Rèn Luyện Tư Duy Logic - Phó Quân Lâm & Trịnh Thiếu Hùng Reviews

Với nhan đề độc đáo, Rèn luyện tư duy logic hứa hẹn sẽ trở thành cuốn sách gối đầu giường của những độc giả đang đặt câu hỏi về phương pháp học tập và làm việc của mình.  

1. Suy ngẫm kỹ càng:

Sau lời nói đầu, hai vị tác giả đã giới thiệu tới độc giả ma trận Eisenhower – một trong những phương pháp sắp xếp công việc được tin tưởng nhất hiện nay. Ma trận Eisenhower hoạt động theo nguyên tắc phân loại và xếp hạng mức độ quan trọng của những công việc bạn phải làm trong ngày. Nói cách khác, người sử dụng sẽ phải sắp xếp các công việc của họ theo bốn mục:

(1) khẩn cấp và quan trọng: Đây chính là cội nguồn của mọi áp lực và lo lắng. Chúng là những công việc quyết định thành quả/hậu quả của người thực hiện và cần được hoàn thành trong một thời gian ngắn. Đó có thể là những bài tập phải hoàn thành trước buổi sáng hôm sau, có thể là một bài kiểm tra trong tuần,… Những công việc này phát sinh có thể là vì trước đó bạn đã không sắp xếp đủ thời gian để hoàn thành chúng, hoặc vì công việc đến với bạn quá gấp gáp (được giao sát giờ chẳng hạn).  

(2) quan trọng nhưng không khẩn cấp: Đây là những công việc cần cả một quá trình để hoàn thành thay vì một khoảng thời gian chớp nhoáng. Những công việc này có đạt được kết quả như mong đợi hay không phụ thuộc vào những nỗ lực được tích lũy theo năm tháng của người thực hiện chúng. Ví dụ điển hình cho những công việc này có thể là hoàn thành một khóa học dài hạn, rèn luyện một kỹ năng nào đó hoặc hoàn thành chỉ tiêu của một dự án,… Nếu có thể thu xếp những công việc này một cách chu toàn, chúng ta có thể nâng cao hiệu suất công việc và kỹ năng của bản thân.

(3) không khẩn cấp cũng không quan trọng: Đây đích thị là những “kẻ tội đồ” làm giảm hiệu suất công việc của chúng ta. Những buổi tụ tập bạn bè vô tội vạ, những bữa nhậu triền miên hay những tin tức vô thưởng vô phạt trên mạng xã hội có thể thỏa mãn tâm trí của con người trong phút chốc, nhưng lại cướp đi quá nhiều thời gian trong ngày. Có những lúc, những việc giải trí ấy sẽ đùn đẩy những việc “không khẩn cấp” thành “khẩn cấp” lúc nào không hay. Với những việc thuộc mục này, người thực hiện phải có sự kiểm soát nghiêm ngặt. Giải trí là nhu cầu của mỗi người, nhưng đó chỉ là những gia vị nêm nếm cho cuộc sống chứ không phải những món ăn nuôi sống con người.  

(4) khẩn cấp nhưng không quan trọng: Đây là phần khó nhằn nhất trong ma trận Eisenhower, bởi mọi người thường sợ từ chối sẽ làm mất lòng người khác.  Những cuộc hẹn khó từ chối, những việc lặt vặt cấp trên giao cho hay những vụ tâm sự dông dài,… cứ thế chiếm dụng thời gian biểu của chúng ta mà chẳng cho chúng ta thời gian thu xếp. Lời khuyên gửi tới độc giả là nếu có thể từ chối được thì nên từ chối, dành thời gian vào những việc quan trọng hơn.  

Trong cuộc sống, việc xác định được tính chất của từng công việc là cần thiết. Trong chương này, tác giả đã kể lại trải nghiệm của chính mình khi đi học lớp bồi dưỡng. Khi đang ngồi học, sếp gửi email và ông đã trả lời ngay. Sau đó, tác giả mở Messenger lên để trả lời tin nhắn và truy cập blog của bạn mình. Cuối cùng khi ngẩng đầu lên, ông nhận ra mình đã bỏ lỡ một phần bài giảng của thầy giáo. Sau này khi nghĩ lại, tác giả đã phân tích rõ ràng tính chất của từng công việc.

