Gió Lạnh Đầu Mùa Reviews

“Lời văn Thạch Lam nhiều hình ảnh, nhiều tìm tòi, có một cách điệu thanh thản, bình dị và sâu sắc… Văn Thạch Lam đọng lại nhiều suy nghiệm, nó là cái kết tinh của tâm hồn nhạy cảm và từng trải về sự đời. Xúc cảm của Thạch Lam thường bắt nguồn và nảy nở lên từ những chân cảm đối với tầng lớp dân nghèo thành thị và thôn quê…”

(Nguyễn Tuân)

Người ta hay nói những tác phẩm văn học thường được viết ra để chữa lành những tổn thương hay để bồi đắp sự phong phú trong tâm hồn. Nhưng liệu văn học chỉ toàn những thơ mộng, bay bổng và thi vị, chỉ toàn gói gọn trong cái ảo tưởng hão huyền của nhà văn mà xa dời thực tế? Đến với tuyển tập truyện ngắn “Gió lạnh đầu mùa” của Thạch Lam, người đọc sẽ được chứng kiến những câu chuyện khác nhau, từ những mảnh đời và con người khác nhau, nghèo khó đến cùng cực cũng có, mà giàu sang đến độ quên đi những gì tốt đẹp vốn có của tuổi thơ cũng không thiếu.... Và biết đâu, thông qua những câu chuyện đó, chúng ta lại có chỗ để quán xét và nhìn nhận lại chính mình khi ngỡ ngàng phát hiện mình và nhân vật trong truyện cũng không khác nhau là mấy, khi góc nhìn xã hội dần được mở ra nhờ việc “chứng kiến” thêm nhiều cuộc đời và số phận. Hơn cả một tập truyện, “gió lạnh đầu mùa” sẽ mang đến cho bạn những trải nghiệm sâu sắc với câu chuyện của từng nhân vật, giúp nuôi dưỡng lòng đồng cảm và cả rèn luyện một nhãn quan sắc bén trước những vấn đề trong cuộc sống. 

1.Về tác giả Thạch Lam

Nói đến Thạch Lam, đây là một cái tên đã không quá xa lạ, nhất là với các bạn học sinh, sinh viên và những người yêu thích văn học Việt Nam bởi các tác phẩm tiêu biểu của ông đã được đưa vào chương trình giáo dục hiện hành và trở thành niềm cảm hứng, mang đến tình yêu văn chương cho rất nhiều các thế hệ học sinh Việt Nam. Nếu bạn là học sinh, sinh viên hay đơn giản chỉ đơn thuần là một người yêu văn, thích thơ thì chắc hẳn đã quá quen với những cái tên như “Một thứ quà của lúa non-Cốm”, “Hai Đứa Trẻ”, “Hà Nội băm sáu phố phường”... Giống như lời bình của Nguyễn Tuân về ông : “Thạch Lam là nhà văn quý mến cuộc sống, trân trọng trước cuộc sống của mọi người chung quanh. Ngày nay đọc lại Thạch Lam, vẫn thấy đầy đủ cái gia vị và cái nhã thú của những tác phẩm có cốt cách văn học…” Có thể nói, phía sau mỗi trang viết của Thạch Lam, có lẽ cả bạn và tôi đều có thể học được một điều gì đó, thấy được những ưu-nhược điểm của bản thân thông qua nhân vật, hiểu người, biết mình, và sống tốt đẹp hơn. 

