.png)
Người ta hay tin vào số phận, một điều gì đó bí ẩn mà kì diệu. Số phận là định
sẵn hay ngẫu nhiên. Người ta có thể thay đổi số phận hay là phải tuân theo nó?
Không ai biết được. Nhưng với Nguyễn Khắc Phê, nhà văn với những trang viết
chân thực mà xúc động một thời, “số phận không định trước”. Ông dành cả một đời
người để gắn bó với nghiệp văn, cho đến năm 75 tuổi, Nguyễn Khắc Phê quyết định
viết tự truyện. Trong “Số phận không định trước”, cuốn sách kể về chính cuộc đời
mình, tác giả sẽ hé lộ nhiều câu chuyện thú vị, thấm thía xung quanh chuyện
văn, chuyện đời.
Số phận không định trước gồm 17 chương sách, mỗi chương là một mảnh ghép
kí ức của nhà văn. Những mảnh kí ức ấy không chỉ về cuộc đời của chính mình mà
còn về những người thân trong giá đình ông. Sức hấp dẫn của cuốn sách dày hơn
400 trang này chính là ở giọng văn tự nhiên, giản dị pha chút hóm hỉnh song
không kém phần sâu sắc. Tuy là một cuốn tự truyện, đầy ắp những câu chuyện
riêng tư về đời sống cá nhân của tác giả, nhưng với những ai sống cùng thời với
ông đều thấy bóng dáng của chính mình trong đó.
Điều đặc biệt, đây là một cuốn tự truyện của nhà văn. Bởi vậy, những câu
chuyện về cuộc đời của nhà văn phần nhiều gắn bó với sự nghiệp viết văn của
ông. Dường như những sự kiện xảy ra trong cuộc đời của ông đều trở thành vốn sống
đi vào những trang văn của nhà văn. Đọc “Số phận không định trước”, chúng ta
không chỉ hiểu thêm về cuộc đời của Nguyễn Khắc Phê mà thấm thía hơn về kinh
nghiệm viết văn, suy ngẫm về băn chương và thời cuộc.
Trong cuốn sách còn in một số bức ảnh của nhà văn và người thân. Như chính
ông từng chia sẻ trong lời ngỏ của cuốn tự truyện:
“Ra sách dày thời “nghe nhìn lên ngôi”, tác giả xin phép
in kèm mỗi chương vài bức ảnh cùng với trang phụ bản ảnh in màu để bạn đọc cho
mắt “giải lao”. Bạn sẽ hỏi sao nhiều ảnh riêng tư thế? Xin thưa, cả đời viết
chuyện thiên hạ rồi, nay khỏa tự truyện chằng kẽ lại in ảnh... hàng xóm? Hơn nữa,
có những bức ảnh không chỉ xem cho vui mà cò là cách kể chuyện đời, gợi nhiều
suy ngẫm. Ví như ảnh “Bốn anh em”, đó là biểu tượng sự đoàn tụ gia đình sau bao
giông bão – trong đó người anh cả đến phút cuối đời vẫn nhắc “nên nhớ mình là
người cộng sản” lại sát cánh với người em đã bỏ mọi thứ để theo... Chúa!”
1. “Số phận không định trước” – Chuyện một đời người
Người ta hay nghĩ rằng người nổi tiếng mới viết tự truyện nhưng Nguyễn Khắc Phê lại cho rằng “tự truyện không chỉ dành cho người nổi tiếng”. Bởi ông quan niệm, tự truyện có thể viết để cho con cháu, bạn bè đọc, để hồi cố về quãng đời đã qua. Ở tuổi 75, nhìn lại cuộc đời mình, như cách mà tác giả nói là “hình dung lúc mình 0 tuổi”, ông ngẫm ra rằng “Không mấy ai biết trước được con đường mình sẽ đi trong cuộc đời".
Những lời đầu tiên mà nhà văn chia sẻ là những lời về những điều “định trước
trong cuộc đời mình” khiến đến cái tuổi gần đất xa trời này, ông vẫn ngỡ ngàng:
Bây giờ khi đã qua tuổi 75, mỗi lúc nhìn lại cuộc đời ba phần
tư thế kỉ của mình, tôi vẫn cứ hay ngỡ ngàng, không hiểu là do số phận định trước
hay nhờ trải qua những năm tháng khốn khó sau “cải cách ruộng đất”, rồi sống chết
với đường Trường Sơn trên đất lửa Quảng Bình thời chống Mĩ mà một chàng trai cục
mịch và ít học nhất trong các anh trai trong gia đình như tôi lại có thể trở
thành nhà văn.