Gần đây, khi nhìn lại, tôi thấy việc đến lớp là quan trọng nhưng không khẩn cấp, trả lời email và hoàn tất công việc thì vừa quan trọng vừa khẩn cấp, ăn trưa với bạn là việc khẩn cấp nhưng không quan trọng và ngắm người ta thử son môi thì không quan trọng cũng chẳng gấp gáp. Vậy nên cách xử lý tối ưu là ưu tiên tập trung nghe giảng, tan học rồi thì giải quyết công việc gấp, đi ăn với bạn hay không thì tủy, còn lướt mạng thì để khi nào rảnh đã.

2. Nhận rõ bản chất của mình:

Tác giả đã đặt nghi vấn ở chương này: Vì sao độc giả đọc nhiều bài viết hay mà không thể hoàn thành nổi kế hoạch bản thân đã đề ra? Câu trả lời nằm ở ý thức kỷ luật của con người. Mọi người thường dễ nản chí khi thực hiện kế hoạch của mình và cảm thấy tự ti khi nhìn vào kế hoạch hay thành tích của người khác. Thế nhưng, ít ai biết rằng, ngay cả người thành công cũng không thực hiện kế hoạch của họ một cách tuyệt đối đến vậy. Tác giả đã cảnh tỉnh người đọc:

Hãy nhớ rằng, kế hoạch tỉ mỉ của người khác thì không thể bê về làm theo, tốt nhất là đừng tham khảo luôn! Kỷ luật không có hình mẫu cứng nhắc, bắt chước chẳng bằng tự thân bắt tay vào làm.

Trước hết, để bắt tay vào kế hoạch của mình, bạn cần phải chuẩn bị một tâm thế vững vàng. Nói cách khác, những ý nghĩ tiêu cực phải bị gạt bỏ hoàn toàn ra khỏi tâm trí của bạn. Tác giả gợi ra hình ảnh của trò chơi domino: Mọi sự việc trên thế giới này tuân thủ theo một hệ thống phản hồi thuận chiều, chúng hỗ trợ và đan cài chồng chéo lên nhau. Một sự việc không mong muốn xảy ra cũng có thể dẫn đến những hậu quả không đáng có. Tuy nhiên, điều này không phải là vô phương cứu chữa:

Nếu chẳng may bạn gạt ngược hướng quân domino đầu tiên rồi thấy chúng đổ rầm rầm theo hướng mình không mong muốn, đừng vội hoảng loạn! Bạn chỉ cần tạo nên bước thay đổi đầu tiên: tự giải thoát mình khỏi tâm lý tiêu cực, điều chỉnh tâm thế về trạng thái tốt nhất, tức thì vận may sẽ nối gót đến với bạn.

Thứ hai, tác giả đặt nghi vấn: “Tốc độ cao” có đồng nghĩa với “hiệu suất cao”? Nỗ lực của bạn liệu có đúng hướng? Mọi người thường cố gắng làm việc hết công suất của mình để đạt được mục tiêu trước mắt, ví dụ như trong các kỳ thi hay các dự án. Tuy nhiên, tác giả khuyên rằng không nhất thiết lúc nào cũng phải nỗ lực hết mức đến như vậy, bởi mỗi việc bạn làm đều chiếm một khoảng thời gian không thể lấy lại được. Hơn nữa, để tận dụng thời gian một cách khôn ngoan, bạn cần phải có mục tiêu lâu dài chứ không phải chỉ là những mục tiêu ngắn hạn trước mắt. Tác giả cho rằng cần suy nghĩ kỹ xem những nỗ lực bỏ ra có mang lại hiệu quả không?

Sự nỗ lực bạn đã bỏ ra hoặc sắp sửa bỏ ra rốt cuộc là một khoản đầu tư hiệu quả hay chẳng đáng giá gì? Đó là sự tích lũy dồi dào rồi dần chuyển hóa thành làm việc hiệu quả hay rốt cuộc chỉ là việc làm lấy vui?

3. Học tập hiệu quả:

Không chỉ có học tập mà làm việc hiệu quả cũng là mơ ước của bao người. Một trong những bí quyết để tạo nên hiệu quả trong học tập và công việc chính là sự chuyên tâm. Chuyên tâm ở đây theo tác giả có nghĩa là chỉ tập trung làm một việc trong một thời gian nhất định, không có việc khác chen vào. Tác giả đã kể hai câu chuyện về hai người khác nhau: một đồng nghiệp của tác giả và một phi công riêng của một doanh nhân nổi tiếng.

