‘Đôi điều cần suy ngẫm’ của Krishnamurti nằm trong 100 cuốn sách hay nhất thế kỷ 20 vừa được xuất bản ở Việt Nam
Vì sao ‘Đôi điều cần suy ngẫm’ của Krishnamurti lọt vào 100 tựa sách tinh thần hay nhất thế kỷ 20?
‘Đôi điều cần suy ngẫm’ - Giáo dục đích thực là học cách thấu hiểu bản thân, chứ không phải từ kiến thức thầy cô
‘Đôi điều cần suy ngẫm’ của Krishnamurti: ‘bật lại’ mọi định nghĩa nhân sinh
‘Đôi điều cần suy ngẫm’ - Lời giải đáp cho mọi vấn đề cuộc sống từ Krishnamurti
“Điều tốt nhất đẹp nhất là khi bạn một mình. Điều đó không phải là bạn cô đơn - mà trí óc bạn không còn bị lệ thuộc hay ảnh hưởng bởi những gì đang xảy ra bên ngoài xã hội” là câu nói thiết thực của Krishnamurti rất phù hợp trong giai đoạn này.
“Đôi
điều cần suy ngẫm” tập hợp những bài
đối thoại giữa nhà tư tưởng Krishnamurti với học
sinh, giáo viên và phụ huynh Ấn Độ,
nhưng sự thấu suốt mà nó mang lại có thể chạm đến
tất cả những ai có tâm thức ham học hỏi và tìm tòi.
Krishnamurti sẽ dẫn dắt bạn xem xét những khái niệm mà
chúng ta gọi là văn hóa, giáo dục, tôn giáo, chính trị
và truyền thống; đồng thời làm rõ những động cơ căn
bản như tham vọng, lòng tham, tính đố kỵ, khao khát được
an toàn và ham muốn quyền lực - tất cả những thứ mà
ông cho là những yếu tố khiến xã hội loài người trở
nên sa đọa, lạc hướng.
“Đôi
điều cần suy ngẫm” khiến
bạn nhận ra mình chưa bao giờ thật sự hiểu và sử
dụng triệt để
trí não
của mình để nhìn nhận sâu sắc cuộc sống. Bạn cũng
sẽ không bao giờ còn cảm thấy cô đơn, lạc lối, bối
rối hay trống rỗng như trước kia,
bởi giờ đây - bạn đã biết cách lèo lái cuộc đời
để tìm được mục đích sống và tiến gần hạnh phúc
đích thực của riêng mình. “Hạnh
phúc không xuất hiện khi bạn tìm kiếm nó; hạnh phúc là
một sản phẩm phụ, nó xuất hiện khi có cái thiện, khi
có tình yêu, khi không còn tham vọng, khi trí não khám phá
một cách lặng lẽ cái chân thực”,
theo Krishnamurti.
“Những cái ao nhỏ bé” mà ta đang sống
Theo
Krishnamurti, khi giáp mặt với mọi vấn đề lớn nhỏ,
con người luôn bị ảnh hưởng bởi những kết luận,
giải thích có sẵn; thói quen; cái biết của quá khứ;
triết lý suông của ai đó; ý kiến của “người lớn”;
khuôn mẫu hành xử của xã hội...
“Cha
mẹ, thầy cô, xã hội, tôn giáo, giáo sĩ - tất cả
đều nói ‘hãy làm’ và ‘đừng làm’”,
bậc tư tưởng nói, “Ta
đào một cái lỗ nhỏ và ta tự giam hãm mình trong đó,
để mặc cho cuộc sống trôi đi”.
Như một vấn đề kinh điển của người trẻ là lựa chọn nghề nghiệp, tại sao khi chọn nghề, nhiều người lại không ngừng sợ hãi: Sợ không làm cha mẹ hài lòng, sợ thất bại, sợ định kiến, sợ không phù hợp với xã hội?
Nỗi
sợ chệch ra khuôn mẫu chung khiến ta sống và “chơi một
cuộc chơi an toàn”. Nhưng điều đó dẫn đến tham vọng
không ngừng, ta luôn trong tình trạng đấu tranh, cố gắng
để “có nhiều hơn” về vật chất và tinh thần - bởi
vì dường như cả xã hội đều đang di chuyển theo chiều
hướng đó. Và sau cùng, dục vọng đó đẩy ta tới đau
khổ, sa đoạ.
“Nền
giáo dục của ta, môi trường sống của ta, toàn bộ
nền văn hóa của ta khăng khăng nhấn mạnh rằng ta
phải trở thành điều gì đó. Và ta không bao giờ
chịu dừng lại để hỏi xem liệu điều ta đang theo
đuổi có đáng để đấu tranh hay không”,
Krishnamurti nói.