Phần trọng tâm trong những chương đầu của cuốn sách là những câu chuyện về
gia đình của tác giả. Nguyễn Khắc Phê dành những dòng đầu tiên để kể về cha, về
mẹ của mình rồi đến các anh. Đúng như ai đó đã từng tâm niệm, gia đình chính là
cái nôi hình thành nhân cách mỗi con người. Nhìn vào cuộc đời mà Nguyễn Khắc
Phê kể lại, chúng ta có thể cảm nhận rõ nét ảnh hưởng của gia đình đối với ông.
Mang tiếng là con nhà quan nhưng trong kí ức của tôi hầu
như không lưu giữ hình ảnh nào về cuộc sống giàu sang, lóng lánh sắc bạc vàng,
cờ lọng của “bọn phong kiến” mà chỉ toàn là những cảnh nhổ cỏ, cuốc đất, bắt
cá, đơm lươn.... lam lũ như một gia đình nông dân.
Nhà văn đã dùng những trang viết chân thực mà đầy xúc động khi kể về cha mẹ mình. Đó là “bố tôi: Nho sĩ – đại quan – thân sĩ”, “mẹ tôi: người phụ nữ bản lĩnh và cần kiệm” và những chuyện chưa kể hết về “anh chị em tôi”. Làn theo những dòng viết của Nguyễn Khắc Phê ta thấy hiện lên sống động hình ảnh từng người trong gia đình ông. Ông kể về từng người, về những dấu ấn sâu đậm của họ hằn in trong tâm trí khiến ông không bao giờ quên.
Viết về cuộc đời mình, Nguyễn Khắc Phê cũng dành những trang viết để kể về những
mỗi tình của mình.
Như tác giả mượn những câu thơ của một nữ sĩ Huế để khép lại cuốn sách, tôi
cũng muốn trích lại lời thơ ấy để kết thúc câu chuyện về một đời người hiện lên
trong cuốn tự truyện:
Còn gặp nhau thì hãy cứ vui
Chuyện đời như nước chảy mây trôi
Lợi danh như bóng mây chìm nổi
Chỉ có tình thương để lại đời
2. “Số phận không định trước” – Chuyện một đời văn
Thực ra khi giới thiệu cuốn sách, tôi tách thành hai phần theo cảm nhận cá
nhân còn chuyện văn và chuyện đời của ông dường như thống nhất và gắn bó chặt
chẽ với nhau, khó có thể tách rời. Những người thân trong gia đìnhNguyễn Khắc
Phê đều ít nhiều là các nguyên mẫu trong sáng tác của ông, cũng như nguồn cảm hứng
để nhà văn viết nên nhiều tác phẩm.
Còn nghề văn với ông chính là lẽ sống. Những trang viết của nhà văn chính
là máu thịt của ông. Nguyễn Khắc Phê viết và sống, sống và viết như thế.
Điều đó được thể hiện rõ nét trong những lời tâm niệm của nhà văn: “Thực
ra một nhà văn chủ yếu trưởng thành từ các “mũi nhọn cuộc sống” như tôi, chứ
không phải trong các “tháp ngà xa cách với những buồn vui, đau khổ của nhân dân
thì ngay từ khi cầm bút đã quan tâm đến thời cuộc.”
Trong cuốn sách, chương 14 “Vốn sống và lao động của nhà văn”, Nguyễn Khắc Phê đã chia sẻ những điều đắt giá về quá trình “thai nghén” và “sinh thành” nên tác phẩm của mình. Đó là chuyện “Từ những con kênh khô cạn đến tiểu thuyết “Những cánh cửa đã mở”, Tai nạn ở hầm đá Long Thọ đến tiểu thuyết “Nếu được chết thay em” và chuyện người kiểm lâm bị trói đến tiểu thuyết “Thập giá giữa rừng sâu”.
Và có lẽ bởi vậy mà khi đọc lại một số cuốn sách viết từ 30, 40 năm về trước, nhiều trang viết vẫn làm nhà văn xúc động đến rơi nước mắt. Và ông cũng tin rằng “những dòng chữ giàu tính nhân văn có sức làm cho con người rung động thì có thể gọi là văn chương”.
