.png)
Từng chi tiết được miêu tả thật đến đau lòng. Tôi cũng đã không ngờ rằng, cuốn sách này, như một bản cáo trạng đanh thép dành cho những kẻ tàn ác trong cách đối xử với người da màu- lại được viết nên bởi một tắc giả người da trắng. Và một lần thôi trong đời, tôi thực sự nghĩ, ai trong các bạn cũng nên đọc cuốn sách này, dù chỉ một lần thôi, để thấu cảm cho những mảnh đời khác mình...
Đây là một cuốn tiểu thuyết bán chạy nhất trong thế kỷ 19, trong tuần đầu tiên 5.000 bản đã được bán sạch và được tin là động lực cho cuộc đấu tranh bãi nô. Trong năm đầu tiên sau khi xuất bản, 300.000 bản được bán hết chỉ tính riêng ở Hoa Kỳ mặc dù cuốn tiểu thuyết bị cấm tại các bang miền Nam nước này. Cuốn sách quan trọng đến mức, khi Tổng thống Abraham Lincoln gặp Stowe vào năm 1862 đã chào mừng bà bằng câu nói nổi tiếng: "Hóa ra bà chính là người phụ nữ nhỏ bé đã viết cuốn sách làm bùng lên cuộc chiến tranh vĩ đại"Và tác giả, chào đời với tên Harriet Beecher ở Litchfield, Connecticut, bà là con gái của Lyman Beecher, nhà thuyết giảng thuộc giáo phái Tự trị Giáo đoàn theo chủ nghĩa bãi nô. Năm 1832, gia đình bà dời về Cincinnati, nơi có nhiều hoạt động bãi nô. Ở đấy, bà được nghe những câu chuyện kể về chế độ nô lệ. Harriet chưa bao giờ đến thăm các đồn điền, nhưng có nhiều tiếp xúc với những người từng là nô lệ, ảnh hưởng thời cuộc suốt những tháng năm tăm tối ấy.Cuốn sách kể về câu chuyện của một người nô lệ da màu tên là Tom. Bác là một người lương thiện, chung thủy nhưng mặc dầu vậy, bác phải sống dưới thân phận một nô lệ và cả mạng sống bị đem ra định đoạt bởi những đồng tiền của những tên buôn người độc ác và tàn bạo. Cũng có những khoảng thời gian bác may mắn được sống ở những gia đình lương thiện, nhưng những lần ấy chẳng kéo dài được lâu và bác lại chìm trong những khổ đau và tủi nhục. Vì phải bảo vệ vợ con mà bác chịu chuyển đi nơi khác. Cuối cùng, do bảo vệ nhân phẩm của mình mà bác Tom đã bị đánh chết trong một đồn điền trồng bông ở miền Nam nước Mỹ, đây cũng là nơi chôn vùi bao cuộc đời lầm than như bác.Ở "Túp lều bác Tom", mỗi người đọc có thể tìm thấy đâu đó trong cái xã hội tối tăm ấy vẫn tràn ngập tình yêu thương con người, nơi người ta sống trong chế độ nô lệ nhưng không bị nó làm hoen ố tâm hồn. Mỗi nhân vật đều có những vẻ đẹp tâm hồn đáng ngưỡng mộ, và tất cả họ vẽ nên một cuộc sống thanh bình đẹp đẽ. Những người nô lệ, dù là thân phận nô lệ, họ vẫn có quyền hạnh phúc với thân phận của họ. Tuy nhiên, hiện thực tàn khốc vẫn ùa đến không bỏ sót một ai, khiến chúng ta ngậm ngùi thương cảm trong xót xa.Túp lều bác Tom ca ngợi những người nô lệ da đen là những người trung thực, biết tôn trọng phẩm giá con người như bác Tom, những người mẹ dũng cảm như Elida, những thanh niên cương nghị, tha thiết với tự do như George. Đồng thời tác phẩm cũng lên án đanh thép pháp luật lúc bấy giờ đã bênh vực chế độ nô lệ, cho phép đánh đập xiềng xích, giết chết những người da đen vô tội và trừng trị những ai che chở người nô lệ.