Làm mới mọi định nghĩa
Xuyên
suốt 27 chương sách với hơn 100 câu trả lời, nhà tư
tưởng người Ấn Độ liên tục thúc giục bạn đọc
vượt thoát khỏi mọi ảnh hưởng, thói quen mà xã hội
đã tạo nên trong trí não con người. “Hãy
ném chúng hết xuống sông, bỏ chúng vào sọt rác”, ông
nói.
Để
làm được điều đó, bạn cần không ngừng quan sát trí
não của mình để nhận biết mọi chuyển động, mọi ảo
tưởng của nó lẫn thực tại mênh mông trước mắt,
thấy “cái đang là”. Nói cách khác, đó chính là tỉnh
thức, là “biết mình”, là thiền định.
Một
khi có được sự tỉnh thức đó, bạn sẽ nhìn nhận mọi
trúc trắc của bản thân dưới một lăng kính mới toanh.
Thất bại và thành công; sự cố gắng và lười biếng;
ngỗ nghịch và đạo đức; cái xấu và cái đẹp… Chúng
sẽ không còn ở hình tướng cũ và không còn làm ta sợ
hãi, không ngăn cản ta sống chân thực nữa.
Trong
“Đôi điều cần suy ngẫm”, nhà tư tưởng cũng “bật
lại” rất nhiều những khái niệm của hệ thống xã
hội, điều ta cứ tưởng mình hiểu rõ: như giáo dục,
tôn giáo, cải cách xã hội…
Chẳng hạn, với Krishnamurti, giáo dục đích thực là học từ cuộc sống rộng lớn và học cách thấu hiểu bản thân, chứ không phải từ kiến thức, kinh nghiệm, thầy cô. Tôn giáo chân chính nghĩa là cảm nhận từng phút giây cuộc sống và sống trong đó, chứ phải đi theo một vị đạo sư nào đó. Còn cải cách xã hội nghĩa là gì? Chính là thoát khỏi ảnh hưởng của xã hội và sống chân thực theo nội tâm mình. Khi đó, chính cuộc đời bạn “đã là một công tác xã hội rồi”...
Khi
sống trong tỉnh thức và tự do, một người sẽ không
còn muốn lẩn trốn vào công việc, giải trí, hay hy vọng
tương lai; cũng không thắc mắc hạnh phúc là gì, hay điều
gì sẽ xảy ra sau cái chết. Không cần phải hỏi những
câu hỏi khuôn sáo vô nghĩa đó nữa, bởi hạnh phúc,
tình yêu và niềm vui sống đã tràn ngập trong hiện tại.
Trong
“Đôi điều cần suy ngẫm”, những chất vấn chẳng dễ
chịu của Krishnamurti bắt người đối diện phải tự
đào sâu chính mình, nhìn thấu mọi lừa dối, ảo tưởng,
những điều họ chưa dám thừa nhận về bản thân. Ông
khiến họ phải nghiêm túc ngừng lại để xem xét tất
cả những điều đang theo đuổi, để từ đó “đối
mặt với bản thân và thế giới với một sự tươi mới
kinh ngạc của ánh bình minh”
(lời nhà văn Mỹ Anne Morrow Lindbergh).
Xuất
bản lần đầu năm 1964, với ngôn từ đơn giản, trực
diện và những chất vấn giàu tính khai sáng, “Đôi điều
cần suy ngẫm”
là
một trong những tác phẩm quen mặt bạn đọc nhất của
Krishnamurti. Sách đã được dịch ra 22 thứ tiếng và lọt
danh sách 100 tựa sách tinh thần hay nhất của thế kỷ
20.
BOX:
Đức
Đạt Lai Lạt Ma coi Krishnamurti là một trong những nhà tư
tưởng vĩ đại nhất của thời đại, cả Phương Đông
lẫn Phương Tây đều kính trọng ông như một bậc đạo
sư kính trọng nhất. GS. John Vu cũng cho biết đây là một
người mà GS đã rất quan tâm, quí trọng từ lâu. Chính
Krishnamurti tuyên bố mình là người không quốc gia, không
tôn giáo, không môn phái, đồng thời đặt mình nằm
ngoài mọi tư tưởng, mọi ý thức hệ.
Trong gần 60 năm, Krishnamurti đã có vô vàn buổi nói chuyện về mọi chủ đề, với thính giả từ một vài cá nhân cho đến hàng ngàn người, ở bất cứ nơi nào có người sẵn lòng lắng nghe. Ông thường bàn về các chủ đề mục đích của thiền định, mối quan hệ giữa con người và phương cách để tạo nên sự thay đổi tích cực cho xã hội.
Các tựa sách của Krishnamurti đã được xuất bản tại Việt Nam: “Tự do đầu tiên và cuối cùng”, “Bạn đang nghịch gì với đời mình”, “Giáo dục và ý nghĩa cuộc sống”, “Tự do vượt trên sự hiểu biết”, “Thế giới trong bạn”, “Cuộc đời phía trước”...
