Sapiens - Lược Sử Loài Người - Yuval Noah Harari Reviews

“Sapiens – Lược sử loài người” của “Yuhal Noal Harari” thâu tóm lược sử phát triển của loài người trong vòng 70000 năm với vỏn vẹn hơn 500 trang giấy. Harari trình bày những quan điểm của mình nhằm lý giải cho sự thành công của Homo Sapiens, một loài người bình thường có thể vươn lên thống trị thế giới. Quyển sách đưa bạn đến những góc nhìn đa chiều của lịch sử và kể cho bạn một câu chuyện lịch sử khác xa những câu chuyện mà bạn đã từng nghe.

Phần 1: Cách mạng nhận thức:

Vào lúc bấy giờ, Homo Sapiens được xem là một sinh vật rất bình thường, thậm chí là tầm thường. Sapiens là giống loài nhỏ bé và yếu thế, chỉ đứng ở đoạn giữa của chuỗi thức ăn.

Nếu bạn vẫn luôn tin rằng loài người chúng ta là sản phẩm duy nhất tiến hóa từ Vượn người thì hãy dẹp bỏ niềm tin ấy ngay lập tức. Vào 70 000 năm trước, chúng ta không phải là loài người duy nhất. Những người anh em ruột thịt của Sapiens được biết đến hiện nay bao gồm: Homo rudolfensis (Đông Phi); Homo erectus (Đông Á) và Homo neanderthalensis (Châu Âu và Tây Á). Không hề có việc Sapiens tiến hóa tuyến tính từ các Homo này, tất cả họ đều là giống người khác nhau, tất cả họ đều là con người.

Vậy điều gì đã khiến họ bị quên lãng bởi lịch sử, họ đã đi đâu? Câu trả lời nằm ở chính Sapiens. Một sự thay đổi nhỏ trong cấu trúc gen của Sapiens cho phép chúng ta suy nghĩ đột phá và giao tiếp, tạo nên một cuộc Cách mạng Nhận thức.

Sapiens có một loại ngôn ngữ đặc biệt. Ngôn ngữ này có tính linh hoạt, từ một vài âm thanh chúng ta có thể kết hợp tạo thành nhiều câu với nhiều ngữ nghĩa khác nhau. Sapiens không chỉ báo động về sư tử mà có thể miêu tả hình dạng và vị trí của chúng. Sapiens dùng ngôn ngữ để tán gẫu. Nói xấu một kẻ khác đôi khi có tác dụng to lớn, nó giúp bạn biết rõ những con người trong xã hội bạn đang sống. Nhưng Sapiens không chỉ nói những thứ họ thấy, họ nói cả những thứ chưa bao giờ thấy, chạm hoặc ngửi được.

Chúng ta là loài vật duy nhất sáng tạo nên những huyền thoại, tôn giáo và các vị thần. Nhưng tại sao điều đặc biệt này lại quan trọng như thế?

Những hư cấu không chỉ giúp chúng ta tưởng tượng mà còn tưởng tượng cùng nhau.

Sapiens yếu thế về sức mạnh, không có móng vuốt hay răng nanh sắc nhọn. Tuy nhiên, nhiều cá thể Sapiens hợp tác lại sẽ trở thành sức mạnh to lớn. Để làm bá chủ thế giới, Sapiens cần số lượng nhiều hơn ngưỡng một bộ lạc. Chính niềm tin chung về những huyền thoại đã đưa những cá thể xa lạ trở nên thân quen và cùng nhau làm việc.

Bất kỳ sự hợp tác nào của con người ở quy mô lớn – dù là một quốc gia hiện đại, một nhà thờ trung cổ, một thành phố cổ đại hay một bộ lạc cổ xưa – đều bắt nguồn từ những huyền thoại phổ biến vốn chỉ tồn tại trong trí tưởng tượng tập thể của nhân dân.

Phần 2: Cách mạng nông nghiệp

Trong 2,5 triệu năm, con người sống đời sống hái lượm và du mục. Cho đến một ngày, Sapiens quyết định thu phục những loài động vật và thực vật, họ đổi lấy một cuộc sống định cư và gắn bó lâu dài. Đó là cuộc Cách mạng Nông nghiệp.