Bác Tom- đại diện cho những người luôn nô lệ luôn giữ tâm thế ngay thẳng
Bác Tom có thể nói là một con người đại diện cho những người da màu, dù bị đối xử rất tệ, nhưng vẫn giữ vững một lòng trong sạch, thà chịu đòn, đau đớn chứ nhất định không vấy bẩn lương tâm. Và cả vợ bác- Chloé là một người phụ việc trong gia đình nhà Shelby, cũng rất mực là ngay thẳng và tốt bụng. Bà tự tin với tay nghề của mình, là một người vợ thực chu đáo và tận tình với từng việc nhà.Bác chính là điểm sáng trong câu chuyện. Ban đầu bác xuất hiện như một “điểm mù”- một nhân vật khá nhạt nhòa. Nhưng sau đó, bác lại chính là người truyền tải rất rõ những thông điệp của tác giả. Bác là một người nô lệ, nhưng bác không mang một trái tim bị xiềng xích. Bác có một tâm hồn rộng mở, sẵn sàng đi qua những trang Kinh thánh, học những điều tử tế tốt đẹp của đời và mang trên mình một trái tim ấm nóng, luôn quan tâm và yêu thương hết thảy những con người lương thiện, và luôn thủy chung một lòng với người chủ cũ- gia đình Shelby của mình.
Vào giây phút buộc phải chia li với gia đình, túp lều của mình để nghe lời ông chủ, trong một tình thế bắt buộc phải chuyển đi nơi xa, những lời còn lại cuối cùng của bác Tom, đó là lời nhắn gửi đến từng thành viên, là chút yêu thương gửi lại một nơi mình đã ở từ khi còn bé.
“Bác Tom ngồi bên cạnh bác gái, cuốn Thánh kinh để mở trên đầu gối. Hai người chẳng ai nói gì. Những đứa con vẫn còn đang ngủ.Bác Chloé đặt chiếc bàn là xuống, đến ngồi bên bàn và cất tiếng: - Em biết cần phải nhẫn nại, nhưng giá như ít ra em cũng được biết mình sẽ ở đâu và người ta đối xử với mình như thế nào! Bà chủ nói là trong vòng một hay hai năm, bà sẽ chuộc lại mình. Nhưng những ai đã đi xuống miền Nam thì chẳng bao giờ.trở lại. Em biết rất rõ người ta đối xử với họ thế nào trong các đồn điền.- Tôi là người bị bán đi, - bác Tom trả lời, -chứ không phải là mình và các con. ở đây, mình và các con được an toàn. Điều gì xảy đến sẽ chỉ xảy đến với riêng mình tôi thôi, và chúa sẽ phù hộ tôi.- Không đúng đâu, ông chủ không được bán mình đi! ông ấy phải cho mình được tự do. Lẽ ra ông ấy phải giải phóng cho mình từ nhiều năm nay rồi. Chính mình là người lo toan mọi việc cho ông ấy.- Chloé, mình đừng nói như thế. Những người chủ vẫn quen được người ta làm mọi việc vì họ...nhưng ông chủ của chúng ta tốt hơn những người khác nhiều. ông ấy sẽ không để tôi phải đi nếu ông ấy có thể làm khác được, tôi biết chắc như thế.- Tất cả những điều đó không làm em khuây khỏa được đâu. Để em dọn cho mình một bữa ăn cuối cùng.”
Sau này, trong lúc ngồi chờ qua những ngày tuyệt vọng ở trên chiếc tàu của kẻ buôn nô lệ nọ, bác thường nhớ đến món kỉ vật cuối cùng- đồng xu được đeo trên cổ của cậu chủ của gia đình Shelby và đọc qua những trang Kinh thánh vốn đã thuộc làu.
“Khi thấy mình không có việc gì nữa để làm, bác ngồi vào chỗ những kiện bông và đọc kinh Thánh.Từ trên boong tàu cao, bác nhìn thấy phong cảnh trôi qua trước mắt. Bác nhận ra những người.nô lệ đang làm việc xa xa và làng mạc gồm những túp lều của họ ở cách xa những ngôi nhà tráng lệ của những người chủ nô. Bức tranh sống động này cứ trải ra, thì trái tim bác lại trở về với trang trại cũ nấp dưới tán lá của những cây dẻ gai già, ở bang Kentucky. Bác nhớ đến ngôi nhà của ông bà Shelby, đến căn lều nhỏ của bác, đầy hoa thu hải đường.Bác như trông thấy bác gái đang sửa soạn bữa tối, nghe thấy tiếng cười của những đứa con, tiếng líu lô của đứa bé út ngồi trên đầu gối bác…”
Với bản tính của mình, bác nhanh chóng kết thân với một bé gái rất hiền lành và được bố cô ấy, một người giàu có trong vùng mua về, cốt để làm hài lòng cô con gái nhỏ của mình “mong muốn bác Tom được sung sướng”. Trong quá trình ấy, với sự tốt bụng và hướng thiện của mình dẫu cho cuộc sống đầy khắc nghiệt, bác đã dạy dỗ cô bé, giúp cô bé có được những quan niệm sống và hơn hết, là lối sống yêu thương, đối xử công bằng và quan tâm đến mọi người hơn.Sau này, khi những chuyện không hay xảy ra và bác bị một ông chủ ở đồn điền miền Nam “mua về”, những chuỗi ngày khắc nghiệt là cứ thế tiếp diễn. Những đồ đạc của bác thì bị vứt bỏ bớt đi và dù cho bị đánh đập, bất công, bác vẫn giữ tâm ngay thẳng. Dù cho kẻ ấy với tâm can độc ác muốn hành hạ đến cùng, bác vẫn không hề bị khuất phục. Bác có thể nói, là một người làm việc rất siêng năng, nhưng vì với lòng tốt của mình, giúp đỡ một người làm, tên chủ đâm ra căm ghét bác. Hắn lấy cớ hành hạ bác, và cả những lí do khác nữa. Hễ có dịp, hắn lại cho đánh bác đến không đi nổi, và những vết thương bị nhiễm trùng cứ ngày một nặng thêm.
