Nợ Nần Reviews

Nguyễn Công Hoan là một trong những nhà văn hiện thực phê phán. Tác phẩm của ông phản ánh rõ cái chế độ phong kiến thối nát, xấu xa của xã hội lúc bấy giờ. Ông lật đổ mọi hào nhoáng bên ngoài và xoáy sâu vào thực tại khắc nghiệt bên trong. Nhân vật chính phải vay tiền, bán ruộng đất vì túng thiếu. Thế nhưng, càng vay thì càng khổ. Họ dần mục nát trong chính cuộc đời của mình. Qua đó, tác giả thể hiện sự đồng cảm, đáng thương những con người chỉ có thể im lặng chấp nhận bất công của xã hội.

Là một người đi theo chủ nghĩa hiện thực, Nguyễn Công Hoan chọn cách lên án, đẩy cái xấu xa bị che giấu trong một xã hội vốn ung nhọt, mục ruỗng. Ông phê phán thay những kẻ chỉ biết bóc lột dân nghèo của bọn lí trưởng, cường hào. Những kẻ tiêu hao đi sức lực lao động của người dân và bắt họ phục vụ cho mình. Ông thể hiện thái độ khinh bỉ, phẫn nộ, châm biếm cái sự thực đau đớn ở xã hội khi mà con người không còn quyền đứng dậy để nói lên tiếng nói của riêng mình. 

Là một trong những nhà văn hiện thực, Nguyễn Công Hoan đã khắc đúng cái thực của xã hội phong kiến lúc bấy giờ. Nếu Vũ Trọng Phụng coi đời là một vở kịch mà kẻ đạo diễn là cuộc đời, thì Nguyễn Công Hoan coi đời là một trò hề. Ông thấy cười cái chế độ bất công, ỷ đông hiếp yếu, bóc lột thậm tệ. Cái cười ở đây mang giọng điệu chua chát, đau đớn. Ông tiếc thương và đồng cảm những số phận nghèo khổ, túng quẫn. Qua đó, tác phẩm đem đến cho người đọc góc nhìn về cuộc sống của người dân lúc bấy giờ. 

Xã hội bấy giờ là một xã hội đầy rẫy những bất công, độc ác và đáng lên án. Người có quyền, có tiền thì bóc lột dân nghèo, kẻ mang nỗi lo cơm áo gạo tiền phải chịu đựng sự bất công của người, của xã hội để rồi không thể vươn lên. Phải chăng đó chính là sự sống mòn như Nam Cao đã nói? Nguyễn Công Hoan khắc hoạ chân thực rõ nét cái thối nát, vô nhân tính của những con người chỉ biết nghĩ cho mình. Tác phẩm là một tấm gương phản ánh đúng thực trạng lúc bấy giờ. 

Bằng lối kể chuyện chân thật, bút pháp sắc sảo, lạnh lùng, Nguyễn Công Hoan đẩy cho xã hội một tác phẩm với mục đích lên án cái xấu xa, độc ác, vô nhân tính của bọn cường quyền, cường hào chỉ biết thu tiền dân nghèo. Nhân vật chính vì thiếu tiền phải đi vay mượn, bán ruộng, để rồi càng vay càng khổ, càng không thể thoát ra. Câu chuyện cho thấy người nông dân không có quyền lựa chọn, bị bóc lột và bị đẩy xuống tận cùng sự khốn khổ. Đây quả thực là một trong những tác phẩm hiện thực phê phán xuất sắc nhất trong nền văn học Việt Nam. 

Nợ Nần của Nguyễn Công Hoan là một tác phẩm mang tiếng nói đòi lại quyền công lý, phản ánh chân thật nỗi đau người nông dân nghèo. Những người nông dân thấp cổ bé họng, không thể đứng lên phản kháng chỉ có thể chịu sự bắt nạt quá đáng của bọn cường hào, lí trưởng. Nguyễn Công Hoan chính là muốn người đọc nhìn thấy rõ cái thực trạng xã hội đáng ghê tởm, thối nát lúc bấy giờ. Đồng thời, ông thể hiện sự đồng cảm tới những số phận hẩm hiu, bất hạnh, không thể vươn lên mà chống lại số phận.

Nợ Nần của Nguyễn Công Hoan là một tác phẩm hiện thực phê phán sâu sắc, lột tả bi kịch của người nông dân nghèo trong xã hội phong kiến. Nhân vật chính là một người nông dân vì thiếu tiền đóng sưu thuế mà phải bán hết ruộng, vay nặng lãi, sống lay lắt trong cảnh đói nghèo. Với lối kể chuyện châm biếm, giọng điệu sắc sảo, lạnh lùng đã làm nổi bật cái sự bất công và đáng lên án lúc bấy giờ. Qua đó, Nguyễn Công Hoan đã đứng lên để phê phán cái chế độ thối nát, mục ruỗng và bày tỏ nỗi thương, đồng cảm số phận con người.

Một trong những giải pháp được nhắc đến xuyên suốt trong "Nợ Nần" là khái niệm "tha thứ nợ" – từng phổ biến trong lịch sử cổ đại nhưng gần như biến mất trong xã hội hiện đại. David Graeber cho biết, trong các nền văn minh Lưỡng Hà, các vị vua thường ban hành lệnh xóa nợ định kỳ để tái cân bằng xã hội, tránh cho người dân rơi vào vòng xoáy tuyệt vọng và nổi loạn.

