.png)
Trong danh sách những tiểu thuyết kinh điển cần đọc, chắc chắn không thể nào bỏ qua “Những người khốn khổ” của Victor Hugo, một tác phẩm thấm đẫm tư tưởng nhân văn sâu sắc.
Không có cỏ dại, cũng như không có người xấu. Chỉ có những người không biết trồng trọt chăm nom mà thôi.
Đây chỉ là một trong những đoạn trích thể hiện tinh thần nhân đạo của Victor Hugo, tinh thần ấy thấm đẫm và xuyên suốt tác phẩm "Những người khốn khổ". Dưới ngòi bút của mình, đại thi hào Victor Hugo đã biến những con người bình thường, giản dị trở thành những biểu tượng, linh hồn vĩ đại. Và tiểu thuyết "Những người khốn khổ" trở thành kiệt tác của nhân loại.
Victor Hugo đã mở ra cho toàn nhân loại bức chân dung sống động của nước Pháp, với bề nổi là sự xa hoa mĩ lệ của Paris và bề chìm là những ngóc ngách tối tăm, những đường hầm dơ dáy và những tầng đáy bẩn thỉu của xã hội. Paris hiện lên một cách chân thực, đẹp đẽ nhưng cũng đầy những góc khuất. Trái tim của Paris là lương tâm của những kẻ bần cùng đang thổn thức, thứ âm thanh vang lên trong Paris là tiếng rên rỉ của những con người bị xiềng xích, hoạt động của Paris là những âm mưu, những cuộc chiến ngầm giữa con người cùng khổ và các thế lực đối địch, và linh hồn Paris là lòng thương yêu. Mặc cho bề sâu nổi sóng dữ dội như mạch nước ngầm, bề mặt Paris vẫn yên bình, phẳng lặng, tựa như không bao giờ gục ngã.
Những người khốn khổ, họ là những ai?
Là những người ở tận đáy xã hội. Họ chưa bao giờ nếm mùi vị của no đủ, hạnh phúc, sung sướng; chưa bao giờ có quyền lên tiếng nói; chưa bao giờ đặt chân lên ánh sáng của chân lý. Cái gì đã đè lên họ, đẩy họ xuống vực thẳm sâu nhất của thế giới loài người? Nghèo đói, sự tham lam, lòng hận thù, quyền lực, tiền bạc.
Tiếng lóng, căn bản, là gì? Tiếng lóng là ngôn ngữ của khốn cùng.
Không còn cái gì thảm đạm hơn là ngắm nghía, sau khi đã lột trần ra như thế, dưới ánh sáng của tư duy, cái đám nhung nhúc gớm ghê của tiếng lóng.
Những con người cùng khổ chỉ có thể oán than, phẫn nộ, căm hờn bằng thứ ngôn ngữ của họ - tiếng lóng. Nhưng ở xã hội, tiếng lóng đại diện cho tầng lớp hạ đẳng, nhơ nhuốc và gớm ghiếc, là một thứ âm thanh ghê tởm. Có ai lắng nghe họ? Họ giống như những con nòng nọc bị bỏ quên dưới giếng sâu, sau khi trở thành ếch, cố nhảy thật cao để vươn lên ánh sáng nhưng nhảy mãi, cố mãi không thể vượt ra ngoài. Kẻ này chà đạp kẻ kia, kẻ này mù lòa, kẻ kia què quặt.
Suy cho cùng, những gì họ phải chịu đựng đều do đói nghèo cả.
Jean Valjean vào tù từ năm 1796 mà mãi đến tháng 10 năm 1815, anh mới được thả ra. Như thế chỉ vì anh đập một miếng kính và lấy một cái bánh mì. Thế sao anh lại ăn trộm của người ta? Tại số phận. Một anh thợ xén cây phải nuôi người chị đã goá chồng với bảy đứa trẻ. Jean Valjean không hề được lựa chọn, anh buộc phải làm thế.
Fantine, một thiếu nữ tóc vàng óng ả như mặt trời đã hiến thân hoàn toàn cho mối tình đầu. Khi hắn ta bỏ nàng ở lại với một đứa con, kiếp sống túng quẫn khiến nàng vô cùng khổ sở. Vì yêu thương con, nàng nhịn ăn, nhịn mặc, bán tóc, bán răng, bán thân.
Vợ chồng Thénardier vốn là những kẻ vô nhân tính, con quỷ mưu mô đội lốt người. Và nghèo đói càng khiến chúng dã tâm hơn, đốn mạt hơn, bán cả 2 đứa con trai không thương tiếc, một đứa khác thì cầu bất cầu bơ.
