.png)
“Bậc tri giả chân chính nên hành động sau khi
đã thấy những tín hiệu đầu tiên, đừng chờ đến cuối ngày”. Ít nhiều năm tháng phục
vụ Chúa Trịnh đủ để làm bay biến hết ánh hào quang hình ảnh người võ quan trẻ
tuổi dưới ngọn cờ công lý và nhân nghĩa. Trong tình hình này, có hay chi mà cứ
tiếp tục hòa điệu giữa mớ bát nháo ấy?
Từ giã chức tước, giàu sang…
Việc thân phụ sớm từ trần đã đưa
ông theo khuynh hướng lãng tử, chối bỏ tham vọng ngay cả khi con đường công
danh rạng rỡ mở ra trước mắt. Nếu thân phụ còn tại thế, ông có dám rời bỏ truyền
thống gia tộc của các vị đại công thần của đất nước không? Ông ngoại, người đem
đến cho ông lòng yêu thích nghề y là một võ quan cao cấp, thân phụ và thúc phụ
(mà người ta nói ông rất giống) đều là thượng thư dưới triều nhà Lê. Thật ra,
ông luôn sống theo sở thích của mình, không bận lòng lắm về những ai đang trị
vì và đang cầm quyền. Ông sống đúng theo danh xưng Lãn Ông – “Ông Lười”, như
ông đã tự chọn, có lẽ ông phải đợi một ngày nào đó để trả giá cho sự tự do ấy
chăng? Vì ông ham thích phần việc nhọc nhằn thầm kín là chữa bệnh cho người đời
hơn là vinh hoa phú quý, cho dù đó là người giàu có hay nghèo hèn, tốt hay xấu.
Nếu đó là số phận bứt ông ra khỏi chốn ẩn cư này, làm sao ông còn mong trốn
thoát được?
…Tìm niềm vui bên nghề y…
Với những ý nghĩa đau buồn như vậy,
ông không tìm ra được phương thuốc nào hiệu nghiệm hơn bằng sự miệt mài trong
công việc và thường xuyên đắm mình biên soạn bộ Bách Khoa, làm như cuộc đời ông
chỉ còn tùy thuộc vào nó.
Từ những năm trước đây, khi khởi
đầu nghề y với nhiều kết quả, ông đã không ngừng làm cho kiến thức của mình
thêm sâu sắc bằng cách đọc kỹ các dược thư, nghiền ngẫm các công trình của người
đồng hương Thiền sư Tuệ Tĩnh. Dần dần, để mình không bị lóa mắt trước các
phương pháp điều trị của người Trung Hoa mà những đồng nghiệp hay tham khảo,
ông không chút ngần ngại đặt phương cách trị bệnh của mình được xây dựng trên nền
kiến thức bao la với bầu kinh nghiệm dày dặn gắn liền với trực giác. Ông đã
trình bày những quan điểm độc đáo về hệ thống ngũ tạng gốc gồm tim, gan, lá
lách, phổi và thận, về những bệnh chứng và cách chữa trị để xây dựng một nền y
học mới phù hợp với khí chất, cách dùng và các loại cây thuốc Việt Nam. Kết quả
của ba mươi năm nghiên cứu mà ông đã thực hiện được tập hợp trong đại công
trình Y tông tâm lĩnh để hiến dâng cho đời.
Một năm kiên trì trôi qua trong
việc biên soạn chương bốn tập hai với nhan đề Sự phát hiện những bí ẩn của vũ
trụ hoặc Bí ẩn về thận tạng được tiết lộ, cuối cùng ông đã tìm lại được phần
nào nguồn thanh thản, nếu không muốn nói là tính vui tươi quen thuộc của mình.
…Đến linh cảm chẳng lành…
Vào giờ thìn trong buổi sáng tháng
hai năm Tân Sửu (1781), Soạn chạy nhanh lên ngôi gác khi ông đang pha chế phương
thuốc chống rối loạn tiêu hóa.
- Thưa ông chủ, có một người mang phong thư từ
kinh đô đang đợi cụ ở sân trước!
Nghe Soạn nói xong, nỗi lo lắng
trong ông lại bị đánh thức. Tuy vậy, ông vẫn tiếp tục sắp đầy các khay thuốc trước
khi ra đón người phái viên.
Phong thư có áp dấu của quan Chánh
đường, ông ta là ai? Ông ta cần gì mình vậy?