Người đồng nghiệp của tác giả trông có vẻ lúc nào cũng bận rộn, nhưng trên thực tế lại là người làm việc thiếu hiệu quả. Tác giả cho biết trong các buổi họp, anh ta thường lén lút nhắn tin và bình luận ảnh của bạn bè trên mạng xã hội, sau đó tung ra những câu hỏi rất ngô nghê cho người thuyết trình. Khôi hài thay, mọi bản kế hoạch của cơ quan đều có tên anh ta. Tác giả cho rằng đây là một căn bệnh phổ biến nơi công sở:

Thực ra, đó cũng là vấn đề chung của rất nhiều người: không biết lựa chọn, không biết từ bỏ, cứ luôn muốn làm vô hạn việc trong một thời gian hữu hạn, cuối cùng sẽ chẳng làm xong được gì. Bận rộn ở đây xét về bản chất là dỡ tường bên đông đắp sang bên tây, nom có vẻ là rất rộn ràng, nhưng thực chất bức tường chẳng cao lên nổi.

Câu chuyện thứ hai, như tôi đã nhắc đến ở trên, là về Mike – người phi công riêng của Warren Buffett. Một hôm, khi đang bàn luận về công việc, Buffett yêu cầu Mike viết ra 25 việc anh ta muốn làm, sau đó chọn ra năm việc anh ta cho là quan trọng nhất trong số đó. Mike tò mò không biết có phải Buffett khuyên mình nên hoàn thành năm việc quan trọng kia trước không. Câu trả lời của Buffett lại khiến chàng trai trẻ và độc giả bối rối:

“Không. Hai mươi việc kia là những việc cậu nên dốc sức tránh không làm.”

Đó chính là nguyên tắc của Warren Buffett: tập trung vào những việc thực sự quan trọng, tránh lãng phí sức lực và thời gian.

Warren Buffett nói những việc mà bạn chỉ hơi muốn làm còn phân tán sức lực và cản trở sự nghiệp của bạn hơn cả những việc từ đầu đã không muốn làm. Ông đã kiếm chứng điều này trên chính bản thân mình. Khả năng chú ý là vô cùng quý giá, nhất định phải dồn hết toàn bộ sức lực vào việc có giá trị nhất.

4. Ý thức tích cực:

“Xuân buồn ngủ, thu díu mắt, hạ gật gù; thêm ba tháng đông ngủ không dậy nổi” – tác giả nhận xét thời sinh viên chính là thời kỳ con người trở nên lười biếng. Tác giả tin rằng, vào thời phổ thông, thời khóa biểu ở trường luôn kín đặc – đó là lý do học sinh rất trân trọng từng phút giây mình có. Tuy nhiên, ở bậc đại học – cao đẳng, sinh viên có toàn quyền quyết định việc học tập của mình, không chịu sự giám sát hay mệnh lệnh từ bất kỳ ai cả. Do đó, sinh viên không xác định được mục đích học tập của mình và dần trở nên chán chường, buông thả. Tác giả đã nêu ra ba phương pháp để lôi kéo bản thân ra khỏi nỗi buồn chán dai dẳng và lấy lại động lực làm việc:

Phương pháp đầu tiên là chống lại tâm trạng tiêu cực bằng cách đặt mình vào môi trường cụ thể. Ví dụ, để lấy động lực ôn thi, có thể đến thư viện hoặc cà phê sách – bạn khó mà không giở sách ra học khi tất cả mọi người xung quanh đều đang chuyên tâm vào công việc của mình. Để có động lực giảm cân, bạn có thể hẹn bạn thân cùng đi tập thể dục vào buổi sáng. .

Liệu pháp tốt nhất để ứng phó với tâm trạng này chính là “cưỡng bức” – tự đặt mình vào một môi trường vui vẻ, để có thể cảm nhận được sự quan tâm, áp lực khi bị giám sát, rồi biến nó thành sự nhiệt tình tương tác với người khác, tự điều chỉnh tâm lý và trạng thái của mình, thế là sẽ bắt đầu cuộc sống đầy ắp sinh khí.