Ngay cả ông G., người đã đem đến thứ ánh sáng khác lạ trong cuộc đời Đức giám mục Myriel cũng là một con người khốn khổ. Một con người 60 tuổi vẫn nghe theo tiếng gọi của Tổ quốc, cầm đầu ngân khố nhà nước nhưng vẫn ăn cơm mỗi bữa 25 xu, người đã xé khăn phủ bàn thờ Chúa để băng bó những vết thương của Tổ quốc. Vậy mà xã hội nhỏ bé Digne nói đến ông một cách ghê tởm vì "nguyên là một tay có chân trong viện Quốc ước", "chính tay hắn không bỏ phiếu giết vua nhưng cũng gần như thế". Cuộc đời già nua của ông sống trong một túp lều nghèo nàn cùng một chú bé mục đồng.
Có một thời điểm, khi ấy những con người bất hạnh và những kẻ tủi nhục sẽ kết hợp lại và gây hoang mang bởi một cụm từ duy nhất, một cụm từ đáng gờm - Những Người Khốn Khổ.
Và biết bao nhiêu con người khốn khổ khác nữa...
Em tưởng rằng mình vẫn nghe được tiếng khóc nức nở của Jean Valjean, yếu đuối hơn đàn bà và sợ hãi hơn trẻ con khi cướp đồng 40 xu của bé Gervais. Em còn cảm nhận được sự nơm nớp lo sợ của Cosette khi bóng đêm ghê rợn nhà Thénardier đe dọa em. Em nhìn thấy cả nụ cười méo xệch của Fantine trong bộ dạng một gái điếm khi mái tóc vàng óng của nàng bị cắt trụi, hai chiếc răng cửa đẹp như ngọc của nàng bị nhổ đi. Em đọc được những day dứt, hối hận của Marius khi nghi người cha của mình để rồi không được trông thấy ông trước những giờ khắc cuối cùng của cuộc đời. Em sợ hãi, nỗi thất vọng điên cuồng của Javert khi đi săn để vuột mất con mồi. Em thấy cả sự tiếc nuối dứt ruột khi cụ Mabeuf lần lượt từ bỏ những cuốn sách quý hiếm của mình vì bữa cơm ăn. Văng vẳng bên tai em còn là giọng hát của Éponine, người đã yêu hết mình, hy sinh hết mình mà hoài công vô ích.
Sự khắc khổ của những mẹ tu kín "đôi vú ép nát dưới mảnh giáp mây đan, đầu gối loét vì mãi quỳ cầu nguyện"; sự ngạc nhiên khổ sở của Champmathieu khi bị buộc tội tù khổ sai oan; sự trông đợi đứa cháu đến héo mòn cụ già Gillenormand 93 tuổi; ánh mắt thấp thoáng vô vọng của lão Fauchelevent khi những người xung quanh giương mắt nhìn lão rên xiết dưới xe ngựa; cảnh đoàn tù khổ sai đau đớn trước những đòn roi thảm khốc, tới tấp vụt lên những tấm lưng gầy còm; hình ảnh bà mẹ với đứa con còn lại duy nhất, bơ vơ hiu quạnh khi rơi rớt mất 6 đứa con; âm thanh cầu nguyện khàn đục vang lên trong nhà tu kín. Tất cả những thứ ấy hiện lên đồng loạt trong suy nghĩ của em, ám ảnh đến từng mảng da thớ thịt, xuyên vào cả trái tim. Dựng lên những nhân vật khắc khổ như thế Victor Hugo phải nhân đạo biết chừng nào!
Ở nhà tu kín người ta chịu đựng đau khổ để hưởng thụ, người ta kí một hối phiếu về cái chết. Người ta chiết khấu ánh sáng trên thiên đường bằng đêm tối dưới mặt đất. Ở nhà tu ta chịu đựng địa ngục để được lên thiên đường.
Em hỏi rằng thiên đường có hay không khi người ta đã chịu quá nhiều bất hạnh như thế. Không nói đến việc ai là kẻ tốt, ai là kẻ xấu. Những nhân vật của Victor Hugo, ai cũng xứng đáng được lên thiên đường bởi kiếp sống địa ngục ở trần thế đã đày đọa họ quá nhiều. Thiên đường là nơi để cải tạo họ, ban cho họ một cuộc sống sung sướng, đối lập với màu đen u ám của tầng hầm tăm tối.
Thiên đường có hay không?