Ông đã buông lỏng nhịp thở - À,
thì đó là Quận Huy trước đây là quan Thụ trấn tỉnh này, bệnh nhân nổi tiếng quyền
cao chức trọng ngang hàng Tể tướng đã gửi thư cho ông hay tin tức của mình, biểu
thị ở đây cũng cùng một thái độ lịch sự cao nhã, như mỗi khi ông đến thăm nha môn. Trước đây, ông đã nhiều lần được mời tới khám
bệnh và lúc nào cũng vậy, quan Thự trấn đối xử với ông như một vị thượng khách đặc
biệt, mời ông ăn cùng một mâm, ngồi cùng một chiếu. Riêng ông không có chút gì
ngạc nhiên vì ông quan này nổi tiếng là luôn tỏ ra khiêm nhường nhã nhặn với các
nho sĩ trí thức.
“ Thế là, mặc dù trọng trách hiện
nay là quan Chánh đường, ngài Quận Huy đã hạ cố nhớ đến ta, một thầy thuốc với
tri thức chưa thật hoàn hảo bị mất hút trong chốn sâu thẳm này”, ông tự nhủ với
nỗi chán chường.
Đã từng sống trong cung đình, ông
không lạ gì cuộc sống của một đại thần quyền cao chức trọng, vốn là cuộc sống của
chính phụ thân ông, là nơi con người khó tiếp cận mà chiếc kiệu thì lúc nào cũng
sẵn sàng đưa đến tận Cấm thành. Vậy tại sao hôm nay ông ta lại bỏ thì giờ quý báu
dường ấy để viết thư cho ông?
…Cảm giác bất lực…
Từ trong ống tay áo, ông rút ra
phong thư của quan Chánh đường rồi nhẩm đọc lại, bị giày vò bởi mối lo âu đang
tăng lên, ông cảm thấy như đang bị treo vào sợi dây trên một sự thật ghê tởm. Một
điều gì đó hiện lên qua những dòng chữ thanh nhã còn rõ ràng hơn cả ý nghĩa của
chúng. Điều gì đó đã làm tối sầm đầu óc u sầu, ném ông vào những mối lo sợ mà
nguồn sinh lực của ông đã biến mất. Mắt ông hoảng loạn, những tờ giấy đỏ tươi dán
trên các hộp thuốc như phình to ra cho đến lúc trở thành một vệt đỏ ối khủng
khiếp. Rồi sau một lúc, những nhãn giấy hồng điều đó trở lại như cũ, hơi thở ông
dịu xuống và ánh sáng nhận thức lại nảy sinh. Ông đã hiểu ra.
Điều mà ông lo sợ một cách mơ hồ,
đó là mối tai họa, sự đe dọa. Cuộc ra đi này được ghi lại từ các vì sao, tất cả
đều là những điềm báo trước về số phận không thể tránh khỏi của ông, nhờ phong
thư này mà chứng minh được mối liên quan tai họa của chúng, nếu trong một ngày
tới, ông phải bứt ra khỏi gia đình, làng xóm, mất đi sự yên bình và lo lắng cho
sự an toàn của mình, tất cả những chuyện đó đều do quan Chánh đường chứ không
phải ai khác! Ai, nếu không phải là ông ta đang triệu hồi mình ra kinh đô? Như
vậy nỗi lo sợ không một ai hay biết nay đã được chứng minh đầy đủ sự thật. Than
ôi!
Cảm giác bị nỗi bất lực xâm chiếm
cộng với sự ghê tởm cuộc đời này khiến viễn cảnh ông bị ngụp sâu vào đó lần nữa
càng nhân lên gấp bội. Rõ ràng là vinh hoa chỉ đem lại phiền muộn. Đã bao lần
ông nhắc lại điều đó với bằng hữu và học trò! Lẽ ra trước đây ông nên viện dẫn
một số lý do nào đó để tránh việc đi chữa bệnh cho quan Thự trấn tỉnh nhà. Ông
tự than thở “Phải chi biết thận trọng đề phòng trước thì hôm nay ta đã tránh được
sự giày vò bởi cái danh tiếng hão!”
Linh cảm về một sự việc mà ông
nghĩ là không thể nào lẩn tránh được có nghĩa là phải chấp nhận nó. Sự khôn ngoan
nhắc nhở ông rằng trước khi báo cho gia đình biết ông đang đợi quan Chánh đương
viết tiếp thư. Thế rồi ông kín đáo chuẩn bị cho người nhà biết việc triệu hồi này.
Ông tự nhủ “Hơn nữa, chắc ngày Quận Huy đang có một số lý do gì khẩn thiết lắm!”.