Nhìn nhận về sự nghiệp của mình, nhà văn cũng nhận ra những điểm hạn chế của
một số trang viết, đặc biệt là những tác phẩm trước thời kì đổi mới. Song ông
có thái độ nhìn nhận thẳng thắn, tôn trọng và trân trọng những gì mình đã viết,
những nahf văn cùng thời đã sáng tác. Bởi, theo ông, “ít ra, đó là bằng chứng về
một giai đoạn không thể bỏ qua của lịch sử dân tộc – việc bình phẩm đúng sai, cần
thiết hay vô ích của giai đoạn đó là chuyện khác, là đề tài tranh luận có lẽ
còn lâu dài với các nhà nghiên cứu lịch sử chính trị. Mà ca ngợi một con người
dám xả thân vì sự nghiệp, không màng chi danh vọng, quyền uy hay lợi ích phe
nhóm, khiến độc giả hướng về cái cao cả, xa lánh điều thấp hèn, sao lại không
thể là văn chương, sao lại phải phủ nhận sạch trơn”.
3. Dư luận về cuốn sách
“Số phận không định trước” là cuốn tự truyện thú vị mà sâu sắc, bởi vậy sau
khi xuất bản, tác phẩm đã nhận được rất nhiều lời nhận xét:
Nhà giáo Nga Vũ, báo Người Lao động, 1/2017 có viết:
Sức hấp dẫn của tác phẩm của Nguyễn Khắc Phê nói chung, tự
truyện Số phận không định trước nói riêng, là sự chân thành, giản dị,
sâu lắng, tinh tế, không kể đến sức chứa khổng lồ của những sự kiện, những số
phận... Một điều cũng thú vị là trước nhiều vấn đề, trước nhiều biến cố của dân
tộc hoặc trong gia đình của tác giả, Nguyễn Khắc Phê đã đưa ra những cách nhìn
nhận khác nhau và dành quyền phán xét cho bạn đọc và... thời gian.
Còn nhà văn Nguyễn Thế Quang lại bình luận;
...Không phải sách lịch sử mà nhiều sự kiện chân thật,
giàu chất lịch sử, không phải nghiên cứu lí luận mà đặt ra nhiều vấn đề đậm chất
đối thoại có tính phản biện sâu sắc, không phải một sáng tạo nghệ thuật văn
chương nhưng có nhiều chi tiết chọn lọc, nhiều đoạn văn chứa đựng những suy nghĩ
sâu sắc, giàu giá trị biểu cảm cuốn hút lòng người. Đằng sau những trang sách
này, ta thấy rõ hơn cốt cách Nguyễn Khắc Phê – một công dân gương mẫu, một nhà
văn dù không định trước số phận của mình, nhưng vẫn vượt lên mọi cản ngộ, đứng
thẳng làm người... Dòng đời dữ dội vẫn chảy, nhà văn luôn vượt lên tình thế,
luôn vượt lên chính mình để khẳng định cốt cách, phẩm giá và vai trò của người
nghệ sĩ. Đó chính là cốt cách của những nhà văn đích thực.
Lời kết:
Một đời văn, một đời người, Số phận không định trước của Nguyễn Khắc Phê gieo vào lòng độc giả hôm nay hình ảnh một nhà văn luôn quan tam đến thời cuộc, nặng lòng với con người và cuộc đời. Có thể bởi sách dày, lại là cuốn tự truyện, viết những điều có phần riên tư nên sẽ xa lạ với người trẻ hôm nay, nhưng tôi tin, cuốn sách vẫn sẽ có những vị trí nhất định trong lòng bạn đọc. Bởi chân giá trị chửa bao giờ biến mất, chỉ là nhất thời ta không nhận ra thôi.
Review chi tiết bởi Thu Thảo – Bookademy
Deal mua sách này giá tốt hiện tại: https://goo.gl/JveNeS
---------
Theo dõi fanpage của Bookademy để cập nhật các thông tin thú vị về sách tại link: https://www.facebook.com/bookademy.vn
Tham gia Bookademy Team để có cơ hội đọc và nhận những cuốn sách thú vị, đăng ký CTV tại link: https://goo.gl/forms/7pGl3eYeudJ3jXIE3