Em không biết khi chết đi, những con người khốn khổ ấy có lên được Thiên đàng hay không. Nhưng chí ít, Hugo đã để những người khốn khổ nhìn thấy ánh sáng khi họ còn sống. Nguồn sáng của Jean Valjean là Cosette, ông được yêu thương, được nếm trải tình yêu, được sống những tháng ngày hạnh phúc nhất. Tuổi thơ bất hạnh của Cosette đã được trả giá bằng hai người đàn ông đã cứu rỗi cuộc đời em: Jean Valjean và Marius. Cụ Mabeuf tìm thấy lẽ sống cao cả của mình trong khởi nghĩa, cụ dựng lên lá cờ Tổ quốc, để khi hy sinh được kính trọng, ngưỡng mộ như một vị anh hùng vĩ đại. Javert, kẻ lấy công lý, pháp luật là mục đích sống dù từ bỏ con mồi của mình, phát điên đến tự vẫn nhưng đã được một lần nhìn thấy lòng yêu thương và vị tha. Éponine dù nàng phải chết đi cũng được chết trong vòng tay người nàng yêu thương, được hôn lên vầng trán lạnh lẽo. Thậm chí cả Thénardier sau khi hưởng một số tiền lớn, liền cao chạy xa bay sang Châu Mỹ, tiếp tục sống một cuộc đời khốn nạn.
Và đặc biệt là tình yêu, những người khốn khổ trong bức tranh Paris hoa lệ và tăm tối ấy, dù kết cục như thế nào cũng một lần được nếm trải tình yêu thương giữa con người với con người.
Con có thể cho tặng chẳng cần có lòng yêu thương nhưng không cách gì có thể yêu mà không trao đi. Các hành vi yêu thương dào dạt thể hiện từ những hành vi tử tế nhỏ bé được thực hiện thường xuyên. Lòng tha thứ của chúng ta gia tăng theo mức độ chúng ta yêu thương. Yêu tức là biết rằng ngay cả khi con chỉ có một mình con cũng sẽ không bao giờ đơn độc lần nữa, và niềm hạnh phúc lớn lao trong đời, ấy là tin chắc rằng mình được yêu thương – được yêu thương vì bản thân chúng ta và thậm chí là được yêu thương mà không màng đến chúng ta là ai hay là người như thế nào.
Về nhân vật Thénardier, hắn là một kẻ tồi tệ nhưng tại sao Victor Hugo lại không cho hắn chết? Thực ra hắn cũng có vai trò của hắn, một vai trò cực kỳ hoàn hảo. Nếu không có Thénardier và gia đình hắn, câu chuyện sẽ không thể tiếp tục, hắn là kẻ minh oan cho Jean Valjean, xoá bỏ mọi sự nghi kị, hiểu lầm. Nhưng hắn ác, hắn đáng sợ, hắn ghê tởm, mưu mô, hắn đại diện cho cái xấu, cái ác. Mà chúng thì chẳng bao giờ biến mất. Chẳng có thứ ánh sáng nào tiêu diệt được bóng đêm. Thénardier vẫn sống, với công việc buôn bán nô lệ.
Dành cho nhân vật Éponine
Éponine, nàng chết rồi...
- Ông có thấy một khẩu súng nhằm bắn ông không?
- Có, và một bàn tay bịt lấy miệng khẩu súng.
- Bàn tay em đấy.
Nàng Éponine, nàng thơ của em, nàng thật ngốc! Nàng chết không phải vì số mệnh bắt nàng chết mà bởi vì nàng hy sinh cho người mình yêu, mà người đó đâu có yêu nàng. Chết đi rồi nàng chỉ được một nụ hôn trên trán, rồi người ta quên nàng đi.
Em ghét nàng khi nàng còn là một đứa trẻ. Lúc ấy nàng xinh đẹp lắm nhưng bản tính nàng xấu xa, nàng coi Cosette là con hầu giống như mẹ nàng. Trong khi nàng được chăm sóc như công chúa thì Cosette lại chỉ là nữ nô của nàng dù con bé gầy guộc, ốm yếu, nhỏ bé hơn nàng nhiều. Nhưng em biết đó chẳng phải lỗi tại nàng, Éponine được sinh ra bởi hai con người độc ác, vợ chồng Thénardier.
Với em, nàng là con người khốn khổ.
Bàn tay của số mệnh đã chạm vào cuộc đời nàng khiến nó đảo ngược: Cosette thì sống như tiểu thư đài các, Éponine đã mang một thân phận dơ bẩn. 18 tuổi, nàng chẳng đủ quần áo để mặc và bị người ta khinh ghét.