Phương pháp thứ hai là kích thích con người bằng lợi ích để có động lực tiếp tục công việc. Tác giả đã tạo ra một cơ chế thúc đẩy lợi ích: Nếu ai chơi thì phải gửi một khoản tiền cho người bạn đã thỏa thuận trước qua ví điện tử. Do đó, cả hai phía sẽ không hẹn mà kiềm chế bản thân để lợi ích của mình không bị tổn hại. Nguyên tắc của phương pháp này là:

Khi phải nỗ lực mà không thể nhìn ra hiệu quả trong thời gian ngắn, bạn có thể gán cho nó một hiệu quả nào đó, chuyển hóa nó thành kết quả nhìn thấy được. Cơ chế tự thưởng này sẽ âm thầm giúp bạn sản sinh ra động lực dồi dào trào dâng.

Phương thức thứ ba là loại trừ phiền nhiễu bên ngoài bằng cách chuyển dịch hứng thú. Có một sự thực là hiện nay, phần lớn các bạn trẻ không thể rời xa chiếc màn hình điện thoại. Tác giả gợi ý rằng, có việc nào hấp dẫn hơn xem điện thoại không? Câu trả lời chính là đọc sách. Đọc sách sẽ tạo ra sự khác biệt mà không bị tụt hứng hay mất vui. Cũng như trong việc ăn uống: Thay vì chọn các món ngon giàu calo, bạn có thể tìm những món ngon như vậy - thậm chí ngon hơn – nhưng đảm bảo đủ dinh dưỡng.    

5. Quyết sách hữu hiệu:

Trong chương này, tác giả đã chứng minh thông tin là sức mạnh trong thời đại này. Trao đổi thông tin chính là cơ sở cho mọi mối liên hệ trên thế giới. Thông tin được tác giả phân ra làm hai loại:

Loại thứ nhất là thông tin thực, bao gồm: quan hệ xã hội, quyền lực và nguồn vốn. Bản chất của loại thông tin này là:

Quan hệ xã hội thường được đặt nền tảng bởi quyền lực và nguồn vốn. Cùng là nhà thầu công trình, nhưng người có “nền” trong lĩnh vực công trình chắc chắn sẽ có nhiều mối quan hệ xã hội để tiếp cận khách hàng hơn người thường.

Tác giả đưa người đọc đến với một người bạn của mình, hiện đang làm môi giới nhà đất. Khi tác giả bày tỏ nghi vấn vì sao anh ta có thể đứng vững trên thị trường, người bạn trả lời: Anh ta lấy khách từ bên trong trường. Khi bạn bè cùng đại học cần mua nhà, họ ắt sẽ tin tưởng bạn bè của mình hơn là một người xa lạ. Hơn nữa, khi học chung trường, anh ta có cơ hội tìm hiểu về nhu cầu và sở thích của bạn bè mình.

Mỗi người đều nên nhìn nhận rõ vị trí thu nạp thông tin của bản thân và ưu thế tin tức độc nhất vô nhị mình sở hữu.

Loại thứ hai là thông tin ảo, gồm có: nhận thức, kỹ thuật và thương hiệu. Cùng một vấn đề, nhưng tùy vào nhận thức mà mỗi người có một cách nhìn nhận khác nhau. Ví dụ như ở một đề văn đọc hiểu, các học sinh vắt kiệt óc mình và giáo viên dùng những ngôn từ hoa mỹ để lý giải vì sao tác giả lại mô tả một tấm rèm màu xanh dương. Sự thực là tác giả chỉ đơn thuần mô tả một tấm rèm màu xanh dương, không có ẩn ý nào khác – trong khi độc giả lại cố gắng tranh luận dù chẳng có đáp án chính xác. Về khía cạnh nhận thức, bên cung cấp thông tin sẽ luôn có lợi thế cao hơn bên tiếp nhận nó. Tương tự với khía cạnh thương hiệu và kỹ thuật, bởi người môi giới và nhà cung cấp luôn nắm nhiều thông tin hơn là người đầu tư và khách hàng. Ví dụ như về việc tuyển sinh, học sinh có thể biết đến nhiều ngôi trường nổi tiếng nhờ thương hiệu được quảng bá của họ. Khi học sinh tìm hiểu một ngôi trường, nhà môi giới sẽ là người chịu trách nhiệm cung cấp những thông tin cần thiết cho các bạn trẻ về ngôi trường tương lai như học phí, cơ sở vật chất, yêu cầu của đầu vào, chất lượng đầu ra,... 