“Trong khi bác Tom đối mặt với kẻ ngược đãi bác, bác thấy tim mình đập trong lồng ngực, và bác nghĩ rằng bác có thể chịu được tất cả. Khi tên đao phủ đã đi khỏi, cảm xúc về nỗi thống khổ của bác lại trở lại. Bác hiểu là chân tay bác bị gãy, rằng bác bị bỏ rơi và chẳng còn hy vọng gì nữa.Đó là một ngày dài đằng đẵng và khổ nhục.”
Chỉ những điều ấy thôi, những người như bác Tom đã phải sống khắc nghiệt nhưng họ vẫn ngay thẳng, tâm trong sạch, cũng đủ để ta dành ra một phút giây nào đó, nhìn nhận lại chính mình.
Một trong những nhân vật mà làm mình rất ấn tượng, đó là hình ảnh cô bé Eva- thực sự là một thiên thần dưới trần thế. Xinh xắn thánh thiện từ vẻ ngoài đến tâm hồn, có cảm giác tâm hồn em chẳng hề tì vết, yêu thương tất cả những người nô lệ đáng thương, tâm hồn bé nhỏ mong manh luôn day dứt cho 1 chế độ bạo tàn. Nhưng cuối cùng, Chúa cũng không đẻ em lại lâu dưới trần gian mà đã vội vã mang em về lại bên Người.Một nhân vật nữa, đó là bố của Eva St Clare, một tâm hồn phải chịu những vết sẹo trong 1 cuộc hôn nhân chẳng hề hạnh phúc. Người không ủng hộ chế độ nô lệ nhưng cũng không biết làm cách nào để thoát khỏi nó. Người cao quý tuyệt vời không bao giờ đánh đập nô lệ, yêu con hơn mọi thứ trên đời. Tâm hồn anh cũng nhạy cảm, và luôn quan sát , biết điều phải trái.
Có thể nói, với mình, quá trình chuyển hoá một tâm hồn người da trắng trở nên biết cảm thông, và một cô bé da đen vốn rất tinh nghịch vì hiểu rằng mình chẳng được tôn trọng, trở nên tình cảm hơn là một quá trình rất tuyệt vời. Ban đầu người cô của Eva- cô Ophélia đã cố gắng để dạy dỗ một cô bé da đen trong gia đình là Topsy. Thế nhưng, Topsy dù học rất nhanh, nhưng lại hay bướng bỉnh nên thường có ý định chống đối lại cô chủ của mình. Trong một khoảng thời gian sau ấy, khi Eva phải trải qua những nỗi đau, và một bi kịch đau lòng với một người lương thiện như vậy, cô Ophélia đã nhận thấy những điều đẹp đẽ trong tâm hồn của cô, đặc biệt ở cách đối xử với những người nô lệ, với mọi người xung quanh. Và cô bé Topsy, là một sự “sang trang”- bắt đầu một giai đoạn mới, khi một người da đen có thể nhận, học, được đối xử công bằng và tử tế.
Gia đình chị Elisa- những người nô lệ đấu tranh cho chính mình và anh George Shelby- những người da trắng đấu tranh cho sự công bằng của mọi người dân.