Cô chỉ phong phanh một cái áo trong và một cái váy, người lạnh cóng run lẩy bẩy. Thắt lưng bằng dây, búi tóc cũng bằng dây; hai vai gầy, giơ cả xương ra ngoài áo.
Với nàng, Marius là một "ông" sang trọng dù chàng rất nghèo, quần áo chàng vẫn rách. Nàng không dám bắt lấy tay, chạm vào người chàng vì sợ làm vấy bẩn chàng, hạnh phúc khôn nguôi khi được gọi là "em". Từ một cô bé nghèo khổ rách rưới, nàng bước vào tình yêu với một vầng hào quang. Cũng như Marius, Cosette, Éponine của em lần đầu biết yêu nhưng nàng bất hạnh hơn cả khi không được đáp lại tình yêu.
Em biết, nàng là một cô gái rất xinh đẹp "cô nghèo đi nhưng lại đẹp ra", nàng đẹp với tuổi trẻ sống động, đẹp như một đóa hoa vừa chớm nở, nhưng em chẳng thể phủ nhận rằng tâm hồn nàng không đẹp. Trước xã hội Paris bấy giờ, nàng không phải một cô gái ngoan đạo hay một người tốt, nàng là kẻ xấu. Em đã từng cho rằng tình yêu của người đàn bà ích kỷ lắm, mà nàng lại chứng minh ngược lại. Tình yêu khiến tâm hồn nàng trở nên đẹp đẽ, cao thượng biết nhường nào!
Éponine, em thấy rõ rằng người ta chẳng hề ưa nàng, thậm chí ghét bỏ nàng vì nàng phiền phức. Vậy mà nàng ngốc lắm, tình yêu biến nàng trở nên ngu muội. Marius tương tư Cosette, nàng thấy chàng buồn, chẳng ngại ngần làm chàng vui lòng bằng cách tìm cho ra địa chỉ nhà cô gái kia. Nàng còn mắng thẳng vào mặt cha nàng, ngăn cho hắn cùng đồng bọn không hãm hại chàng, một mình nàng đối đầu với 5,6 thằng cướp. Éponine bảo rằng chỉ cần thấy Marius vui thì nàng cũng sẽ vui nhưng em chẳng tin đâu. Nàng cao thượng lắm khi giúp người mình yêu đến với người khác, nhìn họ say đắm bên nhau trong khi bản thân chỉ ở bên rìa cuộc đời chàng. Em chẳng biết thương nàng sao cho hết.
Khởi nghĩa xảy ra, nàng đã lên kế hoạch chia lìa để nàng và chàng cùng chết mà lại thất bại. Không phải vì kế hoạch không trọn vẹn, không phải vì bàn tay tạo hoá sắp đặt mà bởi nàng. Đúng, nàng Éponine ấy! Nàng chặn họng súng bằng tay không! Để rồi bàn tay nàng có một lỗ thủng do đạn bắn xuyên qua, lưng nàng cũng bị bắn máu chảy thành vũng. Tất cả chỉ để cứu mạng Marius. Tất cả bởi vì tình yêu.
Em chẳng hiểu nàng yêu sâu đậm đến nhường nào, em chỉ biết tình yêu ấy chỉ toàn đâm những vết sâu vào trái tim nàng. Nàng có biết Marius không bao giờ đoái hoài đến nàng không? Nàng có biết nàng bị lợi dụng không? Nàng có mãn nguyện không khi nàng chết còn người nàng yêu được hạnh phúc?
Dù cho nàng chết với một bàn tay bị thủng, tấm áo rách chẳng bao bọc nổi thân nàng, máu ướt đẫm trên người nàng thì nàng vẫn đẹp lắm, nàng tỏa sáng như thiên thần ấy.
Em sẽ ngân những bài ca về nàng.
Ôi, Éponine của em!
Những trích đoạn để đời
1. “Số người khốn khổ ở các tầng lớp thấp kém luôn luôn nhiều hơn những người có nhân tính trong tầng lớp cao.”
2. “Nỗi niềm tuyệt vọng được bao quanh bởi những vách tường mỏng mảnh, tất thảy đều sẽ mở đường đến với đồi bại và tội ác.”
3. “Những người trĩu nặng muộn phiền không ngoái nhìn lại bởi họ quá hiểu rằng nỗi bất hạnh đang đuổi theo sau mình.”
4. “Tiếng cười là ánh nắng, nó xua tan mùa đông lạnh lẽo trên gương mặt loài người.”
5. “Chẳng có thứ gì giống như giấc mơ kiến tạo tương lai.”