Đây chính là chênh lệch thông tin do nhận thức. Trong mối quan hệ cung cầu này, dường như bên cung cấp thông tin luôn ở vị thế cao hơn bên tiếp nhận thông tin.

7. Mở rộng tư duy:

Trong chương này, tác giả đã gợi ra bốn kiểu suy nghĩ giúp mở rộng tư duy.

Thứ nhất là suy nghĩ mềm dẻo. Tác giả đã kể lại câu chuyện về việc nịnh thần Hòa Thân cứu giúp dân chúng vùng thiên tai. Khi biết Hòa Thân trộn ít cát vào lương thực, Kỷ Hiểu Lam đã tức giận và phản đối việc này. Hòa Thân đã giải thích: Dân chúng vùng thiên tai chẳng bận tâm đến việc trong lương thực có dính cát, nhưng bọn tham quan sẽ không dám bén mảng bớt xén kho lương. Kỷ Hiểu Lam là một người cương trực không bao giờ vướng vào “đường vòng” chốn quan trường, trong khi Hòa Thân lại biết lợi dụng những mối quan hệ phức tạp của giới quan lại để tìm ra giải pháp phù hợp.

Từ nhỏ đến lớn, chúng ta đều biết đường thẳng là đường ngắn nhất nối giữa hai điểm, nhưng khi bị cuốn vào cuộc đời trái ngang chồng chéo thì tư duy thẳng đuột không còn phù hợp nữa. Lúc này, cách nghĩ mềm dẻo của Hòa Thân chính là sự kết hợp giữa tầm nhìn đại cục với suy nghĩ biện chứng vi mô.

Kiểu suy nghĩ thứ hai là tư duy ngược chiều. Câu chuyện kể về một đôi vợ chồng nước Lỗ - chồng chuyên bện giày cỏ, vợ chuyên dệt lụa làm mũ. Hai vợ chồng muốn sang nước Việt làm ăn, nhưng bạn bè lại can ngăn họ. Người nước Việt quanh năm đầu trần chân đất, mang mũ với giày sang bán thì chỉ có lỗ. Nhưng đối với đôi vợ chồng trong câu chuyện, chỉ cần thay đổi được thói quen của khách hàng thì sẽ tạo ra được thị trường tiêu thụ khổng lồ.

Thực ra, với một số vấn đề, việc đi ngược từ kết luận trở lại điều kiện sẵn có sẽ phù hợp hơn. Có những lúc tư duy nghịch đảo lại khiến vấn đề trở nên đơn giản hơn, thậm chí chúng ta sẽ phát hiện ra những điều mới và vô tình tạo ra kỳ tích kinh thiên động địa. Đây chính là sức hấp dẫn của lối tư duy nghịch đảo.

Lối suy nghĩ thứ ba tác giả giới thiệu chính là tư duy kiểu bản đồ. Tác giả đưa ra câu chuyện về cách Alfred Sloan – Chủ tịch của General Motors – nâng cao sản lượng tiêu thụ xe hơi. Ông không áp dụng những phương pháp thông thường như tiếp thị hay quảng cáo. Ông đã thắt chặt sản phẩm của mình vào lối sống của người dân bằng cách quy hoạch lại đô thị, cải tổ thói quen đi lại của người dân (khuyến khích người dân đi xe bus), phổ cập ý thức mua xe hơi,… Rõ ràng tư duy của Sloan đã vượt xa hơn rất nhiều so với người bình thường.

Tư duy bản đồ xét đến cùng chính là ý thức về đại cục cộng thêm sự bố trí chu toàn mọi mặt.

Kiểu suy nghĩ cuối cùng được giới thiệu – chắc hẳn nhiều độc giả đã nghe đến – chính là tư duy đảo ngược. Trong cuốn sách Poor Charlie’s Almanack, nhân vật Charlie quan tâm đến việc vì sao đa số đầu tư đều thất bại, trong khi đa phần mọi người quan tâm làm sao để đầu tư thành công. Nguyên lý của lối suy nghĩ này là:

Đối mặt với những đáp án mà chúng ta có thể chủ động thay đổi, việc dự đoán trước sai lầm sẽ giúp chúng ta chọn được con đường đúng nhanh hơn. Nếu có thể linh hoạt vận dụng tư duy đảo ngược, chắc chắn chúng ta sẽ thu được những lợi ích tuyệt vời từ thế giới đầy ắp xác suất này.

8. Lời kết: