng tin cậy, những việc này chỉ xảy ra khi bạn chủ động làm việc chứ không phải đợi cơ hội tìm đến.   

Việc có năng lực, kỹ năng, kiến thức là yếu tố quan trọng giúp bạn nắm bắt cơ hội tốt hơn so với người khác. Tuy nhiên, để có được thành công vang dội hay đứng trên đỉnh vinh quang thì chúng ta cũng cần có yếu tố may mắn. Vì thế, đừng quan tâm quá nhiều đến thành công của người khác rồi tự trách móc bản thân nữa, biết đâu cơ hội của bạn cũng đang gần đến rồi, chỉ là tắc đường nên trễ một chút so với mọi người thôi.   

4. “Ngồi một chỗ vẫn kiếm được tiền”:

Trong nền kinh tế nằm nhà có rất nhiều công việc mới ra đời, đi kèm với mỗi công việc là các điều kiện cần và đủ khác nhau. Nếu muốn gặt hái thành công, bạn cần biết rõ mình phù hợp với công việc nào và đầu tư một cách xứng đáng cho nó.  

Đó là những lời nhắn nhủ tác giả Nam Kha gửi tới bạn đọc - đặc biệt là những người muốn tăng thu nhập trong mùa dịch bệnh. Đầu tiên, tác giả đưa ra một khảo sát nhỏ để độc giả có thể tự thẩm định công việc thích hợp. Qua khảo sát, có thể rút ra được ba loại công việc cơ bản trong nền kinh tế nằm nhà.

Loại đầu tiên là công việc có thể thu được kết quả trong quá trình thực hiện nếu thực hiện ngay - thích hợp để giải quyết khó khăn về tài chính trước mắt. Có bốn đặc điểm cần lưu ý về công việc này. Thứ nhất là phải có sản phẩm hữu hình, cụ thể là sản phẩm phải đáp ứng nhu cầu sử dụng thực tế, hoặc ít nhất là đáp ứng đủ yêu cầu như đã mô tả trên web. Thứ hai là mang tính thời điểm - tức là nó sẽ trở nên nổi bật và được yêu thích trên thị trường trong một khoảng thời gian nhất định. Một ví dụ điển hình là khẩu trang vải được săn lùng hơn bao giờ hết trong mùa dịch Covid gần đây. Tiếp theo, quá trình thực hiện của những công việc này không quá phức tạp, nhờ đó có thể tiết kiệm thời gian để làm ra nhiều sản phẩm hơn. Ví dụ như tất cả mọi người có thể dễ dàng tìm công thức nướng bánh hoặc mẫu bao bì trên Internet, thậm chí có thể tự biến đổi theo ý muốn của mình. Điều cuối cùng, lẽ dĩ nhiên, loại công việc này được áp dụng chủ yếu trong lĩnh vực kinh doanh. Để đáp ứng được yêu cầu của loại công việc này, bạn không chỉ cần sự chăm chỉ và sáng tạo, bởi nắm bắt xu hướng thị trường và xử lý tình huống khéo léo cũng là điều cần thiết.  

Loại công việc thứ hai được nhắc đến chính là thu kết quả sau một thời gian làm việc - công việc này có thể duy trì hoạt động bình thường trong tình huống khó khăn. Do cần duy trì lâu dài nên công việc này sẽ đòi hỏi chuyên môn, có thể là thêm khả năng hợp tác nữa. Thành quả thì dĩ nhiên là sẽ được hưởng sau, nhưng sản phẩm của bạn dù hữu hình hay vô hình thì đều phải đáp ứng được nhu cầu thực tế của xã hội. Yêu cầu công việc cũng sẽ có chút khác biệt so với loại đầu tiên. Bạn cần phải thực hiện đúng yêu cầu công việc và deadline, đảm bảo chất lượng công việc (mối quan hệ với khách hàng và chất lượng sản phẩm), đồng thời phải giữ bí mật về thỏa thuận giữa các bên.

Loại công việc thứ ba là kiểu làm việc trực tiếp và thu kết quả gián tiếp. Công việc này đòi hỏi bạn phải tương tác tích cực trên mạng xã hội: vlogger, streamer, YouTuber,... Có nhiều người đang khai thác triệt để mạng xã hội, bởi họ có cơ hội thể hiện cá tính cũng như kiếm được thu nhập khổng lồ từ Internet. Để sản phẩm trở nên nổi tiếng trên mạng, bạn không những phải sáng tạo mà còn phải kiên định giữ chất riêng của mình. Hơn nữa, để sản phẩm thu hút, bạn phải nắm bắt được mong đợi của khách hàng và truyền tải được những thông điệp tích cực.  

5. “Không ai có thể thành công trong chớp mắt”:

Mở đầu chương này, tác giả đã đính chính rằng một số công việc ông nêu ra chỉ có tính chất tăng thu nhập tạm thời, còn lâu dài lại là vấn đề khác. Một người muốn duy trì công việc thì phải mất một khoảng thời gian dài để làm quen với mọi quy trình và cũng như đồng nghiệp. Một người bạn của tác giả đã thành công trong việc làm quen với môi trường mới, bởi cô đã phải bố trí học các kỹ năng khác trong khoảng thời gian ngắn nhất có thể. Tuy nhiên, tác giả thừa nhận không phải ai cũng may mắn như vậy. 

Nhiều người chỉ nhìn vào bề nổi mà không thấy được phần chìm của tảng băng nên cứ ảo tưởng rằng mình cũng có thể làm được như cô bạn tôi. Điều này không hẳn là sai nhưng tỷ lệ thành công là cực kỳ hiếm. Phải thẳng thắn một điều là không ai đủ tài giỏi để thành công trong chớp mắt. Ngay cả người được xem là thiên tài như nhà khoa học, nhà sáng chế vĩ đại Thomas Edison cũng phải trải qua 10000 lần thử nghiệm và thất bại, sửa sai liên tục từ tháng 3 năm 1878 đến tận tháng 10 năm 1879 thì chiếc bóng đèn điện hiệu quả đầu tiên của nhân loại mới được ra đời.  

Hơn nữa, như người xưa hay nói “Thời thế tạo anh hùng”, mỗi người có một “điểm nhấn” rất riêng trong đời mình. Con đường dẫn đến thành công của một người không thể đi chỉ trong ngày một ngày hai, bởi đó là cả một quá trình dài phấn đấu. Chưa kể, học vấn, sức khỏe, điều kiện kinh tế,... cũng góp phần không nhỏ vào thành công của mỗi người. 

Quan trọng hơn, bạn đừng lấy cột mốc thành công của người khác làm thước đo rồi tự gây áp lực cho bản thân, vì mỗi người đều có một chiếc đồng hồ của riêng mình. [...] Vậy hà cớ gì mà tự bắt ép mình phải thành công cùng thời điểm giống người khác? Chưa kể, bạn và họ có nền tảng xuất phát khác nhau, có năng lực khác nhau và điều kiện phát triển cũng khác nhau, thế nên việc so sánh cột mốc thành công xem ra rất khập khiễng.  

Tác giả khẳng định rằng thất bại là lẽ tự nhiên, vì nó khiến con người học hỏi từ sai lầm. Mọi người nên coi thất bại là một bài học, một động lực để cố gắng hơn và tiếp tục con đường của mình. Nhờ những lần thất bại và sửa chữa, ta mới biết thành công đáng quý trọng đến mức nào. 

Từ đó tôi rút ra được một điều rằng, khi đã thất bại nhiều lần, chúng ta sẽ dần trở nên “chai lì” hơn và không còn quá sa đà vào những cảm xúc tiêu cực mỗi khi gặp lại “người mẹ của thành công” nữa. Điều đó giúp trí não trở nên tỉnh táo hơn bao giờ hết để mỗi người có thể tự phân tích tình hình một cách khách quan nhất, bắt chỗ đúng sai và không ngừng tìm cách sửa chữa cho hiệu quả. Còn với những người thành công quá sớm, họ ít khi hoặc chưa từng trải qua thất bại thì sẽ rất dễ bị sốc về mặt tinh thần, mất niềm tin vào bản thân và buông xuôi ngay từ khó khăn đầu tiên.

6. Lời kết:

Giữa muôn trùng nguy khó, vẫn có nhiều lối ra là một tác phẩm đáng đọc nếu bạn có ý định thể hiện năng lực bản thân trong thời kỳ COVID-19. Ngoài ra, sau đại dịch, cuốn sách cũng đem lại nhiều lời khuyên hữu ích về công việc và phát triển năng lực bản thân. 

Review bởi: Thanh An Nguyễn - Bookademy 

Hình Ảnh: Nguyễn Thị Thanh Thảo - Bookademy

______________