Suy nghĩ khác đi là xúc phạm đến phép lịch sự cao nhã của viên đại thần này, người
vốn hay khen tính hiệu nghiệm về sự chữa bệnh của ta. Chứng cứ là từ khi đi khỏi
trấn Nghệ An lúc nào ông ta cũng khỏe mạnh. Lý do cấp thiết này có phải là do
khuôn mặt phấn son mỹ miều của một bà phi được sủng ái nhất trong đông đảo các
bà không? Hay do đôi mắt thâm quầng vì cơn sốt của cậu con trai yêu quý nhất?
Không biết bằng cách nào và do mưu mẹo nào mà tai họa này giáng xuống đầu ông, đó
là điều giày vò ông nhất.
…Ký ức về triều đình nhơ nhuốc
Từ khi từ giã vũng nhơ triều
đình, ông không còn quan tâm điều gì đã xảy ra trong đó. Mặc dù vậy, nhiều lần,
ông nghe người ta nói rằng Chúa Trịnh Sâm xa lánh mọi người trong phủ liêu giữa
những bộ sưu tập quý hiếm, thế tử ấu chúa Trịnh Cán, con trai của bà ái phi Đặng
Thị Huệ vô cùng kiều diễm và cũng vô cùng quyền thế lên ngôi kế nghiệp, rằng
phe cánh của người thừa kế chính đáng thế tử Trịnh Khải bị tước quyền đang sống
trong bóng tối đầy thù hận. Thây kệ! Điều đó chả mấy quan trọng với ông! Theo ông,
chỉ những tên người thay đổi còn tình hình thì vẫn y như cũ. Toàn là những cuộc
tranh chấp xảo trá về quyền lực, giữa các phe phái, của những chiếc bụng nữa. Tóm
lại là những cuộc đấu tranh ác liệt trong Cấm thành để cho lên ngôi một thế tử
nối nghiệp Chúa Trịnh. Đó là đầu mối của nhiều thủ đoạn trong lòng cuộc sống xa
ho và thú ăn chơi trác táng, với bọn thám tử mắt chuồn chuồn lúc nhúc khắp nơi,
với bao câu chuyện phun ra chất độc, với nụ cười ẩn giấu dưới lưỡi lê sắc lạnh,
với những con người liêm khiết bị xử trảm trước khi được nói và bọn nịnh thần đâu
cúi gục và đôi chân đứng thẳng được khen thưởng hậu hĩ…Đó là chuyện thường ngày
trong cung đình.
Trước đây ông đã rút lui một cách
vội vã và đúng lúc khỏi cái xã hội thối ruỗng đến tận xương tủy ấy. Các bằng hữu
đất kinh thành chưa lúc nào hết ngạc nhiên trước sự từ quan quá sớm như vậy [….]
Đó là quyết định trước đây của
ông. Chưa bao giờ ông hối tiếc điều ấy!
Từ thời đó đã nảy sinh hai luồng
thời vận, một cát, một hung, cả hai đều được sinh ra từ Đấng Quyền năng tối
cao. Luồng thứ hai là Bạch Hổ, con cọp trắng độc hại liên tiếp chiến thắng làm
cho người ta tưởng chừng như Trời cao không còn quan tâm đến số phận đất nước này.
Các cuộc nội chiến chưa đến hồi kết thúc thì các tai họa khác lại nhanh chóng đến
thay phiên. Không năm nào mà người dân không đau khổ về bao tai ương thảm khốc,
khi không có lụt lội thì lại xảy ra hạn hán, khi vắng bão tố thì sâu bọ côn trùng
lại phá hoại mùa màng, gây ra dịch bệnh và đói kém. Bị đói khát cùng kiệt, các
tầng lớp nông dân nổi dậy như những bầy ong và hét lớn”Đả đảo nhà Trịnh!”. Các cuộc
nổi dậy sớm hình thành rồi cũng sớm tan rã. Người ta nói đó là vì số phận nhà
Trịnh chưa đến hồi kết như lời sấm truyền. Trong lúc chờ đợi, những văn bằng,
những phẩm trật quan lại được tiếp tục rao bán, gánh nặng sưu thuế bóp cổ giới
thương buôn, đất đai rơi vào tay bọn phú hào trong khi kẻ nghèo không có thước đất
cắm dùi, rồi bao xác chết chất cao dọc đường với những vong hồn vất vưởng mà
khi ngang qua không một ai buồn bố thí một hòn đất nhỏ…
Đó là thế giới thăng trầm mà người ta muốn cho ông ngập đầu vào nữa chăng?
______________
Theo dõi fanpage của Bookademy để cập nhật các thông tin thú vị về sách tại link: Bookademy
Đăng ký để trở thành CTV Bookademy tại link: http://bit.ly/bookademy_ctv
