.png)
"Chúng là những giấc mơ? Hay sự hoang tưởng về bản thân? Hay là một hiện thực bị giết chết từ trong trứng, bị giết bởi những tình cảm mòn mỏi không tên - sự sợ hãi - sự cần đến - sự phụ thuộc - sự căm thù? Và mỗi người trong họ tự hỏi: liệu ta có cần phải được bất cứ ai chấp nhận? - điều đó có quan trọng không? Ta có bắt buộc phải thế không?"
Đó là nỗi trăn trở xuyên suốt Suối nguồn - The Fountainhead, một trong những tiểu thuyết kinh điểm trong thế kỷ 20 của nữ văn sĩ Ayn Rand. Với hơn 6,5 triệu bản được bán ra trên khắp thế giới, Suối nguồn là cuộc hành trình của một kiến trúc sư trẻ theo chủ nghĩa cá nhân, mang trong mình nỗi sục sôi đam mê thiết kế những tòa nhà với kiến trúc sống cùng lịch sử. Hơn thế, chàng kiến trúc sư ấy còn là đại diện đấu tranh cho quan điểm “tôn vinh con người” trong xã hội hiện thực phũ phàng “hàng ngàn năm trước đây, có một người lần đầu tiên tìm được cách tạo ra lửa, người đó có lẽ đã bị thiêu sống bằng chính ngọn lửa mà anh ta đã dạy những người anh em của mình cách thắp lên.”
Chuyện một sinh viên bị đuổi khỏi giảng đường…
Mùa xuân năm 1922, sau khi bị đuổi khỏi trường kiến trúc Staton vì thiếu tôn trọng quy định nhà trường và kiến thức của các giảng viên, Howard Roark đến New York làm việc cho thần tượng Henry Cameron - một kiến trúc sư tài năng nhưng thất thời do không muốn chạy theo thị hiếu và xu thế thị trường. Cùng là sinh viên trường kiến trúc Staton, đôi khi nhờ Roark trợ giúp các dự án, Peter Keating sau khi tốt nghiệp thủ khoa cũng đến New York làm việc cho công ty kiến trúc lớn Francon & Heyer. Trong khi Roark và Cameron thiết kế các công trình sáng tạo nhưng hiếm khi nhận được sự công nhận thì Peter Keating thành công nhanh chóng nhờ sự hoạt ngôn và các mối quan hệ, anh loại bỏ các đối thủ trong chính công ty mình và trở thành một đối tác của Guy Francon. Công ty Francon & Heyer đổi tên thành Francon & Keating. Sau khi Cameron nghỉ hưu, Keating thuê Roark nhưng lẽ tất nhiên là Roark sớm bị sa thải vì không nghe theo hướng đi của Francon.
Roark làm việc một thời gian ngắn tại công ty khác rồi mở văn phòng riêng, chật vật tìm kiếm khách hàng và cuối cùng phải đóng cửa văn phòng. Anh nhận công việc thợ khai thác tại mỏ đá granit của Francon, sau đó anh gặp con gái của Francon là Dominique Francon - một người viết chuyên mục trang trí nội thất cho tờ Ngọn Cờ New York, ngay tại đây, có một sức hút bí ẩn mãnh liệt dẫn đến một đêm ân ái giữa hai người. Ngay sau đó, Roark trở về New York tiếp tục công việc và gặp phải sự quấy rối của Ellsworth M. Toohey - tác giả của mục kiến trúc trong tờ Ngọn cờ New York, khiến một trong những khách hàng kiện Roark ra toà. Dù đứng ra bảo vệ quan điểm của Roark nhưng anh vẫn thua kiện, Dominique thất vọng trước thế giới mà những người đàn ông như Roark không được ghi nhận cho sự vĩ đại, cô quyết định sống với thế giới thật, kết hôn cùng Keating, nói và làm bất cứ điều gì Keating muốn, thuyết phục khách hàng đến với Keating thay vì Roark. Thậm chí, để Keating nhận được hợp đồng Stoneridge - một công trình rất lớn của Gail Wynand (chủ sở hữu và chủ bút của tờ Ngọn cờ New York), Dominique đồng ý ngủ với Wynand. Và với sự thu hút mạnh mẽ từ sắc đẹp say lòng của một người phụ nữ trẻ ẩn giấu nỗi niềm khát khao yêu thương và ngưỡng vọng tài năng chân chính, Wyand yêu cầu Keating ly dị và cưới Dominique.
Muốn xây nhà cho mình và người vợ xinh đẹp, Gail Wyand phát hiện ra rằng mọi ngôi nhà ông thích đều được thiết kế bởi Roark, vì vậy ông tuyển mộ Roark để xây nhà. Roark và Wynand trở thành bạn thân và Wynand không biết về mối quan hệ trong quá khứ của Roark với Dominique. Guy Francon đã về hưu, chỉ còn Keating và công ty đang lao dốc, Keating cầu xin Toohey giúp có được dự án nhà ở Cortlandt và yêu cầu Roark giúp thiết kế. Roark đồng ý thiết kế Cortlandt dưới tên Keating với điều kiện rằng toà nhà sẽ được xây dựng chính xác như thiết kế. Khi Roark trả về từ một chuyến đi dài với Wynand, phát hiện thiết kế Cortlandt đã bị thay đổi, Roark đã cho nổ toà nhà.
Roark bị bắt giữ, Wynand ra sức bảo vệ Roark bằng mọi giá nhưng đứng trước sức ép công chúng và nhân viên, Wynand đã đưa vào bản tố cáo Roark để tờ Ngọn cờ được như trước. Tại phiên toà, Roark phát biểu về giá trị của cái tôi và phải duy trì cái tôi đó với chính bản thân mình. Các thẩm phán đã quyết định cho Roark vô tội. Dominique rời bỏ Wynand và kết hôn với Roark. Wynand quyết định đóng cửa tờ ngọn cờ New York và yêu cầu Roark thiết kế một toà nhà minh chứng cho dấu ấn và uy quyền của mình.
… người sáng tạo với “Chân lý Ngược dòng”…
Bằng lối viết đơn giản, gãy gọn súc tích và trực quan, tác phẩm tuy chỉ xoay quanh một cơ số ít các nhân vật Peter Keating, Ellsworth M.Toohey, Gail Wynand và Howard Roark nhưng lại tạo nên một sức hấp dẫn vô hình, lôi cuốn độc giả mạnh mẽ qua cấu trúc xây dựng cốt truyện tập trung vào các nhân vật điểm hình trong một thế giới điển hình giữa các mối tương quan. Đó phải chăng là thành công của nữ tác gia kiêm nhà tâm lý học Ayn Rand hay đơn thuần là sự thuần khiết tinh tế của một câu chuyện đánh trúng vào “cái tôi” của đối tượng tiếp nhận?
Theo dấu hành trình của Roark trên con đường hoạt động kiến trúc theo trường phái hiện đại, trường phái mà anh cho là ưu việt hơn so với lối kiến trúc truyền thống mà hầu hết tất cả mọi người tôn thờ, ta có thể cảm nhận ngọn lừa đam mê công việc luôn sục sôi bùng cháy bên trong cái dáng vẻ lạnh lùng bất cần của một người sáng tạo chỉ quan tâm đến công việc sáng tạo và hững hờ với thế giới xung quanh, theo đúng như triết lý của Roark khi đứng trước quan tòa:
"Những người sáng tạo luôn là những người có cái tôi. Người sáng tạo không phục vụ cái gì và không phục vụ bất cứ ai khác. Anh ta sống vì chính bản thân mình. Và chỉ có bằng cách sống vì bản thân, anh ta mới có thể đạt được những thành tựu vinh quang của loài người. Đó chính là bản chất của sự thành công..."
Lời biện chứng đó là chân lý cho cuộc đời của Roark – một người sáng tạo và xem công việc đó là lý tưởng, là lẽ sống cuộc đời. Và cũng chính vì phương châm sống đó mà Roark, ngay từ đầu câu chuyện, đã xuất hiện với những đường nét rất riêng biệt, độc đáo với khung xương, sự gầy gò mài mòn của tư duy hay những nét xộc xệch của vẻ ngoài không chăm chút. Dường như tất cả tinh thần, trí lực, sức lực và tâm lực của anh đều đã cống hiến và dâng hiến hết mình cho sáng tạo nghệ thuật, đến mức vẻ ngoài không còn quan trọng nữa, cơ thể chỉ là một cỗ máy vận hành và thực hiện các chức năng của tư duy.
Từ những lời của Roark và chính con người anh, ta nghĩ đến Peter Keating, một con người hào hoa phong nhã, một sinh viên thủ khoa toàn diện, một ứng viên sáng giá cho các vị trí cao trong bảng xếp hạng xã hội. Thế nhưng, những vầng hào quang xoay quanh Keating sớm lụi tàn hay nhạt nhòa mặc dù anh vẫn lịch thiệp vẫn có sức hút giao tiếp và biết tận dụng triệt để những mối quan hệ xung quanh mình, chỉ vì một lý do duy nhất: tài năng thực cốt lõi. Keating thiếu năng lực sáng tạo, hay chính xác hơn, anh là một “sản phẩm hoàn hảo” của hệ thống giáo dục và xã hội đương thời, hoàn hảo đến mức anh chẳng còn biết đến “cái tôi” bản ngã của riêng mình. Những công trình của anh vẫn có đấy, vẫn hiện hữu, bản vẽ vẫn tồn tại và được tạo ra nhưng chúng chỉ đơn thuần là những sự tổng hợp, chắp vá, kế thừa vô hồn chứ không bao hàm, ẩn chứa những “chủ ý” của một người sáng tạo đang sản sinh đứa con tinh thần độc đáo và khác biệt. Chưa bao giờ, chưa bao giờ Peter Keating tạo được một dấu ấn riêng của chính bản thân mình.
Cũng phải thôi, bởi lẽ khi mà
mối quan tâm của người sáng tạo là chinh phục tự nhiên. Còn mối quan tâm của kẻ ăn bám là chinh phục con người. Người sáng tạo sống với lao động của mình. Anh ta không cần ai khác. Mục đích cơ bản của anh ta là chính bản thân anh. Kẻ ăn bám sống cuộc đời thứ cấp. Anh ta cần những người khác.
Peter Keating hay những những nhân vật khác có mối quan hệ xung quanh Howard Roark, phản diện hoặc chính diện, thậm chí cả hai, không chỉ làm cho tác phẩm rất giàu kịch tính và đậm tính triết lý mà còn giúp người độc nhận ra được những biểu hiện của hai thái cực: người sáng tạo và người thứ sinh – “ăn bám”. Song, thế hệ những kẻ “ăn bám” sống bào mòn vào sức sáng tạo của người khác lại đang chiếm một phần lớn trong xã hội và được tung hô, ca ngợi với vỏ bọc những người có “ý thức cộng đồng”. Từ khi nào thước đo thành công được tính bằng những mối quan hệ khả dụng và mức độ “được yêu thích”? Từ khi nào mà một thiên tài nhưng có ngoại hình “khó ưa” bị vùi dập và xem là “tài năng dị hợm”? Từ khi nào mà những người chỉ cần “làm được việc” và có “tinh thần thái độ tốt” với những người xung quanh lại được đánh giá là “vốn quý của tổ chức”? Vâng, “thái độ là một yếu tố nhỏ có thể mang đến sự thay đổi lớn” nhưng nếu chỉ có thái độ mà thiếu mất thực tài thì thế giới sẽ không thể phát triển, những công trình và phát minh mới sẽ không còn khi mà hầu hết các nhà khoa học đại tài đều có xu hướng xa lìa thực tế và trốn tránh cộng động. Có lẽ, đã đến lúc chúng ta cần xem lại tiêu chuẩn và thước đo về thành công và tài năng thực sự.
…“cái tôi vị kỷ” khát khao độc lập trước “số đông tập thể”!
Là một tiểu thuyết mang hơi thở triết học, tựa hồ một tuyên ngôn của những nhà sáng tạo đang cố gắng vươn lên trong những nỗ lực tự khẳng định bản thân và mang đến những giá trị giúp cho cuộc sống trở nên tốt đẹp và có ý nghĩa hơn, Suối nguồn không dạy chúng ta về triết lý sống và đam mê hay sáng tạo. Trái lại, Suối nguồn là một chất bán dẫn để tự mỗi bản ngã cảm nhận và tìm ra hướng đi của riêng mình. Sống và sáng tạo trong cô đơn như Howard Roark hay tận hưởng những mối quan hệ và danh vọng như Peter Keating, đó là một lựa chọn.
Nếu lựa chọn Roark, thì ta cần chuẩn bị đối mặt với nỗi cô đơn vì
Người vị kỷ theo nghĩa tuyệt đối không bao giờ bắt người khác hy sinh cho mình. Anh ta sống vượt ra ngoài nhu cầu sử dụng những người khác, dù dưới bất cứ hình thức nào - anh ta không quan tâm tới người khác. Anh ta không sống vì bất cứ ai – và anh ta không yêu cầu ai phải sống vì anh ta.
Nếu lựa chọn Keating, thì ta cần trau dồi thêm năng lực nếu không muốn một ngày phải chạy đến van nài những người sáng tạo hỗ trợ khi không đủ thực tài vì lẽ thường sẽ rất khó để những người sáng tạo gò bó và ép buộc tư duy theo hướng đạt được thành công và mục đích chiều lòng cả cộng đồng, xã hội.
Bên cạnh đam mê sáng tạo cống hiến cho công việc, Suối nguồn còn là bài học day dứt về tình yêu thương, mà ở đó, yêu thương cũng vấn vương sai lầm bởi những định kiến, những tiêu cực, những vụng dại nên thay đổi bản thân hay nên từ bỏ, níu kéo, có nên chăng ngả theo hiện thực hay hết mình ôm ấp một mảnh tình con con, một bóng hình lý tưởng? Tình yêu, có đôi khi là những khát khao, là những mưu cầu chiếm hữu, cũng có khi là những sực bất lực buông thả và “lạc trôi” đôi lúc như những khi Dominique rời bỏ những gã si mê nàng. Nhưng cũng lắm rối ren và ray rứt, có chút tiếc nuối những phút giây hoang dại cuồng si, những lựa chọn sai lầm và lựa chọn sai người hoặc đúng người nhưng lại sai thời điểm. Đến cuối cùng, yêu thương cũng nên có điểm dừng và những khi từ bỏ, như khi người đàn ông quyền lực như Wynand phải ngồi đó nghe phiên toà kể về chuyện ngoại tình của vợ khi hai người ly dị, giải thoát Dominique đến với tình yêu đích thực nhưng cũng chính là bản án cô đơn cho suốt phần đời còn lại của Wynand.
Những nhân vật trong Suối nguồn có một câu chuyện riêng và dường như khi trang sách khép lại thì họ vẫn đang sống và sống rất thật với cái bản năng và đức tin nguyên thủy từ lúc được sinh ra của mình. Yêu ghét, thương rồi lại xa, hận thù rồi chối bỏ, đam mê và thức tỉnh,... tất cả những cung bậc xúc cảm tuôn trào có khi được đẩy lên đến tột cùng đỉnh điểm nhưng cũng có đôi lúc cảm tưởng như vô cảm, tầm thường. Những nỗi đau không quá sâu, yêu đương không kéo dài quá lâu, duy chỉ có những công trình – đứa con của sáng tạo là vẫn luôn còn mãi, trường tồn với thời gian. Có thể Roark đã đúng khi tuyên bố rằng “Điều đức hạnh duy nhất mà con người có thể làm cho nhau và cái thỏa thuận duy nhất cho mối quan hệ hợp lý giữa người với người là - Buông nhau ra! “Văn minh hóa là một quá trình giải phóng mỗi người khỏi mọi người.” Phải, chỉ có buông nhau ra và sống như những thực thể độc lập, duy nhất, sống vì và cho chính bàn thân mình thì con người mới thoát cảnh khổ đau khốn cùng. Chung quy buồn bực cũng xuất phát từ những “mối quan tâm” và suy nghĩ thái quá đến tâm tư, nét mặt và suy nghĩ của người khác, về mình hoặc về một ai đó xung quanh. Thiết nghĩ, nếu con người chỉ quan tâm vừa đủ và thật sự tập trung cho “cái tôi” riêng của mình, có thể thế giới sẽ bớt đi rối rắm và bản thân chủ thể chính con người có lẽ sẽ thấy hạnh phúc hơn!