Xã hội Mỹ khi ấy là một xã hội đầy rẫy những bất công: người da trắng thì cứ lập ra, tuân theo những điều luật cấm người da đen; còn những người da màu, họ chẳng được xem là con người mặc dù điều đó phải luôn được công nhận.Có thể nói, ở đầu truyện, khi mà anh George- chồng chị Elisa, quyết định với vợ rằng sẽ lên đường đấu tranh vào một ngày nào đó, ta cũng thấy rằng, nỗi khao khát lấy lại công bằng cứ âm ỉ chảy trước đây nay đã thành ngọn lữa mạnh mẽ cháy rực trong đêm tối của những bi quan và tàn khốc. Chị Elisa, trong cuộc trốn chạy khỏi những bất công và đau khổ sắp tới, đã thể hiện phần nào, khao khát cho tự do của chính mình và cả tình thương dành cho người chồng, người con thật mãnh liệt. Trên con đường chạy thoát khỏi những tên buôn nô lệ ấy, chị đã gặp nhiều người: những con người tốt bụng sẵn lòng giúp đỡ những người nô lệ lên đường sang Canada để được giải phóng, người buôn nô lệ nhận thức rồi thay đổi chính mình… Những con người ấy chính là ánh sáng đang lớn dần, có thể đem lại cuộc sống mới cho những người nô lệ.Bên cạnh đó, vào giây phút bác Tom từ biệt gia đình người chủ cũ, có một khoảnh khắc rằng, anh George Shelby đã chạy theo và đeo lên cổ bác một sợi dây chuyền, có một đồng tiền nhỏ. Giá trị nó chẳng lớn gì với anh đâu, nhưng là một “gia sản” lúc ấy với bác. Lời hứa khi ấy, đã thực hiện được, nhưng dù là hơi trễ so với chuyện đáng tiếc xảy ra khi ấy, vẫn làm cho vững tin hơn rằng, chừng nào vẫn còn người đấu tranh, vẫn còn niềm tin thì chuyện dù tưởng chừng đen tối nhất cũng có thể thay đổi được.
“Trong suốt cuộc nói chuyện, bác Tom ngồi rầu rĩ trong xe, bỗng bác nghe tiếng vó ngựa khô giòn, gấp gáp và gọn ghẽ..Bác vô cùng ngạc nhiên thấy cậu chủ George Shelby, vừa choàng tay ôm cổ bác vừa kêu lên: - Thật là đáng hổ thẹn! ôi, bác Tom! Làm sao mà cha tôi lại có thể làm một việc như thế này cơ chứ? Mà mọi người chả nói gì với tôi cả! Một anh bạn đã cho tôi biết chuyện. Dù thế nào, ở nhà cũng đã nghe tôi nói rồi đấy! - Cậu không nên làm thế, cậu George. Làm cho mọi người nổi giận có được việc gì đâu.- Tôi không thể kìm được mình.- ôi, cậu chủ, tôi đã buồn biết mấy khi ra đi mà không gặp cậu! Cậu đến khiến tôi sung sướng quá! - Tôi có một thứ cho bác đây, bác iTom. Đây là đồng một đôla của tôi.- Nhưng tôi không thể nhận nó được.- Có, có chứ. Hãy cầm lấy! Bác Chloé bảo tôi đục một cái lỗ ở giữa, xỏ sợi dây qua để cho bác đeo nó quanh cổ. Bác sẽ giấu nó dưới áo để cho cái lão gớm ghiếc kia không lấy đi mất của bác.Mỗi lần bác nhìn đồng tiền này, hãy nhớ là một ngày kia tôi sẽ đến nơi ấy tìm bác và tôi sẽ đem bác về.”
Thế nhưng, ắt hẳn bạn còn nhớ, cuộc trốn chạy và truy đuổi giữa gia đình chị Elisa và tên buôn nô lệ- thật sự làm lay động lòng người. Trước hết, vào giây phút chị Elisa bằng mọi sức lực của mình nhảy qua, vượt lên những nguy hiểm khi ấy.
“Do sức mạnh của niềm tuyệt vọng thúc đẩy, Elisa quăng mình lên mảng bè băng giá trên dòng sông, và vừa hét những tiếng man dại, gia tăng sức lực, chị vừa nhảy từ tảng băng này sang tảng băng khác, trượt chân, bám chặt lấy tảng băng, ngã xuống nhưng rồi lại cứ vùng dậy! Chị đánh rơi một chiếc giày, chân bị chảy máu, nhưng chị chẳng cảm thấy gì hết, cho đến khi chị trông thấy bờ sông bên kia và một người đang chìa tay ra đỡ chị.”
Những ngày khi cả gia đình đã được hội ngộ, dù vẫn còn nhiều âu lo trước những bất cập và nguy hiểm khi những tên buôn người lắm kẻ vẫn cứ tàn bạo với những người như họ, nhưng hi vọng về một tương lai tươi đẹp hơn đã làm cho họ vẫn tiếp tục sống tràn đầy niềm tin.