Tuy nhiên, ngày nay, khái niệm này bị xem như điều không tưởng – bất khả thi và phi đạo đức. Graeber đặt ra câu hỏi: nếu chúng ta từng làm được, tại sao bây giờ lại không? Ông cho rằng sự khước từ tha thứ nợ không xuất phát từ lý do tài chính, mà từ ý chí chính trị và sự kiểm soát của tầng lớp thống trị.

Thông qua lập luận lịch sử và thực tế, cuốn sách khuyến khích việc nhìn nhận lại khái niệm nợ không phải là một đạo lý tuyệt đối, mà là một thỏa thuận có thể thương lượng, điều chỉnh – đặc biệt trong những thời kỳ khủng hoảng. Đây là một góc nhìn cực kỳ giá trị trong bối cảnh kinh tế bất ổn toàn cầu hiện nay, nơi mà nợ nần không chỉ là vấn đề tài chính, mà là rào cản của sự phục hồi và phát triển.

Một điểm đặc biệt khác trong cuốn sách "Nợ Nần" là cách David Graeber phân tích mối liên hệ giữa nợ và bạo lực. Theo ông, trong suốt lịch sử, nợ thường được thực thi và duy trì bằng bạo lực – dưới dạng pháp luật, quân đội, hoặc các hình thức trừng phạt xã hội. Khi các hình thức tín dụng đạo đức không còn hiệu quả, thì nhà nước sẽ dùng vũ lực để đảm bảo sự thu hồi nợ.

Graeber đưa ra nhiều dẫn chứng để chứng minh rằng những cuộc xung đột lớn trong lịch sử như khởi nghĩa nông dân, các cuộc cách mạng, hay thậm chí các cuộc chiến tranh đều có nguồn gốc sâu xa từ sự bất công của hệ thống nợ. Khi nợ vượt quá khả năng trả của người dân, khi luật pháp không đứng về phía người yếu thế, thì bạo lực là hệ quả tất yếu.

Qua đó, ông đặt ra câu hỏi: làm thế nào để xây dựng một xã hội mà ở đó nợ không phải là gánh nặng mà là một hình thức tương trợ công bằng? Graeber không đưa ra câu trả lời dứt khoát, nhưng ông khiến người đọc phải suy ngẫm nghiêm túc về bản chất bạo lực ẩn sau vẻ bề ngoài của những con số và hợp đồng.

Một trong những luận điểm mạnh mẽ nhất trong "Nợ Nần" của David Graeber là việc nợ được sử dụng như một công cụ kiểm soát xã hội. Qua hàng ngàn năm lịch sử, nợ không chỉ đơn thuần là một quan hệ kinh tế giữa hai bên, mà còn là một phương tiện để khẳng định và duy trì địa vị, quyền lực. Graeber đưa ra ví dụ về các nền văn minh cổ đại như Lưỡng Hà, La Mã, Trung Hoa, nơi mà người dân thường bị đẩy vào tình trạng nợ nần để rồi mất quyền tự do, thậm chí trở thành nô lệ.

Ông chỉ ra rằng trong thế giới hiện đại, hình thức áp đặt quyền lực bằng nợ không còn trực diện như trước nhưng vẫn hiện diện rất rõ. Các khoản vay tiêu dùng, nợ sinh viên, nợ thẻ tín dụng khiến con người bị ràng buộc vào hệ thống tài chính, hạn chế khả năng lựa chọn và tự do của họ. Các quốc gia nhỏ lẻ cũng không thoát khỏi vòng xoáy này khi phải lệ thuộc vào các khoản vay từ tổ chức tài chính toàn cầu.

Graeber không chỉ phân tích về mặt cấu trúc mà còn đặt ra vấn đề đạo đức: tại sao xã hội dễ dàng chấp nhận việc người yếu thế phải trả nợ bằng mọi giá, trong khi những khoản nợ lớn của ngân hàng, tập đoàn lại được xóa bỏ một cách dễ dàng? Câu hỏi đó khiến người đọc buộc phải suy nghĩ về sự công bằng và vai trò của nợ trong trật tự xã hội.

Ở thời điểm nợ công toàn cầu tăng cao, cá nhân vướng vào các khoản vay tiêu dùng, sinh viên tốt nghiệp với gánh nặng học phí, thì "Nợ Nần" trở thành một cuốn sách vô cùng thời sự. Graeber không chỉ nhấn mạnh tính bất bình đẳng trong hệ thống tài chính hiện tại mà còn kêu gọi sự thay đổi tư duy về đạo đức nợ nần.

Ông cho rằng: thay vì mặc định rằng người vay phải trả nợ bằng mọi giá, cần có cái nhìn nhân văn hơn về hoàn cảnh và cấu trúc xã hội đã khiến họ lâm vào nợ. Tác phẩm đặt lại vấn đề về trách nhiệm xã hội, vai trò của chính phủ và sự cần thiết của việc thiết kế lại hệ thống tài chính một cách công bằng hơn.

Cuốn sách này đặc biệt hữu ích cho các nhà hoạch định chính sách, nhà hoạt động xã hội, hoặc bất kỳ ai đang tìm kiếm những góc nhìn mới mẻ về bất bình đẳng và công lý kinh tế. Nó không đưa ra những giải pháp sẵn có, nhưng lại gợi mở những câu hỏi có khả năng thay đổi cả hệ tư tưởng. Và đôi khi, chính những câu hỏi như thế mới là điểm khởi đầu cho sự thay đổi thực sự.