Jiddu Krishnamurti (1895-1986) là một triết gia và nhà diễn thuyết nổi tiếng về các vấn đề triết học và tinh thần. Ông được biết đến với những bài giảng sâu sắc về mục đích của thiền định, mối quan hệ giữa con người và cách thức tạo nên sự thay đổi tích cực cho xã hội. Sinh ra trong một gia đình Brahmin ở Ấn Độ, Krishnamurti không chấp nhận bất kỳ ràng buộc nào về quốc tịch, giai cấp, tôn giáo hay trường phái tư tưởng. Ông dành cả cuộc đời để đi khắp thế giới chia sẻ những lời dạy của mình, hoàn toàn độc lập khỏi bất kỳ tổ chức hay giáo phái nào. Krishnamurti chỉ trích mạnh mẽ sự phân chia do các trường phái, giáo phái và hệ tư tưởng chính trị tạo ra, coi đây là nguyên nhân gốc rễ của xung đột và chiến tranh. Ông kêu gọi con người vượt qua những ranh giới do chính mình tạo ra để hướng đến sự thấu hiểu và hợp tác chung. Di sản của Krishnamurti bao gồm nhiều cuốn sách được xuất bản rộng rãi, tiêu biểu như "Thế giới trong bạn", "Cuộc đời phía trước", "Bạn đang nghịch gì với đời mình?". Ở tuổi 90, ông vinh dự được diễn thuyết tại Liên Hợp Quốc về chủ đề Hòa bình và nhận thức, và được trao tặng Huân chương Hòa bình của Liên Hợp Quốc vào năm 1984.
"Đôi điều cần suy ngẫm" là tập hợp những bài đàm thoại sâu sắc của Jiddu Krishnamurti với học sinh, giáo viên và phụ huynh Ấn Độ. Cuốn sách dẫn dắt người đọc khám phá đa dạng khía cạnh của đời sống cá nhân và cộng đồng. Điểm đặc biệt của tác phẩm nằm ở cách Krishnamurti không chỉ chia sẻ quan điểm mà còn khơi gợi tư duy bằng những câu hỏi mở. Nhờ vậy, độc giả có cơ hội tự vấn bản thân, mở rộng tầm nhìn và hình thành góc nhìn riêng về các chủ đề được bàn luận. Mỗi chương sách là một hành trình khám phá những phạm trù khác nhau, từ bản thân con người, mối quan hệ giữa cá nhân đến những vấn đề chung của xã hội. Krishnamurti không đưa ra câu trả lời rập khuôn mà khuyến khích độc giả tự tìm kiếm sự thấu hiểu và giải phóng bản thân khỏi những ràng buộc tư tưởng.
Cuốn sách "Đôi điều cần suy ngẫm" là tập hợp những bài đối thoại của Krishnamurti với học sinh, giáo viên và phụ huynh Ấn Độ. Qua những cuộc trò chuyện này, tác giả đã thẳng thắn vạch trần những sai lầm trong thái độ và thể chế xã hội, đồng thời đưa ra những lời nhận xét sâu sắc và mang tính mở rộng tư duy. Trong xã hội hiện đại, nơi mà sự tôn trọng sự khác biệt và các kỹ năng tư duy phản biện, sáng tạo được đề cao, "Đôi điều cần suy ngẫm" không chỉ giúp khai thác chiều sâu tư duy mà còn mở rộng phạm vi nhận thức của mỗi người. Tác giả Krishnamurti đã đề cập đến vô số vấn đề đa dạng, từ những vấn đề mang tính xã hội đến những vấn đề thuộc về hệ tư tưởng cá nhân. Mỗi chương sách tựa như một bài giảng, dẫn dắt người đọc cùng suy ngẫm và thảo luận. Mục đích cuối cùng của Krishnamurti chính là "giáo dục về văn hóa". Ông mong muốn truyền tải những bài học quý giá và làm sáng tỏ những vấn đề cốt lõi của con người. Điều khiến "Đôi điều cần suy ngẫm" trở nên đặc biệt chính là góc nhìn mới mẻ và những phân tích độc đáo của Krishnamurti. Ông không gò bó vào bất kỳ khuôn khổ tư tưởng hay tôn giáo nào, mà nhìn nhận vấn đề một cách khách quan dựa trên những trải nghiệm và góc nhìn riêng. Chính sự "vô tư" này đã giúp Krishnamurti đưa ra những quan điểm sâu sắc và đầy tính đột phá. Những kiến thức trong sách, dù được đọc hay được nghe, đều để lại ấn tượng mạnh mẽ và khiến chúng ta phải suy ngẫm về những điều tưởng chừng như đã quá quen thuộc.