Hàng ngàn sử gia ca tụng về sự kiện này, họ coi đây là bước nhảy vọt trong sự phát triển của con người. Sapiens trở nên thông minh hơn để thuần hóa cây lương thực và gia súc tạo tiền đề cho một cuộc sống an cư, phồn thịnh và hạnh phúc.

Liệu trở thành nông dân có làm con người hạnh phúc? Harari đã nói cho bạn nghe một sự thật khủng khiếp: chúng ta đã bị lừa, tất cả là một cái bẫy.

Thay vì báo hiệu cho một kỷ nguyên mới dễ sống, Cách mạng Nông nghiệp lại đem tới cho nông dân cuộc sống nhìn chung có vẻ khó khăn hơn và ít thỏa mãn hơn so với người hái lượm. Người săn bắt hái lượm sử dụng thời gian của mình thú vị và phong phú hơn, ít bị cơn đói và bệnh tật đe dọa hơn.

Chúng ta không thuần hóa lúa mì. Nó đã thuần hóa chúng ta. Từ “thuần hóa” bắt nguồn từ tiếng Latinh domus, nghĩa là “ngôi nhà”. Ai là người đang sống trong một ngôi nhà? Không phải lúa mì, mà đó chính là Sapiens.

Lúa mì xứng đáng được tôn vinh là loài cây thành công nhất trong công cuộc tiến hóa, chỉ một vài thiên niên kỷ ngắn ngủi, nó đã phát triển ra khắp thế giới. Con người phải cày bừa, rẫy cỏ, tưới nước, bảo vệ khỏi sâu bệnh cho lúa mì phát triển. Việc chăm sóc này làm ảnh hưởng rất nhiều đến cơ thể Sapiens vốn được tiến hóa để leo trèo hoặc đuổi theo linh dương.

Lúa mì cho con người được gì? Một chế độ dinh dưỡng tốt hơn? Một sự an toàn hơn khi sống thành làng xã? Không. Lúa mì không thể đem lại lợi ích với tư cách cá nhân. Nhưng nó lại một món hời cho Homo Sapiens với tư cách một loài. Trồng lúa mì giúp số lượng Homo Sapiens tăng theo cấp số nhân. Và theo qui luật tiến hóa, loài nào càng có nhiều bản sao gen thì càng giảm nguy cơ tuyệt chủng.

Nhưng khi con người nhận ra thì đã quá trễ, Sapiens đã quen với cuộc sống an cư nông nghiệp hiện tại, họ không thể nào quay lại cuộc sống hái lượm trước kia, cái bẫy đã sập xuống.

Phần 3: Sự thống nhất của loài người.

Xã hội lời người phát triển phức tạp hơn, tạo thành những quốc gia, dân tộc và một hệ thống hành vi cùng niềm tin giữa một nhóm các cá thể. Tất cả chúng chính là Văn hóa.

Sau hàng thiên niên kỷ, những nền văn hóa nhỏ bé và đơn giản dần dần hợp nhất thành một nền văn minh lớn hơn và phức tạp hơn, vì vậy thế giới ngày càng có ít hơn những nền văn hóa khổng lồ, mỗi cái trong số đó lại lớn hơn và phức tạp hơn.

Có vẻ như lịch sử đang phát triển theo chiều hướng thống nhất tất cả. Tất cả Homo Sapiens không còn xem nhau là “chúng nó” nữa. Sự thống nhất này được thiết lập dựa trên ba trật tự chính: kinh tế, chính trị và tôn giáo.

Bạn có biết tất cả Homo Sapiens đều thích gì không? Đó chính là tiền.

Tiền thực chất là gì? Cũng chỉ là những tờ giấy hay vài mảnh kim loại vô dụng, chúng ta không thể ăn, càng không thể biến nó thành công cụ lao động. Nhưng tại sao chúng ta sẵn sàng đổi những quả táo mình vừa hái để lấy đống giấy vụn hay vài đồng kim loại đó?

Tiền là một phương tiện trao đổi phổ quát, giúp con người có thể quy đổi hầu như mọi thứ này sang mọi thứ khác.

Tất cả chúng ta đều tin vào tiền, đều tin rằng ai ai cũng thích tiền và bạn có thể dùng nó để đổi lấy bất cứ thứ gì bạn muốn. Nếu nhà bạn có táo nhưng bạn muốn có gạo để ăn, vậy thì bao nhiêu kí gạo sẽ tương đương với một kí táo? Tiền là phương án giải quyết cho bài toán này. Tất cả Homo Sapiens đều tin vào giá trị quy đổi của đồng tiền, đều tin rằng nếu có tiền người khác sẽ sẵn sàng đổi một sản phẩm có giá trị tương đương.