6. “Trong mọi thử thách của mình, anh ta cảm thấy được cổ vũ và thậm chí, thỉnh thoảng, còn cảm thấy mình được một thế lực bí mật nào đó thúc đẩy ở bên trong. Tâm hồn trợ giúp cho thân xác và tại những khoảnh khắc nhất định, nó nâng đỡ cho cơ thể đứng dậy. Đó là chú chim duy nhất chấp nhận chiếc lồng của mình.”
7. “Chết chẳng là gì. Không sống mới là khủng khiếp.”
8. “Nếu linh hồn bị bỏ lại ở chốn tối tăm, tội ác sẽ được thực thi. Kẻ có tội không phải là kẻ phạm tội mà là kẻ gây ra cảnh tối tăm.”
9. “Anh thấy phía trước mình có hai con đường, cả hai đều thẳng tắp như nhau; nhưng anh nhìn thấy tới hai con đường, điều ấy khiến anh phát hoảng – anh là kẻ xưa nay chỉ biết đến có một đường thẳng. Thế mà, khốn khổ vô cùng, hai con đường này lại trái ngược nhau.”
10. “Nếu muốn hiểu Cách mạng là gì, hãy coi nó là Tiến bộ; và nếu muốn hiểu Tiến bộ là gì, hãy coi nó là Ngày mai.”
Kết
"Những người khốn khổ" đối với em không chỉ là một câu chuyện, cuốn sách này là một thứ ánh sáng, thứ ánh sáng soi rọi và chiếu sáng tâm hồn. Dưới ngòi bút của Victor Hugo, những mảnh đời trỗi dậy một cách sống động, tha thiết. "Khi diễn tả xã hội tư sản, ông không chỉ diễn tả một số nhân vật độc ác, tàn nhẫn, vô lương tâm mà ông trình bày chế độ như một thực thể nhất trí trong việc áp bức, bóc lột, ruồng rẫy những người cùng khổ, đè lên người họ như một thứ định mệnh khốc liệt với các thứ công cụ ghê tởm như tòa án, tổ chức cảnh binh, quân đội, nhà tù, với báo chí, dư luận, thành kiến, tập quán".
"Những người khốn khổ" là một bản hùng ca!
Review chi tiết bởi: Ngô Uyên
Hình ảnh: Thanh Hương
--------------------------------------------------
Theo dõi fanpage của Bookademy để cập nhật các thông tin thú vị về sách tại link: Bookademy
Bạn đam mê viết lách, yêu thích đọc sách và muốn lan toả văn hoá đọc tới cộng đồng của YBOX.VN? Đăng ký để trở thành CTV Bookademy tại link: http://bit.ly/bookademy_ctv
(*) Bản quyền bài viết thuộc về Bookademy - Ybox. Khi chia sẻ hoặc đăng tải lại, vui lòng trích dẫn nguồn đầy đủ “Tên tác giả - Bookademy”. Các bài viết trích nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.
Cơ hội hoàn hảo đã đến khi tôi đăng ký chạy marathon. Nếu tôi nghe sách nói trong quá trình tập luyện, tôi có thể giải quyết hai thử thách cùng một lúc. Hóa ra Victor Hugo thậm chí còn có sức chịu đựng tốt hơn cả một vận động viên chạy sức bền, vì vẫn còn một đoạn đáng kể của cuốn sách còn sót lại khi tôi chạy đua, nhưng ngay cả những cuốn sách dài nhất cũng phải tồn tại lâu dài!
Thật là hấp dẫn khi đọc xong một cuốn sách cỡ này để ca ngợi nó. Suy cho cùng, nếu cuốn sách không xuất sắc thì việc dành sáu mươi giờ cho nó dường như khó có giá trị. Nhưng tôi có phản ứng khá trái chiều. Và tôi nghĩ rằng tôi sẽ làm hại bản thân hồi lớp sáu của mình nếu tôi không cố gắng báo cáo trung thực và chính xác.
Cuốn sách mở đầu bằng bức chân dung dài và đầy yêu thương của một nhân vật đóng một vai trò rất nhỏ trong cốt truyện: Bishop Myriel. Đây là phiên bản của Hugo về một con người hoàn toàn tốt lành, một vị thánh sống, một người noi gương Chúa Kitô trong lời nói và việc làm. Và mặc dù phần này (như thường lệ với Hugo) dài một cách không cần thiết và (cũng là điển hình) rất đa cảm, tôi thừa nhận rằng tôi thấy bức chân dung về lòng tốt của con người này rất cảm động. Quả thực, Bishop Myriel là trái tim của Les Miserables, đỉnh cao của lòng nhân đạo tốt đẹp mà Hugo hy vọng sẽ khắc sâu được.