2. Về tập truyện ngắn “Gió lạnh đầu mùa”

“Gió lạnh đầu mùa” là tuyển tập các truyện ngắn xuất sắc được Thạch Lam sáng tác. Trong đó đối tượng nhân vật chính mà tác giả hướng đến là lớp người lao động bần cùng, khắc khổ trong khung cảnh ảm đạm nhạt nhẽo cùng cả những biến động chung của lịch sử. Đọc truyện, ta sẽ bắt gặp một mẹ Lê đông con bị cái nghèo, cái hèn bám lấy mà không “ngóc đầu” lên được, thấy một bác Dư phu xe ở phố Hàng Bột chỉ vì sự tức giận của anh Thanh và sự ác độc, tàn bạo của thực dân Pháp mà bị hành hạ, đánh đập dã man, và còn có thể thấy được thái độ của chính mình thông qua sự “trở về” nhạt nhẽo của chàng Tâm. Dần dần khi cảm nhận hết những câu chuyện trong tác phẩm, cả bạn và tôi có lẽ sẽ thấm thía cái nỗi đau, sự bất hạnh của mỗi một con người, có lẽ cũng sẽ thấy ấm lòng hơn trước tình người ấm áp, trước những con người cao quý, tốt đẹp. Hơn cả thế, mỗi chúng ta đâu đó sẽ học được cách cảm thông và sẻ chia với người khác, biết cách chấp nhận và thương yêu những con người chung quanh mình. Bởi thế khi viết lời giới thiệu cho tập truyện ngắn này, tác giả mới bộc bạch : “Đối với tôi văn chương không phải là một cách đem đến cho người đọc sự thoát ly trong sự quên, trái lại văn chương là một thứ khí giới thanh cao và đắc lực mà chúng ta có, để vừa tố cáo và thay đổi một cái thế giới giả dối và tàn ác, làm cho lòng người được thêm trong sạch và phong phú hơn”.

3. Những câu chuyện đặc sắc 

Nhà mẹ Lê : khi cái nghèo là căn nguyên của bất hạnh 

Câu chuyện được mở đầu với khung cảnh của một phố chợ tồi tàn gần ngay một huyện lị nhỏ ở Trung Châu. Hình ảnh “hai dãy nhà lụp xụp, mái tranh xuống thấp gần đến thềm, che nửa những cái giại nữa đã mục nát”, rồi thì “những quán chợ xiêu vẹo đứng bao bọc một căn nhà gạch có gác, bưng bít như một cái tổ chim…” đã tái hiện chân thực cái cảnh nghèo hèn và khắc khổ nơi đây. Sống trong hoàn cảnh tồi tàn như thế, con người cũng nghèo khó và đói khổ không kém: “kiếm ăn trong mấy năm trời làm đói kém, làm những nghề lặt vặt, người thì kéo xe, người thì đánh dậm hay làm thuê.” Và mẹ Lê cũng không phải ngoại lệ trong vòng quay luẩn quẩn của sự nghèo túng, nhà có mười một người con mà đứa lớn nhất mới mười bẩy tuổi, đứa bé nhất thì hãy còn cần người bế. Trong truyện,  mẹ được miêu tả là “một người đàn bà quê, chắc chắn và thấp bé, da mặt và chân tay dăn deo như một quả trám khô.” Cuộc  sống của mẹ Lê và các con chỉ quanh quẩn trong việc kiếm ăn và sống qua ngày, cứ lặp đi lặp lại từ ngày này qua tháng nọ, thỉnh thoảng có những niềm vui nho nhỏ vào những ngày nắng ấm của năm hay những buổi chiều mùa hạ, trong những tháng này mẹ con bác Lê cùng nhau chơi ở trước cửa nhà. Cứ thế lặng lẽ trôi,  ngày đói nối tiếp ngày no, cái nghèo cứ thế mà tiếp diễn, bỗng đến một thời điểm sự kiếm ăn bắt đầu trở nên khó khăn, thì bất hạnh chẳng may lại ập đến. Không chỉ bác Lê mà mọi người đều phải trải qua cuộc sống khó khăn hơn, “buổi họp chợ không đông đúc như trước và vãn sớm. Những tiếng nói chuyện trong sương lúc mờ sáng của các người hàng xáo gánh gạo kĩu kịt trên đê để đem xuống huyện bán, người ta không nghe thấy nữa.” Dường như tất cả mọi thứ đều dần trở nên xám đen vì cơn đói, những thú vui và niềm hạnh phúc nho nhỏ bị gạt sang một bên bởi những suy nghĩ chất chồng kiếm miếng ăn cái mặc. Đỉnh điểm của câu chuyện này được đặt vào chi tiết cái chết của bác Lê, khi chỉ vì đói quá, thương các con đã nhịn đói suốt buổi mà phải kính cẩn sang nhà ông Bá xin gạo, không may bị chó cắn chảy rất nhiêù máu và lên cơn sốt. Và chính cái khoảnh khắc bác Lê hồi tưởng lại cả cuộc đời mình trong tình trạng đau ốm vật vã, ta mới thấy được cái nghèo hèn khổ sở đã quấn lấy và hành hạ con người ấy thế nào; “từ lúc còn bé đến bây giờ, chỉ toàn những ngày khổ sở, nhọc nhằn. Cái nghèo nàn không biết tự bao giờ đã vào nhà bác, lúc sinh ra bác đã thấy nó rồi; và từ đấy, nó cứ theo liền bác mãi.” Rồi đến khi bác chết, hình ảnh những đứa con nhúc nhích ngồi ở đầu vỉa hè qua căn nhà lạnh lẽo âm u chỉ để đợi mẹ về mới trở nên ám ảnh. “Một cái cảm giác lo sợ, đè nén lấy tâm can họ, những người ở lại, những người còn sống mà cái nghèo khổ cứ theo đuổi mãi mà không bao giờ dứt.” Đọc truyện, ta mới thấy được sự may mắn của bản thân khi còn được sống đủ đầy với cơm ngày ba bữa, quần áo mặc thay đổi thường xuyên và tất nhiên sẽ khó có thể chịu cảnh đói rét đến nỗi ngày nào cũng phải ra ngoài để mò cua bắt ốc như nhân vật trong truyện. Nhìn vào bác Lê, chúng ta mới thấy được nỗi bất hạnh và khốn cùng của những con người nghèo khó, từ đó học được cách đồng cảm, sẻ chia và thương lấy những mảnh đời còn nhiều bất hạnh. Khó có thể phủ nhận tính hiện thực nhưng không gay gắt và thô thiển trong cách viết của Thạch Lam, một bác Lê với câu chuyện của bác phần nào đó đã giúp chúng ta thấy được sự nghèo khó đôi khi chính là nguồn cơn của bất hạnh, và chừng nào còn bị cái nghèo kìm chân thì chừng đó ta vẫn còn phải lăn thân mà lấp đầy cái bụng đói, dành phần lớn thời gian để cày cuốc thay vì tìm hiểu, dành thời gian để biết và suy ngẫm về ý nghĩa của cuộc sống, về giá trị sống và những điều mà ta theo đuổi. Thông qua câu chuyện nhà mẹ Lê, chúng ta càng thêm thấm thía hơn triết lý “Giàu chưa chắc đã hạnh phúc nhưng nghèo thì chắc chắn không hạnh phúc.”