Một góc nhìn độc đáo về chức năng giáo dục trong cuốn sách, khác biệt so với quan niệm thông thường đó là thay vì chỉ tập trung vào việc truyền thụ kiến thức và kỹ năng, tác giả Krishnamurti đặt ra những câu hỏi sâu sắc về mục đích và giá trị cốt lõi của giáo dục trong xã hội hiện đại. Điểm mấu chốt nằm ở sự đối lập giữa tính khai phóng của giáo dục và tính rập khuôn của xã hội. Giáo dục vốn dĩ mang sứ mệnh giải phóng con người khỏi những khuôn mẫu gò bó, khuyến khích tư duy độc lập và sáng tạo. Tuy nhiên, trong thực tế, hệ thống giáo dục thường bị chi phối bởi những kỳ vọng và giá trị của xã hội, vô tình biến con người thành những "bánh răng" trong cỗ máy. Tác giả Krishnamurti không phủ nhận vai trò của giáo dục trong việc trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết cho cuộc sống. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh rằng mục đích cao cả hơn của giáo dục là giải phóng tâm trí và khai mở tiềm năng của mỗi cá nhân. Giáo dục đích thực khuyến khích sự tự do tư tưởng, dám thách thức những quy tắc lỗi thời và kiến tạo những giá trị mới mẻ cho xã hội. Liên hệ đến vấn đề phản kháng và hỗn loạn, tác giả đặt ra câu hỏi liệu giáo dục có dẫn đến những biến động trong xã hội hay không. Theo quan điểm của Krishnamurti, sự tiếp cận giáo dục có thể dẫn đến thay đổi tư duy và hành vi của con người, từ đó tạo ra những chuyển biến trong xã hội. Tuy nhiên, những thay đổi này không nhất thiết phải dẫn đến hỗn loạn mà có thể hướng đến những điều tốt đẹp hơn. Nhấn mạnh tầm quan trọng của sự tự do, tác giả cho rằng giáo dục chính là con đường dẫn đến tự do. Khi thoát khỏi những ràng buộc của tư duy rập khuôn và định kiến xã hội, con người sẽ có được sự tự do đích thực để khám phá bản thân, theo đuổi đam mê và kiến tạo cuộc sống ý nghĩa. Bài viết kết thúc với lời khẳng định rằng cuộc sống chính là thầy học và mỗi cá nhân cần luôn giữ tâm thế học hỏi. Giáo dục đóng vai trò quan trọng trong hành trình này, cung cấp cho chúng ta những kiến thức và kỹ năng cần thiết để tự do khám phá và tự do sáng tạo.
Tác phẩm "Đôi điều cần suy ngẫm" đã mang đến cho tôi một bài học quý giá về tầm quan trọng của sự tự do trong tư duy. Nhờ có tư duy cởi mở, chúng ta có thể nhận ra những mối liên hệ tưởng chừng như vô hình giữa các khía cạnh tưởng chừng như không liên quan, từ đó khám phá ra những nguyên nhân và hệ quả bất ngờ. Mỗi cá nhân đều kết nối với nhau theo một cách nào đó, chỉ khác nhau về mức độ chặt chẽ mà thôi. Tuy nhiên, để nhận thức được những mối liên hệ này, chúng ta cần phá bỏ những rào cản trong suy nghĩ và định kiến cá nhân khi tiếp cận vấn đề. Tư duy của con người vốn dĩ không có giới hạn, chính những rào cản do bản thân tạo ra mới là nguyên nhân kìm hãm sự sáng tạo và khả năng khám phá của chúng ta.
Lời văn của Jiddu Krishnamurti, một nhà triết gia không gò bó vào khuôn khổ giáo điều, mang đến cho người đọc những bài học vô cùng sâu sắc. Qua lăng kính của Krishnamurti, thế giới hiện ra không bị ràng buộc bởi bất kỳ hệ tư tưởng hay định kiến nào. Tuy nhiên, để đạt được nhận thức này là điều không hề dễ dàng, bởi chúng ta sinh ra đã bị chi phối bởi môi trường xung quanh, mang theo những định kiến của quốc gia, văn hóa mà mình thuộc về. Krishnamurti mở ra cho chúng ta một hướng nhìn mới, nơi mà ta có thể gạt bỏ những định kiến, hướng đến sự khách quan để nhìn nhận thế giới và bản thân một cách thấu đáo. "Đôi điều cần suy ngẫm" là một tác phẩm giá trị, xứng đáng được tiếp cận bởi mọi người, đặc biệt là giới trẻ - thế hệ đầy nhiệt huyết và tiềm năng. Cuốn sách dẫn dắt người đọc khám phá những mối liên kết tinh tế giữa các yếu tố trong xã hội và mối quan hệ mật thiết giữa chúng ta với xã hội ấy.