Những đế quốc lớn mạnh được hình thành dựa trên kinh tế và chính trị . Thế giới đang tiến tới sự thống trị của đế quốc Toàn cầu. Giờ đây con người đang dần cùng chia sẻ cho nhau một niềm tin và tư tưởng chung. Lan ranh biên giới quốc gia và chủ nghĩa dân tộc dần bị xóa mờ. “Chúng nó” đã hợp nhất thành “chúng ta”.

Phần 4: Cách mạng khoa học

Khoảng năm 1500, lịch sử đã có sự lựa chọn quan trọng nhất, con người chấp nhận sự ngu dốt của mình, hàng loạt những học thuyết và phát minh ra đời. Đó là cuộc Cách mạng Khoa học.

Con người đã tìm ra một nguồn sức mạnh to lớn và vô tận – Tri thức. Khoa học trở thành một thứ vũ khí đáng sợ. 

Ngày nay nhiều người Mỹ tin rằng giải pháp cho nạn khủng bố là công nghệ chứ không phải chính trị.

Việc nghiên cứu khoa học là một công việc tốn kém. Cả thế giới biết ơn những thiên tài như Newton, Christopher Columbus và Charles Darwin, nhưng nếu không có họ thì ý tưởng vẫn sẽ nảy nở trong đầu những kẻ khác, nhưng nếu không có nguồn tài chính thỏa đáng thì không có trí tuệ xuất chúng nào có thể bù đắp cho điều đó.

Hầu hết các nghiên cứu khoa học đều được tài trợ bởi ai đó tin rằng chúng có thể giúp họ đạt được một số mục tiêu chính trị, kinh tế, hay tôn giáo.

Khoa học không được phát triển một cách thuần túy riêng nó, nó chịu sự chi phối của chính trị và kinh tế. Hãy hình dung trong một thế giới coi trọng giá trị kinh tế thì một dự án nghiên cứu tăng sản lượng sữa ở bò sẽ được ưu ái, tuy nhiên nếu là một thế giới tôn thờ bò thì việc nghiên cứu về cảm xúc của loài bò chắc chắn sẽ được đầu tư.

Năm 1700, động cơ hơi nước ra đời và tạo nên những âm thanh chói tai đầu tiên của Cách mạng Công nghiệp. Hàng loạt những nhiên liệu mới như : than đá và điện được phát hiện. Máy móc ra đời và làm thay đổi toàn bộ hình thức sản xuất của con người. Thế giới bước vào một kỷ nguyên mới - kỹ nguyên cơ giới hóa và kỹ thuật số.

Khoa học và Cách mạng Công nghiệp đã đem đến cho nhân loại sự giàu sang và tiện nghi nhất, thứ mà tổ tiên Sapiens trước đây không bao giờ hình dung được.

Nhưng Homo Sapiens có hạnh phúc hơn? Và suy cho cùng, thế nào là hạnh phúc? Không có một khái niệm cụ thể cho hạnh phúc, hạnh phúc đến từ sự thấu hiểu chính mình

Sự phát triển của công nghệ sinh học đang đưa Homo Sapiens vào con đường mới với nhân bản vô tính, tế bào gốc và liệu pháp gen. Liệu rằng các dự án khoa học này có đang nâng cấp Homo Sapiens thành một dạng sống khác? Liệu gì đang chờ đón Homo Sapiens trong tương lai?

Kết

“Sapiens – Lược sử loài người” của Yuval Noah Harari là một quyển sách tuyệt vời. Nó như một cơn lốc xoáy cuốn đi toàn bộ thế giới quan của chúng ta trước đây.

Hãy đọc và giữ vững tinh thần để sẵn sàng đón nhận “cú sốc” nhận thức này nhé!

Tác giả: Ng Ngọc Trâm - Bookademy

Theo dõi fanpage của Bookademy để cập nhật các thông tin thú vị về sách tại link: https://www.facebook.come/bookademy.vn

Tham gia Bookademy Team để có cơ hội đọc và nhận những quyển sách thú vị, đăng ký CTV tại link: https://goo.gl/forms/7pGl3eYeudJ3jXIE3