Trở về : Khi đời sống vật chất làm con người ta quên đi những giá trị trong trẻo và đẹp đẽ vốn có.

Nếu câu chuyện về nhà mẹ Lê kể cho chúng ta nghe về những bất hạnh và khổ đau mà cái nghèo đem lại thì đến với câu chuyện về sự trở về, chúng ta có thể thấy được chính bản thân mình trong đó, khi vật chất, của cải, xe hơi, địa vị... trở thành ý nghĩa tối thượng của cuộc đời, để rồi vô tình bỏ lại không chút trân trọng và nuối tiếc những thứ vốn tốt đẹp và trong trẻo của quá khứ. Tưởng hai mà một, hai câu chuyện tưởng chừng đối lập nhưng lại soi vào tâm khảm chúng ta hai góc chiếu rất sâu sắc, sự khốn cùng và bất hạnh trước cái nghèo cùng viễn cảnh xa hoa, lộng lẫy nhưng lại vô tình lãng quên những điều trong trẻo vốn có. Câu chuyện mang tên "Trở về" kể về chuyến thăm quê của nhân vật Tâm, cái nơi mà anh từ lâu đã chẳng ngó ngàng tới cùng chút ghét bỏ và khó chịu trong lòng. Trên quãng đường về lại ngôi nhà cũ có mẹ già đón đợi, Tâm đã có dịp nghĩ ngợi và hồi tưởng lại cái thời còn ở quê của mình, cái thời mà trong tim anh có những ước mơ và khát khao nho nhỏ. Tâm nhớ về hồi còn nhỏ, lúc anh còn mang trong mình suy nghĩ "cái đời ở thôn quê là giản dị và sung sướng", bất giác mỉm cười trước khát khao "yêu một cô thôn nữ, và ước mong cùng nhau sống trong cảnh thanh bạch dưới một túp lều tranh" của anh khi còn trẻ. Đồng lúa xanh mát cùng hình ảnh "mấy đứa trẻ nhà quê trần truồng và đen xạm đương chơi khăn ở vệ đường" đã khiến Tâm dấy lên trong tim chút cảm động. Nhưng rồi đến khi tâm trí quay trở lại hiện thực, lòng anh bắt đầu nảy sinh cảm giác  ghét bỏ và khinh khi chính quê hương của mình. Đối với anh, "những người họ hàng ở làng chỉ làm chàng sinh ghét, vì những sự đi lại nhờ vả lôi thôi", nếu có nghĩ đến quê nhà cũ thì cũng chỉ để lại tự chế giễu mình. Ngay cả khi về đến nhà, được chào đón và săn sóc bởi người mẹ bao nhiêu năm không gặp, được gặp lại cô Trinh bạn cũ nhưng "những kỉ niệm cũ đối với chàng bây giờ thành trẻ con và vô vị." Càng đau lòng hơn trước suy nghĩ "không khi nào có cái ý tưởng điên rồ đi lấy một cô gái quê như Trinh để sống một cái đời tối tăm, nghèo khổ" mà bất chợt thoáng qua trong đầu anh. Hình như những giá trị vật chất đang trở thành bức tường ngăn cách giữa chàng và gia đình, giữa con người chàng bây giờ và những giá trị tốt đẹp vốn có trước kia, "những câu hỏi và sự săn sóc của bà cụ về công việc của chàng chỉ làm cho Tâm khó chịu". Nhân vật Tâm trong câu chuyện này đã quên đi người mẹ, cô Trình, những niềm vui cỏn con trong trẻo thời thơ ấu, sự hào nhoáng về vật chất và tiền bạc đã khỏa lấp thật chặt những tình cảm và kí ức tốt đẹp trong tâm trí của chàng thanh niên ấy. Chính ở chi tiết "chiếc xe bắn vọt bùn lên quần áo hai người. Trong một giây, Tâm thấy cặp mắt đen láy của cô gái quê mở to ngạc nhiên nhìn mình. Tâm không ngoảnh lại - chàng nghĩ đến bà mẹ, đến cô Trinh vẫn chơi đùa với chàng thủa nhỏ... Giữa những kỉ niệm ấy với Tâm, như có một cái bờ ngăn cản: xe ô tô, vợ chàng, cái đời sang trọng, sung sướng của chàng hiện giờ...", tâm trí tôi bỗng hẫng lại một nhịp. Tôi thấy mình ở trong đó, thấy sự vô tâm của mình trong chính hình ảnh của chàng Tâm đó, chẳng qua là trong một thời đại và bối cảnh sống hoàn toàn khác. Câu chuyện khiến tôi ngộ ra rằng khi cả tôi và bạn lớn lên, chúng ta thường dễ cáu gắt và căng thẳng với gia đình hơn so với bên ngoài xã hội, chúng ta thường bị kéo theo guồng quay của sự theo đuổi vật chất mà đôi lúc quên mất nhìn lại hành trình mình đã đi qua, quên mất cách sống chậm lại để cảm thấy biết ơn và trân trọng những gì tốt đẹp của quá khứ, của người thân và của những gì tốt đẹp ta đã từng bỏ lỡ.

3. Tổng kết

Suy cho cùng, những truyện ngắn trong "Gió lạnh đầu mùa" được viết ra không chỉ để mang đến sự phong phú và trải nghiệm thú vị trong tâm hồn mà hơn cả thế, nó giống như tấm gương soi, để mỗi khi chúng ta soi vào đó, sẽ thấy được hình bóng của bản thân, từ đó học được cách chiêm nghiệm về chính mình và biết cách sống tốt đẹp hơn. 

Tóm tắt bởi: Hồng Anh - Bookademy

Hình ảnh: Hồng Anh 

--------------------------------------------------

Theo dõi fanpage của Bookademy để cập nhật các thông tin thú vị về sách tại link: Bookademy

(*) Bản quyền bài viết thuộc về Bookademy - Ybox. Khi chia sẻ hoặc đăng tải lại, vui lòng trích dẫn nguồn đầy đủ "Tên tác giả - Bookademy." Các bài viết trích nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

----------------------------

Hợp Tác Cùng YBOX.VN Truyền Thông Miễn Phí - Trả Phí Theo Yêu Cầu tại http://bit.ly/YBOX-Partnership