Kết
Có thể bây giờ, những cuộc đấu tranh dành quyền lợi cho người da màu đã diễn ra, đã thành công và họ đang có được cuộc sống tốt đẹp hơn. Thế nhưng, tâm lí phân biệt giữa người da trắng và da màu vẫn còn đó. Khi đọc cuốn sách này, lần đầu tiên, nó ám ảnh tôi rất lâu, nó làm tôi sợ, khi mà cùng là con người, cùng sống ở một nơi thôi, mà sao họ đối xử với nhau tàn nhẫn vậy.Một cuốn sách kinh điển ai cũng phải đọc, ít nhất một lần trong đời. Để thấu cảm, để hiểu về cuộc đời khác. Và để có thể có động lực để thay đổi, đóng góp vì một xã hội tốt đẹp hơn.
Tác giả: Ngọc Hà - Bookademy
------
Trở thành CTV viết reviews sách để có cơ hội đọc và nhận những cuốn sách thú vị cùng Bookademy, gửi CV (tiếng Anh hoặc Việt) về: [email protected]
Theo dõi fanpage của Bookademy để cập nhật các thông tinthú vị về các cuốn sách hay tạilink:https://www.facebook.com/bookademy.vn
"Tôi thật sự đã khóc rất nhiều. Tôi không nghĩ lại có cuốn sách nào có thể khiến mình cảm động đến thế. Bác Tom quá tuyệt vời. Bác dậy ta những điều khiến ta phải thầm khâm phục và ngưỡng mộ. Cuốn sách đã nói lên những khát khao lúc bấy giờ nhưng lại ẩn chứa điều tuyệt vời là ngay cả những con người trong thời hiện đại này cũng cần phải học hỏi theo rất nhiều. Rất đáng để ta ngưỡng mộ. Những đoạn Bác thắng thắn trả lời với những người chủ của mình, vẫn giữ được sự tôn trọng nhất định với như lại khiến ta cảm nhận được một tâm hồn rất cao quý, chẳng có gì có thể chà đạp được. Quả là một cuốn sách rất tuyệt vời! Bác Tom đáng kính ơi..."
"Đây không chỉ là một cuốn sách hay và thấm thía, mà còn là sự đấu tranh. Đấu tranh cho cả một tộc người, tuy tài năng, đức độ nhưng luôn nằm dưới đáy của xã hội. Người da đen bị bán, bị tra tân, bị chịu những số phận thảm khốc. Cứ lúc nào cuộc sống bác Tom có thêm 1 tia hi vọng nhỏ nhắn, là mình lại thực tâm muốn mọi sự cứ đi theo chiều như vậy.
Nhưng không. Đó là quá nhiều, quá nhiều cho một chủng tộc bị kì thị. Đây là một cuốn sách hiếm hoi lấy đi nước mắt của mình. Tin mình đi, nếu bạn là một con người đấu tranh cho sự công bằng, bạn sẽ nhìn trong câu chữ những tình cảm không thể nói thành lời dành tặng người da đen. Bạn sẽ quý trọng họ bao giờ hết cái màu da đẹp đẽ ấy. Mua và thưởng thức nó đi."
Với tác phẩm của mình, nhà văn Stowe đã đóng góp một phần vào công cuộc giải phóng nô lệ ở nước Mĩ. Bà tố cáo thống thiết chế độ vô nhân đạo ây, khích lệ những người Mĩ có lương tâm đấu tranh để tiêu diệt nó. Đọc tác phẩm này, chúng ta cần chú ý đến hai con đường để thực hiện lí tưởng tự do. Bác Tom sống một cuộc đời trong sạch, bác thương yêu vô hạn những người cùng cảnh ngộ, bác dũng cảm chịu chết chứ không chịu đánh một người nô lệ khác. Bác không đấu tranh bạo lực, sợ đổ máu. Bác luôn luôn hướng về Chúa, nhưng Chúa không hề bênh vực bác và những người khổ cực như bác. Tấm lòng nhân đạo đưa bác đến cái chết thê thảm. Con đường thứ hai là con đường mà Eliza, George đã đi. Phải vùng dậy, đấu tranh không khoan nhượng với kẻ thù.
Bằng những lời lên án quyết liệt chế độ nô lệ, bằng những con đường đấu tranh mà tác giả đã đề ra để tranh thủ mọi tầng lớp xã hội khác nhau ở nước Mĩ lúc bấy giờ, bà Stowe được coi là "người phụ nữ da trắng trẻ tuổi đã góp phần vào chiến thắng của lực lượng tiến bộ đòi hủy bỏ chế độ nô lệ trong cuộc nội chiến."