Khi giở ra những trang đầu của danh tác Suối nguồn, cứ ngỡ như lạc bước vào một thế giới lý tưởng dành cho những những trái tim quyết liệt, đầy ắp tham vọng, đam mê với niềm tin và tình yêu mãnh liệt, luôn sẵn sàng nếm trải cho dù phải trả bằng bất cứ giá nào. Thế nhưng, khi đóng lại tác phẩm, ta bỗng thấy vỡ òa, thỏa thê và ngây ngất nhưng đâu đó vẫn phảng phất thoang thoảng ưu tư và có đôi chút hụt hẫng, chút luyến tiếc, chút gợn sóng lăn tăn về khái niệm được mang danh “cái tôi vị kỷ”, về vai trò của những người sáng tạo cô đơn cũng như giá trị cuối cùng của chân lý sáng tạo toàn năng. Một người, nếu như chỉ có thể có một chân lý trong cuộc đời, một cơ hội để tỏa sáng và chứng minh cho giá trị tồn tại, thì liệu người đó có nên chăm chút cho vẻ đẹp bên ngoài để mưu cầu thành công, danh tiếng và sự ngưỡng vọng hay chỉ đơn thuần theo một lẽ rất đỗi tự nhiên của bản ngã, sống đúng nghĩa đời sống của kiếp người sáng tạo giống như "những tòa nhà – sẽ được xây bằng bê tông – là một khối mô phỏng phức tạp bao gồm những kết cấu đơn giản; nó không có các họa tiết trang trí; không cần phải trang trí; vì bản thân những hình khối đã có được vẻ đẹp điêu khắc rồi."
Tác giả: Kim Thơ - Bookademy
------
Trở thành CTV viết reviews sách để có cơ hội đọc và nhận những cuốn sách thú vị cùng Bookademy, gửi CV (tiếng Anh hoặc Việt) về: [email protected]
Theo dõi fanpage của Bookademy để cập nhật các thông tin thú vị về các cuốn sách hay tại link: https://www.facebook.com/bookademy.vn
Cuốn sách này là một sự giác ngộ lớn đối với học sinh trung học và đại học ở Mỹ. Nó thể hiện chủ đề về sự cống hiến trong sáng, quyết liệt để mài giũa bản thân thành một lưỡi kiếm cứng rắn của năng lực và thành tựu, không chấp nhận sự thỏa hiệp, phớt lờ và gạt bỏ những kẻ yếu đuối, bất tài và những kẻ hay phản đối khi bạn lao lên nắm lấy vận mệnh của mình. Bạn là một "Đội quân một người". Không thể phủ nhận sức hấp dẫn thứ hai của sân khấu này. Nó làm tôi nhớ đến tất cả những thanh thiếu niên say mê đồ ninja và wu shu và những thứ tào lao thần bí phương Đông khác (được hỗ trợ bởi một ngành công nghiệp tiểu thủ gồm các tạp chí và danh mục hướng dẫn ngớ ngẩn về ném sao và những thứ tương tự). "Tôi sẽ rèn luyện bản thân trên chiếc đe nóng bỏng của trải nghiệm gian khổ để trở thành một chiến binh dũng mãnh..." hoặc đại loại như vậy.
Tôi đã đọc "Suối nguồn" ở trường đại học và rất nhiều bạn cùng lớp cũng vậy. Tôi phát hiện ra rằng những người *thực sự* bị cuốn hút bởi nó có xu hướng là những kẻ ngu ngốc kiêu ngạo, có tài năng vừa phải trong một lĩnh vực nào đó -- nghệ thuật hoặc âm nhạc chẳng hạn -- và nghĩ rằng Ayn Rand vừa cho phép họ mở nút chai tuyệt vời của mình.